Is
spectrum 10
Zaterdag 26 februari 2011
Openluchtvoorstelling in Middelburg voor studenten van de Roosevelt Academy.
Op het gebied van de havens wordt de markt afgebakend door nationale grenzi
Twee op het oog aan elkaar te
gengestelde zaken vielen op.
Om meteen met de deur in
huis te vallen: Zeeland lijkt een
lam als het gaat om de relatie
met buiten, met de Randstad voorname
lijk: volgzaam, coöperatief, in vrijwel alles
vergeefs strevend naar het voldoen aan
Randstadnormen die nooit zullen worden
gehaald. Het trieste is dat dit randstadcen-
trisme zich niet tot de Randstad beperkt.
Het strekt zich ook uit over de periferie,
Zeeland incluis. Vrijwel alle perifere gebie
den in ons land hebben zich erbij neerge
legd dat de Randstad de norm vormt van
ons bestaan. Ik kan me er dagelijks over
verbazen dat dit randstadcentrisme in Zee
land zo mogelijk nog sterker is dan in de
Randstad zelf. Regelingen die op de maat
van de Randstad zijn geschreven - in het
onderwijs, in de zorg, in het mobiliteitsbe
leid en in nog vele andere publieke en se-
mi-publieke domeinen - worden zonder
morren geaccepteerd, ook als ze geen ho
ger doel (meer) dienen. De 'daadkracht'
waarmee een randstadcentrische regering
politie, rechtbank en parket uit Zeeland
weet te verwijderen en in een historisch
gezien volstrekt onmogelijk conglomeraat
met Brabant weet onder te brengen, leidt
nauwelijks nog tot protest en actie. De ac
ceptatie van dit randstaddenken maakt
van Zeeland een volgzaam lam, de enige
provincie in het land waar nota bene meer
dan ïoo.ooo mensen moeten betalen om
de rest van Nederland binnen te komen.
Tegelijkertijd is Zeeland ook leeuw. Alleen
uit zich dat leeuwenhart niet naar buiten
maar naar binnen. Want wat Zeeland naar
buiten toe niet doet, een vuist maken,
doet ze wel intern: binnen de provincie
gunnen de vier stadjes elkaar het licht in
de ogen nauwelijks, lijkt 'de overkant' -
van welke kant ook bekeken - een grotere
bedreiging dan de Haagse kaasstolp, is
'groen' een leugen voor de een en een ze
gen voor de ander en bestaat samenwer
ken of meewerken vooral in glossy folders.
Blijkbaar heeft Zeeland zich erbij neerge-
Lam of leeuw, dat is de kwestie.
Is Zeeland lam of leeuw? Of
beter: waar is Zeeland lam en
waar leeuw? Waar is Zeeland
volgzaam, coöperatief,
onderdanig en waar strijdbaar,
assertief en hautain? Het is een
kwestie die mij al een tijd
bezighoudt, in ieder geval sinds
ik in 2003 vanuit de Randstad op
het oude nest terugkeerde.
door Hans Adriaansens
legd dat de koek niet groter, eerder kleiner
wordt en dat de focus dan maar op de ver
deling van de kruimels moet worden ge
legd. Met 'krimp' als buzzword van deze
tijd wordt het er ook niet beter op. De
strijd die daarvan het gevolg is heeft in
Den Haag intussen een naam gekregen: de
'Zeeuwse ziekte', heet het daar. Zeeuwse
ziekte is de strijd tussen de Zeeuwse ste
den en het grote probleem om tot samen
werking te komen.
Zeeland moet een stap verder gaan
dan lobbyen voor bijzondere be
handelingen vanuit Den Haag. Het
is niet genoeg om te protesteren tegen het
dreigende vertrek van de Rechtbank, het
Openbaar Ministerie, het Zeeuwse Politie
korps, het Hoger Onderwijs en straks wel
licht ook het Provinciaal Bestuur zelf Het
is prachtig als het helpt, maar dat doet het
maar voor even. Een dergelijk protest doet
nog te vaak een beroep op de bijzondere
positie van Zeeland en accepteert bij impli
catie de randstedelijke maatvoering als
norm. Als we het daarbij laten, doen we
onszelf onrecht. Een beetje Zeeuw hoort
niet van aalmoezen te leven. Erkend zou
moeten worden dat er op zichzelf niets bij
zonders is aan de positie van de periferie,
maar dat het uitsluitend de randstadcentri
sche regels en wetten zijn die Zeeland bij
zonder maken. Het wordt daarom tijd dat
Zeeland op zoek gaat naar de onderliggen
de structuren waardoor het als perifeer ge
bied wordt achtergesteld bij de Randstad.
Als Zeeland erin slaagt die impliciete struc
turen te ontmaskeren, dan zet dat zoden
aan de dijk. De 'wet van de stimulerende
achterstand' - het omgekeerde van Jan Ro
meins 'wet van de remmende voorsprong'
- kan dan voluit zijn werk doen. De onge
lukkige combinatie van 'lam naar buiten
en leeuw naar binnen' zal dan veranderen
in 'leeuw naar buiten en lam naar binnen'.
Daar ligt een belangrijke verantwoordelijk
heid voor het Zeeuwse openbaar bestuur:
samenwerking van regio's 'verdienen' op
basis van een overtuigende claim naar bui
ten.
Het eerste element waardoor de periferie
op achterstand wordt gezet, is de vrijwel
automatische aanname dat grootschalig
heid tot efficiency en effectiviteit leidt.
Zo'n aanname is een erfenis van een tijd
perk dat uitsluitend op industriële produc
tie was gericht. Het is daarom dat de Raad
voor Maatschappelijke Ontwikkeling enige
jaren geleden heeft gepleit voor 'klein bin
nen groot' als organisatievorm voor de 21e
eeuw, een organisatievorm die de tegen
stelling tussen groot- en kleinschaligheid
kan overbruggen. Een dergelijk organisatie
principe biedt onvermoede kansen voor
de periferie. Een voorbeeld is de Roosevelt
Academy die als 'front-office' onderwijs
en onderzoek verzorgt in Middelburg,
maar haar back-office in Utrecht heeft.
Ook op andere terreinen zou satellietvor
ming een belangrijke impuls voor regiona
le economische ontwikkeling kunnen bete
kenen. Te denken valt in dit verband ook
aan het domein van de zorg. Zeker voor
wat de 'care' betreft, is Zeeland intussen
voortrekker op het gebied van de 'klein
binnen groot'-formule. De kwaliteit van
de zorg is daardoor duidelijk verbeterd en
bovendien toonaangevend geworden in
de wereld van de 'care' zoals onlangs nog
eens door de Volkskrant werd vastgesteld.
Maar ook op het gebied van de 'cure' zou
die formule nieuwe perspectieven kunnen
openen, perspectieven die bovendien hard
nodig zijn in een vergrijzende provincie.
De verbinding van 'klein binnen groot' en
de noodzaak van standaardisatie had tot
een ziekenhuisformule moeten leiden
waarbij de in Zeeland aanwezige zieken
huislocaties zich op een bepaald domein
hadden kunnen specialiseren (bv. het clus
ter harten, vaten, longen, het cluster inter
ne geneeskunde en oncologie, het cluster
kindergeneeskunde en gynaecologie, etc).
De toeloop van patiënten zou dan per clus
ter voldoende zijn. geweest, waardoor de
kwaliteit van de zorg had kunnen toene
men. Helaas is de poging om zo'n hoog
waardige samenwerking tussen Zeeuwse
ziekenhuizen tot stand te brengen op een
mislukking uitgelopen. Recente ontwikke
lingen hebben laten zien dat zowel de
Zeeuwse ziekte als de randstadcentrische
aarzelingen van de NMa de kans op kwali
tatief hoogwaardige zorg binnen Zeeland
alleen maar kleiner hebben gemaakt.
Het tweede complex betreft de afba
kening van markten. Dat is over
wegend randstadcentrisch. Ook
de politieke hang naar marktwerking is
door dat randstadcentrisme geïnfecteerd.
Elke markt heeft namelijk een marktmees
ter nodig die de contouren van de markt
bewaakt. Voor Nederland is dat in veel ge
vallen de NMa. Maar diezelfde NMa heeft
weinig op met het onderscheid tussen cen
trum en periferie. Het is ook niet voor niks
de Nederlandse Marktautoriteit. Zo dreig
de de NMa in Zeeland niet alleen een fusie
maar ook een hechte samenwerking tus
sen ziekenhuizen te verbieden omdat dan
de concurrentie te wensen zou overlaten.
Die samenwerking en/of fusie was echter
