spectrum 6
Zaterdag 19 februari 2011
V olkerak-Zoommeer
Het Volkerak-Zoommeer als opvang van
het water van Rijn en Maas. Dat zou
kunnen, maar als er niets gebeurt komt
dan wel de wijk Waterfront in het stadje
Tholen onder water te staan. Ook
kunnen landbouwgronden en natuur
blank komen te staan. En de koeien op
de Hellegatsplaten moeten in veiligheid
worden gebracht. Een complex project:
Waterberging Volkerak-Zoommeer.
door Ben Jansen
en Ondine van der Vleuten
Het is een toestand die zich
niet vaak zal voordoen,
maar als het zover is, zijn
de gevolgen in zuidelijk
Zuid-Holland groot. De si
tuatie: de rivieren Rijn en Maas voeren
grote hoeveelheden regen- en smeltwater
af. Dat wordt zoveel mogelijk opgevan
gen in het rivierengebied, waar allerlei
projecten worden uitgevoerd om de rivie
ren meer ruimte te bieden.
Aan de hand van de onverbiddelijke wet
dat water van hoog naar laag stroomt,
wordt al dat overtollige water normaal
uiteindelijk zonder al te grote problemen
via de Haringvlietsluizen en de Nieuwe
Waterweg op de Noordzee geloosd. Eens
in de 1400 jaar, naar 2050 mogelijk op
lopend tot eens in de 550 jaar, kan zo'n
periode van hoge rivierafvoeren zich
voordoen gelijktijdig met een stormvloed
op de Noordzee. De Maeslantkering en
de Hartelkering in de Nieuwe Waterweg
en de Haringvlietsluizen moeten dan
dicht om de zee buiten te houden. Het
Hollandsch Diep en het Haringvliet zijn
in dat geval als een badkuip die gestaag
volloopt met rivierwater. Gevolg: grote
wateroverlast in het zuiden van Zuid-Hol
land, waarbij bijvoorbeeld Dordrecht het
flink voor zijn kiezen krijgt.
Rijkswaterstaat heeft dit gevaar onder
kend en daarom aan het programma
Ruimte voor de Rivier een extra project
toegevoegd: tijdelijke waterberging in het
Volkerak-Zoommeer. „Het regent vaker
en harder, waardoor de rivieren steeds
meer water moeten verwerken", zegt
Hans Brouwer, omgevingsmanager Ruim
te voor de Rivier. „We gaan ervan uit dat
bij Lobith 16.000 kubieke meter per se
conde Nederland zal binnenkomen. Dat
is nogal wat water. En diezelfde klimaat
verandering leidt ertoe dat de keringen
aan de kust vaker dicht moeten."
De rivier krijgt meer ruimte doordat bij
voorbeeld uiterwaarden worden ver
diept, dijken verlegd, obstakels opge
ruimd en op enkele plaatsen zelfs ontpol-
deringen worden uitgevoerd. Maatwerk
op 39 plekken om te bereiken dat situa
ties als in 1993 en 1995, toen rivierdijken
onder de druk van de gezwollen rivieren
dreigden te bezwijken, zich niet meer
voordoen. Een van die maatregelen, de
waterberging in het Volkerak-Zoom-
meer, is een bijzondere omdat het hoog
waterprobleem wordt opgelost in een an
der gebied dan waar het ontstaat.
Hans van Hoek, projectleider waterber
ging Volkerak-Zoommeer, legt uit waar
om dit gebied zo geschikt is om dreigen-
Het gebruik van het Volkerak-Zoommeer voor de berging van rivierwater betekent dat de bewoners van de 41 woningen in de bui
tendijks gelegen wijk Waterfront bij Tholen in voorkomende gevallen wateroverlast hebben te duchten.
de overstromingen in Dordrecht en ver
der westwaarts te helpen voorkomen.
„Vóór de Deltawerken hoorde dit gebied
bij de Oosterschelde en het werd bevei
ligd door zeedijken. Die zijn hoog en
sterk genoeg om tijdelijk extra water met
een hoogte tot ongeveer 2,30 meter te
kunnen vasthouden. Alleen moeten op
sommige plaatsen de stabiliteit en de be
kleding worden verbeterd."
Het gebruik van het Volkerak-Zoommeer
voor de berging van rivierwater betekent
dat de bewoners van de 41 woningen in
de buitendijks gelegen wijk Waterfront
bij Tholen in voorkomende gevallen wa
teroverlast hebben te duchten. Ervan uit
gaand dat het peil tot NAP +2,30 meter
wordt verhoogd, krijgen acht woningen
45 cm water binnen, in 26 gevallen zal
het water 1,05 meter hoog komen en in
de zeven huizen die het laagst liggen,
reikt het tot 1,30 meter.
Van Hoek: „We zijn natuurlijk in een
vroeg stadium met de bewoners en de ge
meente Tholen gaan praten. Als je kijkt
naar de geringe kans dat het Vol-
kerak-Zoommeer voor waterberging
moet worden gebruikt, zou je voor wa
teroverlast tot 1 meter een schadevergoe
ding kunnen toepassen. Gaat het water
hoger komen, dan moet je aan iets anders
denken: een keersluis in de haven bijvoor
beeld. We zijn in samenspraak met de be
woners en de gemeente bezig de plussen
en minnen op een rijtje te zetten."
Wanneer het Volkerak-Zoommeer voor
waterberging wordt ingezet, lopen behal
ve Waterfront nog meer buitendijkse ge
bieden onder: landbouwgrond en natuur
terreinen, waarvan de gebruikers en be
heerders tijdig moeten worden gewaar
schuwd om bijvoorbeeld vee in veilig
heid te brengen. De hoge waterstand op
het meer betekent dat de afwatering van
het omliggende gebied belemmerd
wordt, zodat ook daar met wateroverlast
Zoommeer.
foto's Willem Mieras
rekening moet worden gehouden. Ook
de Zuid-Bevelandse Paviljoenpolder, de
driehoek aan de zuidwestkant van het
Bathse Spuikanaal, zal dan onder water
staan. Een en ander betekent dat een uit
gebreid waarschuwingssysteem moet
worden opgezet, waarmee regelmatig
moet worden geoefend.
Zodra het ernaar uitzien dat hoge rivieraf
voeren en storm op zee het noodzakelijk
maken water in het Volkerak-Zoommeer
te bergen, zorgt Rijkswaterstaat ervoor
dat het peil op het meer om te beginnen
zo laag mogelijk staat door water af te
voeren met de Krammersluis en de Bath
se Spuisluis. Vervolgens wordt via de Vol-
keraksluizen rivierwater vanuit het Hol
landsch Diep binnengelaten. Met 10 centi
meter per uur loopt het bergingsgebied
in 24 uur vol. Het effect is dat de water
stand op het Hollandsch Diep en het Ha
ringvliet met 50 centimeter wordt ver
laagd. Wanneer de storm is uitgewoed en
de Haringvlietsluizen en de Maeslandt-
en_Hartelkering weer open kunnen om
het rivierwater op de gebruikelijke ma
nier af te voeren, wordt de waterberging
in 48 uur via de Volkerak- en Krammers-
luizen en de Bathse Spuisluis weer op het
normale peil gebracht.
De tijdelijke berging van zoet rivierwater
heeft geen invloed op de plannen om het
Volkerak-Zoommeer weer zout te maken
en een beperkte getijbeweging van NAP
-30 cm tot NAP +30 cm in te voeren.
Rijkswaterstaat is nu in overleg met over
heden, belangenorganisaties en bewoners
in de omgeving. Daarna wordt de laatste 1/
hand gelegd aan het milieueffectrapport
en het rijksinpassingsplan voor de water-
berging in het Volkerak-Zoommeer.
Staatssecretaris Joop Atsma van Infra
structuur en Milieu neemt er in mei of
juni een beslissing over. Daarna volgt de
inspraak, juist vóór of net na de zomerva
kantie. Rijkswaterstaat wil vanaf 2015
over de waterberging kunnen beschik
ken.
