Dertig
jaar na de
spectrum
II
De Spanjaarden sidderen als ze terugdenken
aan die traumatische avond, dertig jaar geleden,
zeven minuten voor half zeven, toen militairen
het parlement binnenstormden en probeerden
de macht te grijpen. De staatsgreep mislukte,
maar het trauma is nog lang niet verwerkt.
Zaterdag 19 februari 2011
twintig minuten, of mis
schien ietsje langer komt
hier een competente autori
teit. Hij zal zeggen wat er
gaat gebeuren. En natuurlijk
is de autoriteit een militair",
voegt de officier eraan toe.
Het toeval wil dat de staats
televisie TVE het eerste half
uur van de coup vastlegt. Als
de beelden de wereld rond
gaan, betwijfelt de Zweedse
televisie of ze wel echt zijn.
'Wat doet die stierenvech
ter met zijn pistool in het
parlement', luidt de vraag
aan de Spaanse collega's.
De rol van koning Juan Car
los is nog steeds een myste
rie. Na zeventien uur maakt
hij een einde aan de opstand
door in een televisietoe
spraak de militairen terug
te sturen naar hun kazerne.
Volgens historicus Jesüs Pala-
cios was Juan Carlos zelf een
'sleutelfiguur1 bij de staats
greep. Vaststaat dat de ko
ning in de dagen vooraf
gaand aan de coup intensief
contact had met de CESID,
de militaire geheime dienst.
In zijn boek 23-F, de koning
en zijn geheim stelt Palacios
dat de staatsgreep was opge
zet om de wankele demo
cratie te versterken met
een regering van nationale
eenheid onder leiding van
generaal Armada, secretaris
en vertrouweling van Juan
Carlos. De latere socialis
tische premier Felipe Gonza
lez zou vicepremier worden.
De coup moest ook de posi
tie van de Kroon versterken.
De staatsgreep was dus niet
opgezet om terug te keren
naar de militaire dictatuur,
aldus Palacios, maar als een
'correctie van het systeem'.
De staatsgreep mislukte om
dat er geen noodkabinet te
vormen viel waarin alle par
tijen zich konden vinden.
door Henk van den Boom
Foto linksboven: Gewapend met een pistool spreekt couplei-
der luitenant-kolonel Antonio Tejero op 23 februari 1981 de
leden van het Spaanse parlement toe.
foto Manuel Perez Barriopedro/GPD
Foto's links en boven: Een massagraf uit de burgeroorlog. Be
woners en forensisch specialisten graven skeletten van fami
lieleden op. foto's Henk van den Boom/GPD
wilde vermoorden. Deze club haalt haar
inspiratie uit denkbeelden van fascistische
leiders als Hitler, Mussolini en Franco.
De hetze tegen Garzón doet denken aan
die gruwelijke periode waarin nationalis
ten en republikeinen elkaar uitmoorden.
Nog steeds zijn de families van naar schat
ting 300.000 slachtoffers van de burgeroor
log en de daaropvolgende dictatuur op
zoek naar hun geliefden. Dagelijks worden
massagraven ontdekt die bijna stiekem
moeten worden opgegraven omdat men
sen bang zijn de oude tegenstellingen
weer op te rakelen.
Hoe diep dit taboe is geworteld, laat de tra--
gedie zien in Alcaudete de la Jara, een dorp
je bij Toledo. Op de boerderij van José zijn
onlangs de resten opgegraven van 28 dor
pelingen die aan het eind van de burger
oorlog werden gefusilleerd in opdracht
van de vader van José. Die was toen offi
cier bij de Guardia Civil en werd later door
Franco tot generaal gepromoveerd. Ieder
een in het dorp wist wat er was gebeurd
en wat de rol was van de generaal, behalve
zoon José. Niemand durfde hem erop aan
te spreken, totdat een vriend hem vorig
jaar vertelde dat op zijn erf een massagraf
was, waarvoor zijn vader verantwoordelijk
was. José kon het eerst niet geloven, maar
daarna gaf hij toestemming voor de opgra
vingen.
Het is een van de schaarse voorbeelden
waarbij de politieke tegenstellingen zijn be
graven door het opgraven van de slachtof
fers.
In Arroyo de las Casas in de provincie Avi-
la zijn ze nog niet zover. Het asfalt van de
doorgaande weg CL 501 bedekt een massa
graf uit de burgeroorlog, waarin acht inwo
ners van het dorp liggen begraven. „Het
doet vreselijk veel pijn om hier elke dag
overheen te rijden", zegt Maria Martin.
„Ook mijn moeder is hier begraven. Zij is
vermoord omdat ze mijn vader niet wilde
verraden."
De staatsgreep van 23 februari mag dan de
laatste gewapende en geüniformeerde
stuiptrekking zijn van de historische twee
spalt, de ideeën erachter zijn nog lang niet
dood. De open brief die Ramon Tejero, de
priesterzoon van de leider van de putsch,
vorig jaar schreef aan zijn vader, die inmid
dels weer op vrije voeten is, illustreert dit
haarscherp. Ramon beschrijft hoe hij op
de ochtend van de staatsgreep samen met
zijn vader naar de mis gaat, waar hij hem
ziet bidden 'in het diepe besef van zijn
plichten'.
Ramon fulmineert tegen de media die een
eenzijdig beeld ophangen van de coup.
„Mijn vader was een goed mens. Hij was
een militair, vaderlandslievend, bewust
van zijn verantwoordelijkheden en trouw
tot in de dood."
reageren?
spectrum@wegener.nl
