Woorden als een mokerslag 141 boekei Tussen werkelijkheid en waan Een gedurfde constructie PETER 5TRAUB BOEKEN KORT vrijdag 18 februari 2011 Het onvermogen te leven, verdriet en angst. De hoofdpersonen van Mr. Peanut kwellen elkaar bijna net zo zenuwslopend als Martha en George in Who's afraid of Virginia Woolfr. door Thomas Verbogt Het debuut van de Amerikaanse schrij ver Adam Ross, Mr. Peanut getiteld, zou weieens een fanclub in het leven kunnen roepen. Liefhebbers die zich in groepsverband buigen over de talloze kwes ties die in dit tamelijk verbluffende boek wor den opgeroepen. De openingszin gaat voor een hoofdprijs: 'De eerste keer dat David Pepin droomde over het vermoorden van zijn vrouw, vermoordde hij haar niet zelf. Die vrouw, Alice, wordt inder daad vermoord en daarbij speelt een pinda een prominente rol. Is het moord of is het zelf moord? Dat is de rode draad in dit veelomvat tende avontuur, dat beslist virtuoos is opge schreven, maar wat mij betreft iets te. Ik bedoel dat de virtuositeit het hart van het boek zo nu en dan beknelt. Toch las ik gretig door, want ik wilde weten hoe het afliep. En méér nog wilde ik weten hoe het in elkaar zat, zoals ik ooit sommige films van Hitchcock uitploos. De naam Hitchcock laat ik niet zomaar vallen. David Pepin uit de openingszin en zijn vrouw Alice ontmoetten elkaar voor het eerst tijdens een workshop oyer Hitchcocks Rear window. En er zit nog wel meer Hitchcock in dit boek, maar ik laat de aanwijsstok in de kast staan. Wie heeft het gedaan, wat is er ge beurd? Dat zijn de vragen die het verhaal dragen, maar thematisch is er nog wel meer aan de hand. Dan denk ik aan een grotere vraag: hoe gaat een mens om met zijn be staansrecht? Voorts zijn er behoor lijk wat tekenende scènes uit een huwelijk, waarbij het ook niet zel den om dat bestaansrecht gaat. Er wordt ook letterlijk naar verwe zen in de crisis die detective Ward Hastroll en zijn vrouw Hannah doormaken. Hannah ligt al vijf maanden in bed. Niet omdat ze ziek is (ja, ook misschien), maar omdat dit de manier van IeT ven is waarvoor ze kiest. Ze drijft haar man tot waanzin en moordgedachten. Als hij bijna echt gek wordt en zij vraagt wat er is, zegt hij dat hij het niet kan uitstaan. Ze vraagt wat. Hij ant- Elizabeth Taylor en Richard Burton in de klassieke film Who's afraid of Virginia Woolt woordt: 'Het is net alsof je niet bestaat'. En zij zegt dan dat hij het eindelijk begrijpt. Ook David Pepin en Alice maken elkaar gek, waarbij Alice de leiding heeft. Alice is te dik, valt af en wordt depressief David doet zijn best haar te helpen, maar dat is hulp die doodslaat. Ze eist alle aandacht, zonder dat die aandacht iets veroorzaakt. Hij vraagt of ze bij hem weg gaat, zij zegt terwijl ze haar ogen vol afkeer sluit: 'Niet alles draait om jou, David'. Wat Adam Ross erg goed kan, is er voor zorgen dat de lezer dicht in de buurt van de personages komt. Dat is bij deze opmerking scherp te merken: 'Niet alles draait om jou, David'. Deze woorden komen aan als een mokerslag, bij David (zijn reactie komt niet eens meer aan de orde) en ook bij de lezer. Het destructieve huwelijk van Da vid en Alice is voor mij de klasse van dit boek, wat op de allereerste plaats komt doordat Ross ijzerster- ke personages van ze heeft gemaakt. Op de ach terkant van het boek wordt Stephen King geci teerd, die een vergelijking maakt met Who's af raid of Virginia Woolfr van Albee. Ik snap dat wel, want de wijze waarop David en Alice in Mr. Peanut tegen elkaar tekeergaan, is niet zo su bliem als George en Martha dat doen in Who's afraid, maar komt wel in de buurt. Er is boven dien een belangrijke overeenkomst: het gaat er niet uitsluitend om dat ze elkaar raken en zich zelf verdedigen, nee, het is ook de enige manier om uiting te geven aan hun verdriet. Dat ver driet komt niet alleen voort uit wat ze meema ken en missen, maar heeft een nog grotere oor zaak, namelijk het diepe onvermogen te leven. Een van de meest dramatische passages in dit boek is de periode die Alice en David op Hawaï doorbrengen, nadat Alice in het vliegtuig op weg daarheen bevallen is van een dood kind. Je vraagt je af wat er nu nog kan. Dat is de span ning van dit boek: dat je je dit vaak afvraagt. Al les wat David voor Alice doet, alles wat hij be denkt en voorstelt is, zinloos. Als Alice in een ziekenhuis is bijgekomen van haar bevalling, vraagt David wat ze wil. Alice wordt kwaad en vraagt: „Hoe bedoel je?" Die vraag is dikwijls rampzalig. Wie dat vraagt, vraagt immers haast nooit naar de bedoeling van wat de ander op perde. Nee, het gaat niet om dat soort informa tie. De vraag kan ook anders gesteld wordt: wat bedoel je met wie je bent? Adam Ross - Mr. Peanut. Vertaling Monique Eggermont en Dennis Keesmaat. Podium, 25 euro. 1 a 0 O GD 'Ruisch' is de fraaie, ouderwets gespelde titel van de nieuwe dichtbundel van (Jules) Deelder: geen voornaam op om slag of rug. De gedichten zijn anekdotes, in korte zinnen op geschreven en als gedicht vorm gegeven. Aards, soms bizar. 'Pa ranoia Mesdag' beschrijft een zeer geweldadige vechtpartij in Deelders biotoop Rotterdam. Deelder schreef al vaker lange gedichten rond repeterende woorden. In Ruisch valt in dit verband 'De dood' op, zo'n hon derdvijftig regels die beginnen met 'De dood is..' Q J.A. Deelder - Ruisch. De Bezige Bij, 18,50 euro. MËISjL Het gaat al niet zo goed bij Anna en Richard en hun twee kinderen. Richard kan het rokkenjagen niet laten. Anna kan het amper aan. Dan trekt een bedeesd meisje bij hun in, Stella. Zo'n grietje. In de novel le 'Wij doden Stella' van de Oos tenrijkse schrijfster Marlen Haushofer (1920-1970) kijkt An na terug op wat is gebeurd. De titel is veelzeggend. Anna had nog wel zo haar best gedaan voor Stella. Maar ja, dat was Ri chard weer niet ontgaan. Q Marlen Haushofer - Wij doden Stella. Vertaling Ria van Hengel. Van Gennep, 9,90 euro. GEZIN In 2006 schaarde Joshua Ferris zich met zijn debuutro man 'Zo kwamen we aan het eind' bij de veelbelovende stem men van de Amerikaanse litera tuur. Vorig jaar werd hij door The New Yorker gerangschikt bij de 20 beste auteurs van on der de 40 jaar. 'De naamlozen' is zijn tweede roman. Over het op het oog gelukkige gezin van Tim en Jane Farnsworth. Hij is advocaat in New York. Soms kennen Tim, Jane en hun doch ter mindere momenten, maar ze komen eruit. Tot Tim op een dag zo maar het huis uitloopt en blijft lopen. Wat gaat er in hem om en keert hij op zijn schreden terug? Q Joshua Ferris - De naamlozen. Vertaling Peter Abelsen. Anthos, 19,95 euro. door Mieske van Eek Peter Straub - Een duister verleden Vertaling Marga Blankestijn Luitingh, 19,95 euro Onheilspellend en on behaaglijk is de thril ler Een duister verle den van Peter Straub, waarin een schrijver terugkeert naar een voor hem ongrijpbare ge beurtenis in de jaren zestig. De schrijver Lee Harwell was een buitenstaander bij een uit de hand gelopen ritueel, waarin een aantrekkelijke, lis tige en ijdele goeroe een groepje studenten en scholie ren meesleept. Harwell hoorde bij een vrien dengroepje van vijf scholie ren, van wie er drie proble men hadden met hun vader. Vier vrienden raakten hele maal in de ban van Spencer Mallon, die experimenteerde met het gedachtegoed van de magiër Cornelius Agrippa (1486-1525). Harwell herken de in Mallon de bedrieger en weigerde mee te doen, hoe wel dat betekende dat hij zijn vriendin - later zijn vrouw - Lee Truax niet kon steunen of beschermen. Het nogal bloederig verlopen experiment zou de levens van de vier bewonderaars van Mallon ingrijpend beïnvloe den. Bijna vijftig jaar na de ge heimzinnige gebeurtenis be seft Harwell dat het ritueel dat hij niet meemaakte, altijd tussen hem en zijn vrienden en zijn vrouw heeft gestaan. Hij besluit alsnog de waar heid te achterhalen. Dan openbaart zich aan hem een schemergebied tussen werke lijkheid en waan, tussen goed en kwaad, tussen vriend schap en bedrog. Straub, die onder meer twee boeken sa men met Stephen King schreef, roept bekwaam een sfeer op van een wereld waar het onmogelijke mogelijk wordt en waar demonen hun eigen bizarre logica bedrijven. O Frederick Reiken - Dag voor nacht Vertaling Jan Fastenau De Harmonie 21,90 euro door Dirk-Jan Arensman Ergens halverwege het tweede hoofdstuk van Dag voor nacht, de nieu we roman van de Amerikaan Frederick Reiken (1967), legt verteller Tim Birdsey uit waar Close to you - een liedje ge schreven door Dee, de zange res van de band waar hij in speelt - over gaat. Namelijk over 'het idee dat we veel dichter bij de mensen staan die we toevallig op een wille keurig dag tegenkomen dan we denken, dat iedereen in deze wereld een smalle groef uitkerft en dat je je maar zel den buiten die groef waagt, ook al vind je misschien zelf dat je wereld heel groot is'. De gedachte is eenvoudig ge noeg. Maar dat Reiken, die eerder met De godenzee (1999) en De onzichtbare we reld (2001) al bewees een groot talent te zijn, het als een literaire uitdaging opvat te, levert een buitengewoon knappe roman op. In.tien hoofdstukken laat hij telkens een ander personage aan het woord en toont hun eigen, kleine groef Tot je zelf de verbanden hebt kunnen leggen tussen al deze op het eerste gezicht totaal verschil lende werelden. Je komt in Florida en de Caraïben, in Salt Lake City, New Jersey en Israël. Uiteindelijk worden sommige mysteries op onver wachte manieren ontrafeld, terwijl andere in intrigerende mist gehuld blijven. Reiken laat zelfs de wildste plotwendingen zo natuurlijk en organisch lijken en schrijft zulk mooi, beeldend proza, dat je je graag aan zijn gedurf de constructie overgeeft. Een wonderbaarlijke prestatie. On geveer net zo wonderbaarlijk en geloofwaardig als het slot akkoord eigenlijk.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2011 | | pagina 14