14!boeken
Italiaan Oude Stijl worden
H
Pijnlijk Nederlands verleden
Een spel met feit en fictie
BOEKEN KORT
vrijdag 11 februari 2011
Voor Maria Stahlie is intrige iets van
het tweede plan. Je blijft lezen in
Scheerjongen omdat je in de wereld
van dit boek wilt blijven vertoeven.
door Arie Storm
Het is interessant de nieuwste roman
van Maria Stahlie, Scheerjongen geti
teld, naast de ook onlangs verschenen
roman van Herman Koch, Zomerhuis
met zwembad, te leggen. De verschillen zijn
frappant. Uiteindelijk valt de vergelijking ruim
in het voordeel van Stahlie uit, al zal zich dat
niet gaan uitbetalen in' betere verkoopcijfers.
Waar je bij Koch er uiteindelijk niet achter
komt waar dat zomerhuis met zwembad zich
nu precies bevindt, welke dag het is en hoe laat
het is - de wereld heeft bij Koch de neiging in
een abstract vacuüm te zweven - daar is Stahlie
voortdurend angstaanjagend precies. Een
hoofdstuk begint zij bijvoorbeeld zo: 'Op zater
dagochtend 29 oktober stak Aldo's moeder om
kwart over acht haar hoofd om de deur van
zijn kamer'.
Soms doet ze dit bijna op het hilarische af Een
ander hoofdstuk zet als volgt in: 'Er zouden
vierhonderd dagen verstrijken voordat Aldo
oog in oog stond met de achtenzestigjarige
Laszlo Metzlar'.
En reken maar dat het er exact vierhonderd zul
len zijn! De tijd, het decor, het weer, de be
schrijvingen: die zijn bij Stahlie manisch pre
cies. En die lijken daardoor beheersbaar te zijn.
Maar juist door alles zo gedetailleerd neer te
zetten, sluipt er iets dreigends in deze roman
wereld.
Op dat verontrustende stellen de personages
van Stahlie zich lang van tevoren in. Ze doen
misschien niet veel, maar ze denken des te
meer. Ze wikken en wegen, in hun
hoofd gaat voortdurend het malen
door, ze zijn van alles van plan. Bij
Koch zou er in de tussentijd al lang
iemand verkracht zijn. Van ver
krachtingen of moordpartijen
komt het bij Stahlie in Scheerjongen
niet, ondanks het zuidelijke bloed
van het hoofdpersonage.
Hoofdpersoon Aldo Rossi heeft
een Italiaanse vader en een Neder
landse moeder. Hij woont in Am
sterdam. In het begin van de ro
man is hij bijna 15, aan het eind 16.
Op een vakantie in Italië krijgt hij
van zijn grootvader een scheer-
Een echte ouderwetse scheerbeurt.
beurt. Tijdens het scheren vertelt opa hem
over diens vader, de overgrootvader van Aldo.
En dan groeit er een plan in het hoofd van Al
do: zo wil hij ook worden, een Italiaan Oude
Stijl. Eenmaal terug in Amsterdam werkt hij
daar hard aan.
Stahlie laat op haar gemak zien hoe hij dat aan
pakt. En ook blijft ze de voortschrijdende tijd
en de omgeving goed in de gaten
houden: heel gedetailleerd, scherp
j waarnemend, alsof ze het leven zelf
accuraat bij de kladden wil grijpen.
Aldo maakt intussen naar zijn ei
gen zin te weinig vorderingen in
zijn streven een Italiaan Oude Stijl
te worden. En dan overlijdt zijn
opa: 'Er was een dood familielid
voor nodig om een levend familie
lid aan den lijve te laten ondervin
den hoe wonderlijk het was om
niet dood te zijn, om te ademen en
te bestaan'.
Wat Stahlie in deze roman aan het
doen is en het streven van haar
MARIA STAHLIE
CHEERJQNGEN
foto Robert Vos/ANP
hoofdpersoon vallen daar samen: die gedetail
leerdheid en dat manisch precieze zijn nodig
om te laten zien wat leven is, wat de schoon
heid ervan is, en de waarde ervan. Bij Stahlie is
de intrige iets van het tweede plan. Je slaat de
bladzijden niet om omdat je er zo nieuwsgierig
naar bent hoe dit nu allemaal gaat aflopen,
maar omdat je wilt vertoeven in deze wereld
en in dit leven, en omdat je van de hoofdper
soon bent gaan houden.
Die krijgt trouwens nog een behoorlijke klap te
verwerken. Het gaat hier niet om een moord of
om een verkrachting, maar het gaat wel om
iets wat er voor een 16-jarige toe doet, iets men
selijks.
En Aldo komt vervolgens wel degelijk in actie.
Niet omdat hij een defect in zijn hoofd heeft,
maar omdat hij een jongen van 16 is. Wat de ge
volgen van zijn daad zijn, vertelt Stahlie niet.
De roman is exact op het juiste moment afgelo
pen.
Maria Stahlie - Scheerjongen. Prometheus,
17,95 euro.
h IMI Veel weten we niet
van de kunstschilder Hans
Memling. Hij vestigde zich in
de vijftiende eeuw in Brugge
en werkte voor het Bourgondi
sche hof. Dat maakt de vermoe
delijk uit Duitsland afkomstige
schilder tot een dankbaar on
derwerp voor een historische
roman. In 'De meester van
Brugge' laat Terence Morgan
Memling spannende avonturen
beleven, die hem tot aan het En
gelse hof voeren, waar hij te ma
ken krijgt met spionage en
moord. Ook het liefdesverhaal
ontbreekt niet, al grijpt de schil
der met zijn verliefdheid op Ma
ria van Bourgondië te hoog.
Q) Terence Morgan - De Meester van
Brugge. Vertaling en redactie Jas
per Mutsaers en Ineke Vander
Vekens. Lannoo, 19,95
PC Wonderschoon en creatiefis
het eerbetoon dat Lou Reed en
Lorenzo Mattotto brengen aan
de Britse schrijver Edgar Allan
Poe (1809-1849) in hun boek
'De Raaf ('The Raven'). In zijn
poëtische teksten, voorzien van
aanwijzingen voor de muziek,
laat Reed Poe en zijn werk her
leven. Een feest der herken
ning. Reed baseerde zich op de
rockopera POEtry van Robert
Wilson.
Q) Lou Reed - De Raaf. Illustraties
Lorenzo Mattotti. Vertaling Thé
Lau. De Vliegende Hollander,
29,95 euro
STIK De boeken van de thriller
schrijver Stieg Larsson zijn niet
aan te slepen. Maar de schrijver
van de Millenniumreeks heeft
het succes nooit mogen sma
ken. Hij stierf na het inleveren
van zijn manuscripten op 50-ja-
rige leeftijd aan een hartaanval.
Zijn weduwe Eva Gabrielsson
vertelt in 'Millennium, Stieg en
ik' over haar leven met Larsson.
Gabrielsson was niet getrouwd
met Larsson en kreeg het na
diens dood met zijn familie aan
de stok. Ze vertelt ook over
Larssons strijd voor rechtvaar
digheid.
Q Eva Cabrielson - Millennium, Stieg
en ik. Vertaling Marianne Gaas
beek. De Geus 12,50 euro
door Mieske van Eek
I Daniëlle Hermans -
De man van Manhat
tan.
Bruna, 15 euro
et is moeilijk voor te
stellen, maar New
York is ooit Neder
lands bezit geweest. Daniëlle
Hermans (1963) speelt met
dit gegeven in haar derde mis
daadroman De man van Man
hattan. Hoe zou het uitpak
ken als Nederlandse erfgena
men van Peter Stuyvesant de
hand wisten te leggen op de
eigendomspapieren van een
klein stukje van Manhattan,
vraagt zij zich af. Het zou de
politieke en economische ver
houdingen tussen Nederland
en de Verenigde Staten danig
verstoren.
Hermans, die in haar eerdere
thrillers Het tulpenvirus en De
watermeesters al een prikkelen
de kijk bood op het Neder
landse verleden, heeft nu op
nieuw een pijnlijk stukje ge
schiedenis aangeboord.
De Amerikaan Donald Chris-
tie beheert een archief over
de ontdekking en kolonisatie
van Manhattan. Het voortbe
staan van zijn archief wordt
echter twijfelachtig als spon
sors afhaken en de Nederland
se subsidie om onverklaarba
re redenen is gestopt. Merk
waardig genoeg staat dit pa
pieren erfgoed ineens sterk in
de belangstelling. Nazaten
van de koloniale bestuurder
Peter Stuyvesant hebben zich
verenigd, in de hoop op buit.
Ook de nieuwe premier van
Nederland aast op dat docu
ment. De Nederlandse journa
liste Kes van Buren moet
Christie interviewen voor
haar krant. Haar opdracht
wordt een stuk spannender
als blijkt dat hij vermoord is.
Hermans verbindt het verle
den met onroerendgoedzwen-
del in de VS en de politieke
werkelijkheid in Nederland.
Dat is wel een beetje veel van
het goede.
I Harm de Jonge -
Flessenpost uit Amster
dam
Van Goor, 15 euro
Leeftijd: 10+
door Joukje Akveld
Een jongen en een meisje
ontmoeten elkaar bij
het standbeeld van Mul-
tatuli's Woutertje en Femke
op de Noordermarkt. Het is
geen ontmoeting in de letter
lijke zin van het woord: hij
vindt een briefje dat zij met
een dotje kauwgom onder
Femke's rok heeft geplakt.
Daarmee begint een intensie
ve correspondentie. Niet via
e-mail of sms, zoals de wet
ten van de moderne kinderli
teratuur voorschrijven, maar
verstuurd per post in ouder
wetse enveloppen. Als lezer
krijg je alleen de 'Hoogst Ge
heime Brieven' van Charlie,
het meisje uit Amsterdam, on
der ogen. Ze zijn geschreven
in een ontwapenende kinder
taal en staan vol interessante
feiten (IF). Tommie op zijn
woonboot in Noord-Gronin-
gen kijkt er reikhalzend naar
uit en droomt van een ont
moeting die tastbaarder is
dan taal.
In ruim twintig jaar tijd
schreef Harm de Jonge een
oeuvre bijeen waarin met
overgave wordt gehunkerd.
Niet alleen naar de onbereik
bare ander, maar ook naar al
dan niet verzonnen werelden
met avontuurlijke namen als
Vogeleiland, Attalant en Mar-
rakas. Flessenpost uit Amster
dam verenigt beide vormen
van verlangen: in Tommie's
verbeelding groeit de eigen
zinnige Charlie uit tot een Po
cahontas van de Lage Lan
den, terwijl zij hem voorstelt
als een jongen op een schilde
rij van Jan van Scorel.
Zoals vaker speelt De Jonge
in zijn boek een vernuftig
spel met feit en fictie. Met
zorgvuldig geformuleerde zin
nen laat hij de lezer verdwa
len in een labyrint van waar
heid en verzinsel.
