401 psychologie
Een kruis in je
'We spelen weggevertje
opvoeden
maandag 31 januari 2011
1 e 9
y door Annie de Vreugd
We rennen van hot naar her, gedreven door
overvolle agenda's, drukke werkschema's en tal
van andere verplichtingen. Momenten van rust
en reflectie zijn vaak ver te zoeken. Kan het ook
anders? Ja, maar ook dat vergt planning.
door Patricia van der Zalm
Je moet strenger organiseren om meer
rust te krijgen. „Dat klinkt misschien
raar", zegt psycholoog in opleiding en
coach Sandra Krekel (52). „Maar stren
ger agendabeheer brengt meer struc
tuur. Plan tussen afspraken en werkzaamhe
den door eens een uurtje dat je niets hoeft.
Zet eens een kruis in je agenda: dagje sauna,
uurtje de stad in, weekendje weg. Die klei
ne rustmomenten moet je echt vastleggen.
Anders slibt je agenda ongemerkt vol."
Waar dat laatste toe kan leiden, kunnen we
vrijwel dagelijks lezen. Stress, burn-out,
oververmoeidheid, een leeg gevoel. De maat
schappij wordt gejaagder, harder en ruwer,
betoogde filosoof/schrijver Joke Hermsen.
onlangs in Volkskrant Magazine.
Mensen krijgen last van slapeloosheid, con
centratiegebrek en andere stressgerelateerde
klachten. Voor die kwalen alleen al worden
jaarlijks in Nederland een miljoen recepten
uitgeschreven. De rust lijkt onderge
sneeuwd, terwijl die volgens Hermsen juist
nodig is om creatief te kunnen zijn. We
zijn, zegt ze, behoorlijk doorgedraaid. En
wie wordt opgejaagd, wordt cynisch en amo
reel. „De gewetenloze bankiers die we de af
gelopen jaren hebben zien opereren, zijn
een uitstekend voorbeeld. Over lijken gaan
ze, zulke mensen die alleen leven volgens
het tijd-is-geld-principe van een op hol ge
slagen maatschappij."
De behoefte aan rust is groot, zegt Krekel.
Steeds meer mensen raken overprikkeld
door de vloed aan informatie, het jachtige
bestaan en het hoge werktempo. „Mensen
hebben het idee dat ze altijd bereikbaar
moeten zijn. Via tv, radio, internet, mail
worden zij voortdurend geprikkeld. Met als
gevolg dat ze steeds meer achter zichzelf
aanlopen."
Hoe vind je rustmomenten in een jachtig
bestaan? „Keuzes maken. Dat is lastig. Men
sen zijn bang iets te missen. Kiezen is de
helft verliezen, zeg ik altijd. Toch is het no
dig, anders red je het op den duur niet. Kijk
kritisch naar het werk dat je doet: is dat wat
je wilt? Hoeveel uur wil je daaraan beste
den? En hoe doe je dat? Laat je je voortdu
rend afleiden door je mails te lezen, of kies
je daar een paar vaste momenten voor? En
handel je ze dan ook gelijk af, zodat je je
hoofd kunt leeg maken? Of lees je ze alleen
en beantwoord je ze later? Dat kost extra
tijd."
Strikt leren plannen - inclusief tijd voor
rust en ontspanning - scheelt al veel, zegt
Krekel. „Het wordt vanzelf een gewoonte.
Zelf vind ik veel dingen leuk, dat is een val
kuil. Ik ben dus erg van het kruizen zetten
in mijn agenda. Dat komt je creativiteit ook
ten goede. Niet voor niets ontstaan veel goe
de ideeën onder de douche."
Nieuw zijn die inzichten niet, onvermin
derd bruikbaar zijn ze wel. „Al tijdens mijn
docentenopleiding kwam ik in aanraking
met de beginselen van zen: als ik sta, dan
sta ik. Als ik zit, zit ik. Als ik spreek, spreek
ik. Nu heet dat mindfullness, alles met aan
dacht doen. Dat is hot, omdat het een reac
tie is op de gejaagdheid van nu."
Ook Jan Uittenbroek (55) beroept zich in
zijn dagelijks leven op eeuwenoude inzich
ten, om precies te zijn: op de Benedictijner
wijsheden. Uittenbroek, docent in het spe
ciaal onderwijs, trekt zich sinds vijftien jaar
regelmatig een paar dagen terug in Benedic
tijner kloosters.
„Meestal in België. Dan maak ik er weekend
je weg van." Hij organiseert regelmatig
meerdaagse verblijven met kleine groepen.
Zijn interesse werd gewekt toen hij een ken
nis bezocht die was ingetreden. „Mijn
mond viel open. Je komt in een heel bijzon
dere wereld met een eigen ritme."
De regels van Benedictus, Italiaanse mon
nik in de zesde eeuw, zijn volgens Uitten
broek actueler dan ooit. Vrij vertaald, ko
men ze neer op: leer omgaan met je tijd,
met werkdruk, neem regelmatig rust, stilte
en tijd voor reflectie, concentreer je op één
taak tegelijk, maak af waar je mee bezig
bent en zorg voor regelmaat en structuur.
En luister met aandacht. „Een andere regel
is: als je je leven wilt bijstellen, doe dat dan
'Als je je leven wilt bijstellen,
doe dat dan in zo
klein mogelijke stapjes'
in zo klein mogelijke stapjes. Haal het niet
in een keer overhoop, maar breng kleine ver
beteringen aan en hou ze vol. Doe je bij
voorbeeld te weinig aan sport, ga dan niet
ineens vier keer per week naar de sport
school of hardlopen. Dat hou je niet lang
vol. Ga dan liever één keer per week hardlo
pen. Zelf doe ik dat al veertien jaar."
Het moderne leven wordt vaak geregeerd
Aardiger door een liedje met
een positieve boodschap
Luisteren naar liedjes met een so
ciale boodschap (elkaar helpen,
lief zijn voor elkaar), brengt men
sen daadwerkelijk in een meer so
ciaal voelende stemming. De luis
teraar is na het horen van de tekst
minder geneigd tot agressie, min
der prikkelbaar en meer geneigd
aardig te zijn voor een medemens
dan na het luisteren van liedjes
met een sociaal neutrale tekst.
http://ig02.nl/894ec6
Koffie bij stress goed voor
vrouwen, niet voor mannen
Bij samenwerken in een stressvol
le situatie heeft koffie bij vrou
wen een positief effect De drank
beïnvloedt de samenwerking bij
mannen negatief. Ook verbetert
koffie bij vrouwen het vermogen
onder druk moeilijke puzzels op
te lossen meer dan bij mannen.
Koffie vermindert bij mannen
wel en bij vrouwen niet de wer
king van het geheugen bij stress.
http://ig02.nl/f3090d
Schrijfoefening helpt
examenvrees te verminderen
Examenvrees? Pak tien minuten
voor de toets een papiertje en
schrijf daarop de redenen voor je
examenvrees. Wetenschappers lie
ten een kleine zeventig scholie
ren een test twee keer doen. Een
deel van hen schreef voorafgaand
aan de tweede toets over hun ang
sten. Deze groep scoorde gemid
deld maar liefst 5 procent hoger
dan op hun eerste toets.
http://snipurl.com/1wg20p
Het regent al weken pij
penstelen. Buiten spe
len kan alleen tussen
de buien door. Maar
we hebben gelukkig nog die sta
pel gezelschapspellen staan, die
we hebben gekregen met Sinter
klaas of kerst. „Zullen we dam
men?" vraagt Mitchel. Zijn vriend
je Chris knikt instemmend.
„Okay, maar niet gewoon dam
men, we doen weggevertje. Wie
het eerst z'n stenen kwijt is,
goed?" Maar dat wil Mitchel niet.
„Nee, we spelen volgens de spelre
gels, dat is eerlijk. Weggevertje is
geen echt spel." Maar Chris is niet
zo goed in dammen en verliest al
tijd. Hij vindt er zo geen lol aan.
„Het gaat toch niet om te win
nen?"
Moet dammen altijd volgens de re
gels van het spelreglement of mag
je best de spelregels naar eigen
wensen aanpassen? Voor beide
valt wat te zeggen. Een bordspel
is onze wereld in het klein met
kenmerken als oorlog, macht en
verrijking. In principe heeft een
spel een onveranderbare struc
tuur: het spelbord met de lijnen
en de vakken. Daarnaast zijn er
losse elementen waarmee de spe
lers het spel kunnen beïnvloeden:
pionnen, schaakstukken, dam
schijven, dobbelstenen. De spelre
gels geven de richting aan waarin
het spel moet gaan. Hoe gehan
deld moet worden en waarop ge
let moet worden om het einddoel
te halen. De spelregels geven de
speelruimte aan, hier zien we de
regels van de samenleving terug.
Het interessante van een spel is
dat je binnen deze speelruimte
met je eigen gedrag kunt experi
menteren zoals je in werkelijk
heid nooit zou (kunnen) doen.
Bij Monopoly kan een mens zich
onwijs in de schulden steken en
een kind kan juist een grote berg
geld verdienen. Bij Stratego en
Risk wordt oorlog gevoerd en
land veroverd zonder dat er bloed
vloeit Bij Levensweg kan de za
kenman alsnog gaan studeren en
een kind kan een gezin hebben.
Ondanks de beperkingen door
speelbord en spelregels, bestaat er
dus een grote vrijheid dingen te
doen die je altijd al eens had wil
len doen. In een spel ont
vlucht je de werke
lijkheid om die
op een andere
manier weer
tegen te ko
men.
Als we er
van uit
beeld Eliane Duvekot
gaan dat bordspellen een afspiege
ling zijn van de maatschappij, dan
kunnen we beter de spelregels
handhaven. Als voorbereiding op
het latere leven, kunnen kinderen
nu alvast zonder risico spelen met
het levensspel inclusief alle regels
waaraan we ons allemaal nu een
maal moeten houden. Puur op
voedkundig gezien zou het wense
lijk zijn regels te handhaven die
de makers van het spel hebben be
dacht. Die regels gelden voor ie
dereen, ook voor de kleintjes. We
zeggen tegen een kleuter ook
niet: „Jij bent nog zo jong, jij mag
nog wel door het rode stoplicht lo
pen."
Veel spellen dragen het predicaat
'educatief. De verkoper wil daar
mee aangeven dat het een spel is
waarvan een kind veel kan leren.
Het gevaar dreigt dat het allemaal
té educatief wordt, het ligt er te
dik bovenop en dat gaat ten koste
van het spelplezier. Mijn eigen
kinderen weigerden spelletjes te
spelen waar educatief op staat,
die vonden ze per definitie niet
leuk. Het deed hen denken aan
school en thuis heb je vrij. Het
leerelement moet niet zozeer zit
ten in leren rijk worden, leren
problemen oplossen of leren oor
log voeren, maar in het leren met
elkaar te spelen. Weggevertje kan
een echt spel zijn, met damstenen
kan je zelfs sjoelen. Kinderen ver
anderen heel vaak de spelregels.
„Wij spelen dit spel bij ons thuis
zo."
De spelregels veranderen omdat
iemand niet tegen zijn verlies
kan, is dubieus. Als het competi
tie-element van een spel wordt ge
schrapt, is het doel, het wezen
van een spel weg. Niet tegen het
verlies kunnen, moeten we juist
binnen de geboden speelruimte
proberen op te lossen. Degene die
aan de verliezende hand is, moet
leren een andere strategie te kie
zen in plaats van te gaan zitten
pruilen. Hij kan het bijvoorbeeld
met andere spelers op een ak
koordje gooien samen de sterkste
speler aan te pakken of de volgen
de keer een andere route kiezen.
Het spel in zijn geheel veranderen
in een heel ander spel is prima,
het wedstrijdelement over boord
gooien is jammer. Winnen en ver
liezen en hoe daarmee om te
gaan, horen bij samen leren
spelen. Horen ook bij samen
leven.
