spectrum 6
'Bij elke foto moeten wij ons afvragen:
is dit kinderporno of niet?'
Zaterdag 22 januari 2011
'Die lege blik in de
Door de zaak Robert M. staat
het werk van
kinderpornorechercheurs volop
in de belangstelling. Het lijkt
bijna onmogelijk in die functie
met plezier naar je werk te
gaan. Portret van een
kinderpornorechercheur.
„We vangen elkaar hier op."
door Maaike Boersma
Z
e waren de flauwe grappen
van hun collega's in de kanti
ne zat. „Ga je weer lekker vie
ze plaatjes kijken", kregen de
kinderpomorechercheurs na
de lunch iets te vaak te horen. Gerrit Vleer-
bos en zijn team besloten daarom eenma
lig een 'filmuurtje' te organiseren voor het
hele bedrijf „Binnen een paar minuten
trokken de meesten wit weg en liepen
weg. Ze konden het niet aan. Sindsdien is
er nooit meer een grap over ons werk ge
maakt."
Het werk van Vleerbos is er niet bepaald
naar om grappen over te maken. Want
Vleerbos en zijn vijf collega's zijn kinder
pornorechercheurs. Vijf dagen per week,
acht uur per dag moeten zij de gruwelijk
ste foto's en filmpjes bekijken die gevon
den worden op de computers van verdach
ten.
Zoals foto's van een 6-jarig meisje dat een
volwassen man oraal bevredigt terwijl hij
aan haar haren trekt. Van vastgebonden
kinderen. Duizenden foto's van een Ameri
kaanse man die zijn dochter Lisa van haar
4e tot haar 10de op alle mogelijke manie
ren seksueel misbruikte en dit vastlegde.
Niet voor niets is de deur van hun werkka
mer in het hoofdbureau van de politie in
Hengelo altijd dicht. Om te voorkomen
dat nieuwsgierige passanten een glimp op
vangen van alle narigheid die op de com
puterschermen te zien is. Maar wie na een
klop op de deur binnen wordt gelaten,
staat de eerste minuten verbaasd op zich
heen te kijken. Kabouters, kitscherige hert
jes, een 'net' van kerstlampjes die het hele
jaar door branden, een fout tapijt op de
grond bij de koffiehoek, oranje biermut
sen, een verdwaalde sinterklaasmijter en
een aquarium waar geen vissen, maar piep
kleine garnaaltjes in zwemmen.
„We zijn een beetje anders", lacht Vleer
bos en wijst naar de kille en zakelijke in
richting van de andere kamers op dezelfde
gang. Maar al deze tierelantijntjes, deze ker
mis, heeft het team dat hier werkt, hard
nodig. „Je ziet zoveel gruwelijke dingen,
dan moet je omgeving wel helemaal pret
tig zijn." Zijn collega vertelt dat kinderpor
norechercheurs in andere korpsen soms
worden weggemoffeld in een donkere kel
der. „Onvoorstelbaar. Dan is je werk hele
maal niet meer te doen."
Niet alleen de werkomgeving, ook de colle
ga's moeten prettig zijn. „In dit team zijn
we zo van elkaar afhankelijk. We moeten
elkaar opbeuren. Dus dan moet er abso
luut een klik zijn."
Eind 2009 besloten de korpsen van Twen
te, IJsselland en Noordoost-Gelderland (sa
menwerkingsverband TIJN), hun krachten
op dit gebied officieel te bundelen. De sa
menwerking was al in 2005 officieus be
gonnen. Dacht men in de regio voorheen
dat kinderporno alleen in het grote boze
westen werd gemaakt, Vleerbos en zijn
team hebben die naïviteit met het verwer
ken van maar liefst 130 zaken in iets meer
dan een jaar tijd, flink de kop ingedrukt.
„En dan rechercheren we alleen nog maar
zaken die in deze regio aan het licht ko
men. Door tips van computerreparatiebe
drijven bijvoorbeeld. Of door aangiften
van seksueel misbruik. „Er wordt hier al
tijd gevraagd of de dader ook foto's of film
pjes heeft gemaakt. Zo komen wij onze za
ken op het spoor." Zelf actief op zoek gaan
naar daders op internet is onbegonnen
werk, zegt Vleerbos. „In een uur tijd zou ik
dan zo vijftig zaken te pakken hebben."
Vanwege hun samenwerking en het suc
ces dat ze daarmee hebben, noemde voor
malig minister van Justitie Ernst Hirsch
Ballin de aanpak van kinderporno van
team TIJN al eens 'voorbeeldig'. Ze zijn het
enige team in Nederland dat interregio
naal te werk gaat. Dat heeft ook qua bud
get zo zijn voordelen. In hun werkkamer
staat voor zeker twee ton aan apparatuur.
Pc's met een gigantisch geheugen, appara
ten om alle mogelijke formaten beeldmate
riaal om te zetten en te digitaliseren, een
diaprojector, tv-schermen en nog veel
meer. Allemaal apparatuur om het werk
eenvoudiger te maken.
„Want wij hebben een hekel aan werken",
lacht Vleerbos. „Als je bedenkt dat je op
Dus ontwikkelde team TIJN de afgelopen
jaren samen met een bedrijf speciale soft
ware waarmee de bestanden versneld kun
nen worden bekeken. Hun software vindt
nu wereldwijd aftrek en het team geeft cur
sussen aan collega's uit onder meer Noor
wegen, Indonesië en Spanje.
Vleerbos kruipt weer achter zijn pc en legt
uit hoe het werkt. „Elk bestand krijgt een
eigen code, een hashtag. Als we dan aan
een nieuwe pc beginnen, worden eerst alle
bestanden gescand. Kinderporno is vooral
ruilhandel en veel plaatjes komen dus bij
meerdere verdachten terug."
De software filtert automatisch de bestan
den, die in vorige onderzoeken al eens zijn
bekeken, van 'nieuw' materiaal. Vaak is er
een overlap van zo'n 30 procent.
Maar ook 70 procent van 180.000 bestan
den is nog steeds veel werk. Dus heeft het
softwareprogramma allerlei extra mogelijk
heden, zoals een blootfilter. Als je dat op
100 procent zet, krijg je alle afbeeldingen
waar heel veel bloot te zien is.
Is het 'gewone' porno met volwassenen,
dan zet Vleerbos die meteen in de bak
'geen kinderporno', een schifting die heel
snel gemaakt is. Ook de duizenden pagi
na's met internetafbeeldingen, vakantiefo
to's en andere bestanden kunnen met een
druk op de knop worden verwijderd. Dan
blijven de dubieuze foto's over. Twee re
chercheurs bekijken die stuk voor stuk.
Kinderporno gemaakt in het buitenland
en onbekend materiaal gaan meteen door
naar de KLPD, het korps landelijke politie
diensten. Nederlands materiaal wordt ver
volgens nauwkeurig gerechercheerd.
Ook voor filmmateriaal is speciale soft
ware gemaakt „Wat je vaak ziet, is dat de
kinderporno verstopt zit in een speelfilm.
Eerst vijf minuten Mickey Mouse en dan
een computer van een verdachte gemid
deld 180.000 bestanden aantreft, waaron
der duizenden uren aan filmmateriaal."
Natuurlijk is lang niet alles porno. Op een
pc staan immers ook vakantiefoto's, tekst
bestanden, gedownloade speelfilms en mu
ziek. Vleerbos en zijn team bekijken alles
stuk voor stuk. In dat opzicht verschilt
hun visie op de aanpak van kinderporno
van die van'andere korpsen. Die zijn selec
tiever en werken met een limiet van bij
voorbeeld 10.000 bestanden die ze bekij
ken. „Ja, dan kun je inderdaad veel zaken
doen in een jaar, maar zorgvuldig is het
niet. Wij bekijken heel bewust alles, om
dat wij gefocust zijn op slachtoffers", zegt
de rechercheur. „Óp het 10.001ste plaatje
zal maar net een kind staan dat we nog
niet kennen."
Dus leuk of niet, het team ploetert alle be
standen door. Natuurlijk is het niet te
doen om, onderuitgezakt op je stoel, dui
zenden uren aan films te gaan bekijken en
tienduizenden foto's één voor één op je
scherm voorbij te laten komen.
ineens kinderporno. Dus ook daarvan moe
ten we alles bekijken. Maar Vleerbos laat
zien hoe we in nog geen halve minuut een
hele Hollywoodfilm kunnen bekijken. De
software knipt de film in bijvoorbeeld ne
gen stukken die elk een eigen blokje krij
gen op het scherm. Vervolgens kunnen al
le negen fragmenten tegelijk zestien keer
versneld worden afgedraaid. Het is even
wennen, zo'n druk scherm, maar ook daar
leer je mee werken. Zodra er bloot te zien
is, druk je op de stopknop. „En als Freek
de Jonge langskomt, zetten we hem wel
even op langzaam, hoor. Er moet hier ook
gelachen worden. Dat is ontzettend belang
rijk."
Na de koffie kruipt Vleerbos weer achter
zijn pc. Op zijn scherm een foto van een
heel jong meisje dat poseert in een stringe-
tje. „Bij elke foto moeten wij ons afvragen:
is dit kinderporno of niet? Foto's van naak
te kinderen kunnen ook onder nudisme
vallen, tenzij er duidelijk erotisch wordt ge
poseerd of er wordt ingezoomd op ge
slachtsdelen."
Het is nog het mildste voorbeeld. Zo pas
seert ook de Nederlandse Sonja, een meis
je met grauwblond haar dat door haar va
der elk weekend tijdens de bezoekregeling
werd misbruikt voor zijn eigen genot. Hoe
Vleerbos weet dat ze uit Nederland komt?
„Kijk, als je hier inzoomt, zie je dat er een
Eftelingkaartje op het bureau staat bijvoor
beeld. We kijken naar alles op de achter
grond. Etiketten van levensmiddelen, kran
ten, soorten stekkerdozen.
„Alles wat volwassenen met elkaar doen,
doen ze ook met kleine kinderen. En nog
erger", zegt Vleerbos. Ook al doet hij dit
werk al vijftien jaar, het went nooit. „Ook
mij raakt het nog elke dag. Weet je waar ik
het meest kapot van ga? Ogen. Die lege
blik in de ogen van die jonge kinderen."
Om zichzelf te beschermen, gaat tijdens
het kijken van filmpjes het geluid wel uit.
„Het gekrijs van een kind dat verkracht
wordt..." Vleerbos zwijgt. „Natuurlijk ra
ken we allemaal geëmotioneerd. Daarom
vangen we elkaar op", zegt zijn collega tij
dens de koffie.
Soms gaat het maanden goed, maar knapt
iemand ineens. „Zoals een vrouwelijke col
lega die hier maanden prima werkte, tot
dat ze ineens volkomen brak bij een on
schuldige foto. Twee pantoffeltjes op een
kleedje voor een hoogslaper. Het bleken
exact dezelfde pantoffeltjes te zijn als haar
dochtertje had. Toen kwam het ineens
heel erg dichtbij."
Een zaak als die van Robert M. brengt hun
werk plots weer onder de aandacht. „Dan
roept de minister ineens dat we er 'zeven
tig man bij krijgen'. Vleerbos lean zich er
behoorlijk boos om maken. „Erbij? Alsof
er al zeventig kinderpornorechercheurs
zijn. Was het maar waar."
De realiteit is dat elk korps vaak maar twee
mensen heeft die het werk er soms ook
nog bij doen. „Ja, als je alle administratieve
ondersteuning en alle managers die nog
boven ons staan, meetelt dan kom je lande
lijk misschien aan dat getal van zeventig."
Na de lunch discussiëren de mannen luid
keels over foto's die volgens Vleerbos geen
kinderporno zijn. Zijn collega's zijn het
daar absoluut niet mee eens. „Die jongens
zijn nog lang geen 18, Gerrit, kom op."
„Het houdt ons scherp, zulke discussies",
zegt Vleerbos. De radio gaat een slag har
der en de grappen gaan over en weer. „Dat
is zo belangrijk om de ellende te compen
seren. Anders houd je het niet vol."
Een balletjespistool wordt vanonder een
bureau tevoorschijn getoverd en Vleerbos
krijgt een kogeltje tegen zijn arm. Daarna
worden de laatste zilveren kerstballen van
de muur geschoten. „Tijd om te gaan. We
moeten naar de rechtbank voor de pro for
ma zaak tegen de verdachte."
De deur slaat achter hen dicht. Morgen
zijn ze er weer. Hoe ze het volhouden?
„Als ik één slachtoffer weet te redden uit
de klauwen van zo'n klootzak, geeft me
dat weer voor een maand energie."
De namen van slachtoffers zijn gefingeerd.
reageren?
spectrum@wegener.nl
