Explosieve koopwaar
io| wapenhandel
De doorvoer van
wapens wordt in
Nederland nauwe
lijks gecontroleerd.
Daardoor vallen er
geweren en grana
ten in verkeerde
handen.
vrijdag 21 januari 2011
door Joost Bosman en Niek Opten
beeld Jos Diender
Waarom le
vert Bulga
rije driedui
zend gewe
ren aan
Honduras,
kort voordat er in het Centraal-
Amerikaanse land een staatsgreep
wordt gepleegd? En wat gebeurt er
met tachtig (machine)geweren en
ïii.ooo patronen die naar Curasao
worden verscheept, terwijl ieder
een weet hoe hoog de criminali
teit daar is?
De antwoorden op deze vragen la
ten zich raden. Feit is wel dat Ne
derland van al deze wapenzendin
gen het doorvoerland was. Frank
Slijper van Campagne tegen Wa
penhandel (CtW) maakt zich dan
ook zorgen. Hij is opsteller van het
rapport Vrij Verkeer, dat de wapen-
doorvoer in Nederland in kaart
brengt. Daaruit blijkt dat Neder
land de wapenexporten van be
vriende landen niet controleert,
laat staan tegenhoudt. Het gaat er-
vanuit dat de exportlanden zelf
wel opletten naar welk land ze wel
ke militaire goederen sturen en
wil die controle niet overdoen. Vol-
gens Slijper neemt de douane op
Schiphol en in de Rotterdamse ha
ven de zending en het land van be
stemming voor kennisgeving aan,
ook al gaat het om een controver
siële wapenleverantie. „De douane
kent de inhoud van de zendingen
en weet waar ze naartoe gaan,
maar laat ze vrijwel standaard
gaan als ze uit bevriende landen
komen." De reden, aldus Slijper:
„Nederland wil hen niet schoffe
ren. Het is bang dat bevriende lan
den gaan terugpesten en over bij
voorbeeld de export van Neder
lands vlees moeilijk zullen doen."
Het ministerie van Economische
Zaken, verantwoordelijk voor de
gang van zaken, wil niet nader in
gaan op de kwestie.
In de periode van augustus 2008
tot en met juni 2010 vonden er vol
gens CtW ongeveer 3.650 wapen-
'Foute' wapenleveranties
worden willens en
wetens doorgelaten
zendingen plaats via Nederland,
waarvan de organisatie er onge
veer driehonderd controversieel
noemt, zo'n 10 procent van het to
taal. Slechts vier transporten wer
den tegengehouden. Slijper noemt
de 10 procent die wél doorgaat
'substantieel'Hij schat dat Neder
land, gezien de omvang van de
Rotterdamse haven en luchthaven
Schiphol, 'zeker in de top 3' staat
van Europa, waar het gaat om de
doorvoer van (controversiële) wa
pens. Harde cijfers daarover zijn
niet te geven, en dat pleit, gek ge
noeg, vóór Nederland. Slijper: „Ne
derland is de enige in Europa dat
de wapentransporten rapporteert,
andere landen geven daarover
geen cijfers."
Alle EU- en NAVO-lidstaten plus
landen als Zwitserland, Japan en
Australië hebben zich te houden
aan de EU-criteria voor wapenex
port (zie kader). Het probleem is
echter dat die criteria in de prak
tijk verschillend worden uitgelegd.
Slijper illustreert dat aan de hand
van het voorbeeld dat Tsjechië
eind 2008 twintigduizend machi
negeweren leverde aan Sri Lanka.
Kort daarna werd de strijd tegen
de Tamil Tijgers in het voordeel
van de regeringstroepen beslecht.
„De Tsjechen stelden dat de leve
ring legitiem was, omdat de rege
ring van Sri Lanka democratisch
gekozen is en de Tamil Tijgers op
een internationale lijst van terreu
rorganisaties stond. Nederland re
deneert echter dat het hoe dan
ook gaat om een conflictgebied.
Het zou zelf nooit zo'n wapen
vracht aan Sri Lanka hebben ver
zonden", zegt Slijper.
Naast het feit dat Nederland de
Tsjechen niet voor het hoofd heeft
willen stoten, speelt een ander mo
tief „Nederland is bang dat het te
genhouden van militaire goederen
zijn positie als distributieland zal
schaden." Maar wordt er in de ha
ven van Rotterdam of Schiphol
dan zoveel verdiend met de door
voer van wapenhandel? Slijper
zegt van niet. Op de totale over
slag op Schiphol of in Rotterdam,
is het aantal 'foute' wapenzendin
gen te verwaarlozen.
SP-kamerlid Jasper van Dijk is niet
gevoelig voor het economische ar
gument Hij vindt de huidige prak
tijk van de douane 'absoluut niet
kunnen' en heeft een Kamerdebat
aangevraagd. „Er moet een afzon
derlijke Nederlandse toetsing ko
men." Dat daarbij mogelijk bond
genoten in verlegenheid worden
gebracht, doet voor hem niet terza
ke. Hij wijst op de VS en Duits
land die dubieuze wapenzendin-
gen wél tegenhouden, ook van be
vriende naties. De standpunten
van regeringspartij CDA en ge-
doogpartij PW zijn onduidelijk.
Afke Schaart (WD) vindt de hui
dige gang van zaken de juiste. „Als
er tussen bondgenoten verschillen
zijn, dan moet daar iets aan ge
daan worden op Europees niveau.
Alle zendingen controleren maakt
Rotterdam en Schiphol minder
aantrekkelijk."
Frank Slijper beweert juist het te
genovergestelde. Hij wijst erop dat
de haven van Rotterdam als eerste
scanners heeft gekregen en daar
mee heeft voldaan aan de eisen
van de VS na de aanslagen 11 sep
tember 2001. „Daarmee is de ha
ven juist aantrekkelijker geworden
voor de Amerikanen. Dat levert
economisch voordeel op. Maar los
daarvan: Nederland heeft een van
de grootste havens en luchthavens
ter wereld. Dan mag de lat best
wat hoger liggen wat betreft de
controle op wapendoorvoer."
