Geen ramp zonder
spectrum 8
f. ii i
mJF' .OfcH?
DE BRAND
Zaterdag 15 januari 2011
De brand bij Chemie-Pack zorgde
voor een enorme vlammenzee.
foto Erald van der Aa
Het Team Forensische Opsporing
onderzoekt het bedrijfsterrein na de
brand. foto Valerie Kuypers/ANP
Een bewoner stelt vragen tijdens
een informatiebijeenkomst in
Strijen. foto Robert Vos/ANP
Burgemeester Denie van Moerdijk
kreeg de nodige kritiek te verwer
ken. foto Koen van Weel/ANP
'ïv v
De grote brand bij Chemie-Pack bij Moerdijk stelt het vertrouwen in de overheid zwaar op de proef.
Burgers mopperen over de informatie die ze krijgen en wantrouwen milieumetingen. Ze voelen zich
niet veilig. Toch hoeft dat niet, menen deskundigen. Want als de calamiteit één ding heeft aangetoond,
is het dat het systeem zo slecht niet functioneert.
Drie deskundigen laten hun licht schijnen over de Moerdijk-brand: Ben Ale, hoogleraar veiligheid en
rampenbestrijding aan de TU in Delft, Ira Helsloot, hoogleraar crisisbeheersing en fysieke veiligheid van
de VU in Amsterdam en Erik Martens van communicatiebureau MSL in Breda, ervaringsdeskundige in
crisismanagement in onder meer (petro)chemie.
door Hessel de Ree
De meest prangende vraag is hoe de brand
bij Chemie-Pack zo snel en gigantisch uit
de hand heeft kunnen lopen. Overtrad het
bedrijf de milieuvergunning, zoals het
openbaar ministerie (OM) denkt en lagen
er bijvoorbeeld te veel extreem brandbare
stoffen opgeslagen? Functioneerden de
brandblusinstallaties niet goed? Faalde con
trole door brandweer, gemeente en Ar
beidsinspectie? Heeft een personeelslid
een menselijke fout gemaakt of is er, zoals
bij de meeste rampen het geval is, sprake
van een fatale combinatie van (toevallige)
factoren?
De hoogleraren Ben Ale en Ira Helsloot kij
ken reikhalzend uit naar de uitslag van het
forensisch onderzoek naar de toedracht
door het OM en de onderzoeksraad van
Pieter van Vollenhoven. Intussen bestude
ren ze zelf de (bestuurlijke) omstandighe
den en het veiligheidsklimaat waarin dit
soort calamiteiten plaatshebben.
Ben Ale: „De laatste jaren is er, mede on
der druk van de economische crisis, bij
voorbeeld sprake geweest van een zich te
rugtrekkende overheid bij inspecties van
risicobedrijven. Als je een jaar lang geen
kaartjes in de trein knipt, komen er ook
problemen van."
Uit de laatste berichten blijkt dat Chemie-
Pack structureel de regels zou hebben over
treden. Maar ook al had het bedrijf zich
netjes aan de vergunningen gehouden,
dan geeft dat volgens Ale nog geen enkele
garantie. „Want wat is de bedrijfscultuur
en hoe staat het met de kennis van het per
soneel? Het zou mij niet verbazen als alle
werknemers de regels precies volgden,
maar dat ze eigenlijk niet wisten wat ze de
den. Dat zie je vaker bij dit soort familiebe
drijven."
Ira Helsloot: „Het is natuurlijk de vraag of
de fout bij het bedrijf zit. Misschien klop
pen bijvoorbeeld de regels voor de opslag
van al die chemische stoffen niet meer en
zit daar een ontwerpfout in?"
Publiekelijk en politiek wordt intussen
hardop getwijfeld aan het bestemmings
plan van industrieterrein Moerdijk met
zijn hoge bebouwingsdichtheid en de con
centratie van talrijke chemisch bedrijven.
Het gevaar van overslaande branden zou
groot zijn. Moerdijkers noemen hun indus
trieterrein wel het chemisch afvalputje van
Nederland waar alle riskante bedrijven te
rechtkomen die elders ongewenst zijn.
„Die concentratie is een bewuste, planolo
gische keuze", legt Helsloot uit. „We wil
len in ons landje industrieën zo veel moge
lijk concentreren in verband met milieu-
overlast en veiligheid. We hebben nu een
maal niet veel ruimte en de grond is peper
duur. De brand heeft ten minste duidelijk
gemaakt dat dit model zo stom nog niet is.
Het was immers wel een zeer grote brand,
maar het is geen ramp geworden. Er zijn
geen gewonden en doden gevallen en de
milieuschade lijkt mee te vallen. Een stevi
ge verontreiniging, met name door het
bluswater."
Toch tonen buurtbewoners veel emoties
op informatiebijeenkomsten over de
brand. Sommigen roepen dat ze niet voor
Een spruitjesveld in 's Gravendeel,
dat na de brand niet geoogst mocht
worden. foto Robert Vos/ANP
