io Supermarkttycoon
De erfenis van Albert Heijn
De aartsvader van de supermarkt
Hij bezorgde veel
gezinnen hun eer
ste koelkast. Hij pla
veide het pad voor
de streepjescode.
De verdiensten van
Albert Heijn golden
echter de hele su
permarktbranche.
zaterdag 15 januari 2011
door Berrit de Lange, Jacob van der
Meulen en Jan Trommelen
„In de levensmiddelenbranche
ben ik nooit iemand tegengeko
men met een hekel aan Ab Heijn",
zegt Gerard Rutte, supermarktken
ner en schrijver van het boek 50
jaar zelfbediening in Nederland.
„Het was een lieve, integere man,
geen opschepper. Een echte
Bourgondiër met liefde voor dure
auto's en huizen; hij liet het geld
wel rollen. Gek op vrouwen, een
charmeur."
Heijn deed niet alleen veel voor
zijn eigen super, maar ook voor de
hele branche. Hij zorgde ervoor
dat concurrenten samen aan tafel
zaten onder de vlag van het Cen
traal Bureau Levensmiddelenhan
del. Zo heeft hij de invoering van
de streepjescode getrokken.
Rutte: „Veel gezinnen danken hun
eerste koelkast aan Ab. Die spaar
den ze bij elkaar bij AH. Zo kon
den ze verse producten in de su
per kopen en thuis bewaren."
Albert Heijn was tot zeker enkele
maanden geleden nog zeer betrok
ken bij het bedrijf, zegt Ahold-top-
man Dick Boer. „Hij keek in Enge
land veel Nederlandse televisie.
Als hij vond dat AH niet netjes
werd behandeld, dan belde hij op.
'Dick, is dit waar? En zo ja, wat
gaan we'eraan doen?"'
Heijn was iemand die de klant cen
traal stelde in alles wat hij deed.
Boer: „Dat was ook waar hij ieder
een in de organisatie op wees: de
klant staat voorop. Dat hij werd ge
zien als groot ondernemer deed
hem niet zoveel. Hij was voor alles
in hart en nieren kruidenier."
Om zijn ambities te realiseren,
moest Heijn zich vaak door een
woud aan regels worstelen. Zo was
het voordat Albert Heijn ermee
kwam, verboden om vlees, melk
producten en groenten onder één
dak te verkopen, weet ]ef de Jager,
auteur van Alben Heijn, de memoi
res van een optimist. Heijn was bo
vendien een voorloper op het ge
bied van verpakkingen, die hij in
eerste instantie zelf ontwikkelde
omdat de grote fabrikanten er
geen heil in zagen."
„Hij genoot ook van de triomf die
hij via zijn zakelijke succes haalde
op de grootwinkelbedrijven", ver
telt De Jager. „Door de V&D's,
C&A's en de Lampes werd Heijn
lange tijd gezien als een 'simpel
kruideniertje', dat bij vergaderin
gen achteraan mocht plaatsne
men. Niet veel later kwamen deze
familiebedrijven ver in de scha
duw van Albert Heijn te staan."
Grote verdienste van Heijn was
ook dat hij zijn beperkingen ken
de, vindt De Jager. „Hij was de-
man van de minnelijke omgang,
die anderen motiveerde en liet de
len in de successen. Als het op in
gewikkelde procedures aankwam
stuurde hij iemand anders, want
onderhandelen, wist hij, was niet
zijn sterkste kant. Ik denk dat je
'Het fijne van Ab was dat
hij geen geheimen voor je
had. Heel bijzonder'
wel kunt zeggen dat Heijn na de
oorlog de grootste ondernemer
van Nederland is geweest."
Het succes van Albert Heijn dreig
de zich in de jaren zeventig tegen
het winkelbedrijf te keren. Concur
renten waren opgekocht, en wat
Albert Heijn
foto ANP
restte waren kleinere ketenbedrij-
ven en zelfstandige winkeliers, die
moord en brand schreeuwden
wanneer in hun omgeving een
nieuwe supermarkt werd geo
pend. Vaak was dat een AH.
Toch waren Heijn's concurrenten
niet per definitie vijanden. Super
marktcollega Jan van den Broek
zocht Albert Heijn regelmatig op
in zijn kasteel in het West-Engelse
Pudleston. De twee supermarktty
coons waren sinds tientallen jaren
bevriend. „Als ik na alle gezellig
heid vertrok, dan wenste ik hem
altijd een niet te hoge omzet toe."
Jan van den Broek - tot drie jaar ge
leden directeur van Dirk van den
Broek - heeft veel met Albert
Heijn te maken gehad. Hij volgde
hem op als voorzitter van het Cen
traal Bureau Levensmiddelenhan
del. „Ik heb veel van hem geleerd
en ik bewonderde hem. Als voor
zitter van het CBL heeft hij enorm
veel voor de branche betekend. Na
tuurlijk bleven we eikaars concur
renten maar het fijne van Ab was
dat hij geen geheimen voor je had.
Heel bijzonder."
Natuurlijk hebben de concurren
ten ook wel eens ruzie gehad. „Bij
voorbeeld over de reclamecampag
nes waarin wij vaak net iets ondeu
gender waren", herinnert Van den
Broek zich.
Ook Jan en Siem Kat van de super
marktketen Dekamarkt vinden dat
Albert Heijn veel heeft gedaan
voor de branche. Jan: „We hebben
veel respect voor het bedrijf dat hij
heeft opgebouwd." Beiden willen
wel vastgelegd zien dat Heijn in
Nederland niet de grondlegger
was van de zelfbediening. Siem:
„Dat was kruidenier Van Woer-
kom in 1948. Mijn vader Dirk Kat
volgde in '48, Albert Heijn in de
tweede helft van de jaren vijftig."
Fons Deen, directeur-eigenaar van
Deen-supermarkten, roemt de hu
moristische inslag van Albert
Heijn: „Ondanks alle tegenslagen
in zijn privéleven bleef hij optimis
tisch tegen het leven aankijken."
Spaarzegel
Voor iedere euro boodschappen kunnen
klanten een spaarzegel kopen ter waarde
van 10 eurocent. Deze actie loopt al
sinds 1955. Bij een volle spaarkaart (490
zegels a 0,10 49 euro) krijg je 52 euro
in contanten. Dus een premie van 3 euro.
Streepjescode
Albert Heijn voerde de streepjescode in
1977 in Nederland in. Dat maakte het
afrekenen bij de kassa's een stuk
makkelijker. Het werd meteen een
internationaal succes.
AllerHande
Het gratis magazine De AllerHande - met
tips, recepten en nieuwe producten -
bestaat al sinds 1954. De voorloper van
de AllerHande, Albert Heijns nieuwsblad
verschijnt voor het eerst in 1931.
Handscanner
Het begrip zelfbedieningszaak (eigenlijk
een wapenfeit van AH uit 1952), kreeg
een nieuwe impuls met de introductie
van handscanners. Klanten kunnen zich
nu volledig zelf redden en hoeven niet
meer langs een caissière. Scannen en
pinnen volstaat.
door Ronald Massaut
Albert Heijn was onbe
twist de grondlegger
van de moderne super
markt in Nederland, In
de jaren vijftig bouwde hij de krui
denierszaken uit met versafdelin
gen, zodat de huisvrouw al haar
boodschappen onder een dak kon
doen. De donderdag op 83-jarige
leeftijd overleden kleinzoon van
de gelijknamige negentiende-
eeuwse Zaanse kruidenier had ech
ter nog een andere belangrijke ver
dienste: hij maakte tegen geredu
ceerd tarief luxe levensbehoeften
bereikbaar voor elk gezin. Ook was
hij de eerste Europese kruidenier
die in de Verenigde Staten aan de
slagging.
„We waren goedwillende ama
teurs", stelde Albert Heijn in zijn
in 1997 verschenen memoires vast
toen hij terugblikte op de introduc
tie van de eerste supermarkten, be
gin jaren vijftig. „We hadden niets,
we konden niets en we wisten
niets. Schappen haalden we uit En
geland, zoveel wisten we."
Als derde generatie Heijn kwam
Albert, geboren op 25 januari 1927,
in 1949 in het familiebedrijf wer
ken. Hij was afgestudeerd aan de
bedrijfskundige hogeschool Nijen-
rode. Hij moest onderaan de lad
der beginnen, achter de toonbank
in een filiaal aan de PC Hooft-
straat in Amsterdam. Buitenlandse
stages verbreedden zijn kijk op het
kruideniersvak. Hij gaf zijn ogen
goed de kost en vertaalde alles
naar mogelijkheden in eigen land.
In 1950 kreeg Heijn toestemming
om zijn ideeën voor een zelfbedie
ningswinkel handen en voeten te
geven. Het opbouwen van een zelf
bedieningsformule en later een su
permarkt naar Amerikaans en
Zwitsers voorbeeld is een grote
prestatie geweest. Het opboksen te
gen overheidsregels en onwillige
medewerkers werd de trendsetter
Ab wel eens te veel, erkende hij in
z'n memoires. „Soms dacht ik wel
eens: val toch allemaal dood. Ik
zoek gewoon wat anders. Maar ja,
dan loop je toch weg uit het fami
liebedrijf Da's niet niks."
Zo ver kwam het ook niet, in 1962
bezette hij als 35-jarige al de hoog
ste functie: voorzitter van de raad
van bestuur. Onder de impuls van
Albert boden de AH-supermark-
ten alles wat de klanten vroegen,
en steeds vaker ook zaken die zij
niet of nauwelijks kenden. Zo
werd Albert Heijn een beetje van
iedereen.
Ab Heijn nam in 1989 afscheid als
hoogste baas van het concern. Tot
1997 bleef hij nog aan als lid van
de raad van commissarissen. Zijn
erfenis aan achterblijvers op het
hoofdkantoor in Zaandam was
een menshoog beeld van een
vrouw, zeulend met tassen vol
boodschappen, voorzien van het
bijschrift 'Opdat wij niet vergeten
voor wie wij werken'.
Heijn kende ook zware dieptepun
ten. Zo verloor hij in 1987 zijn
broer Gerrit Jan die tijdens een
ontvoering werd gedood. Ook het
boekhoudschandaal van 2003 was
een dieptepunt. „Toch ben ik altijd
een onverbeterlijke optimist geble
ven", zei hij in z'n memoires.
Logo
Het huidige logo van Albert Heijn bestaat
al sinds 1965 en is een ontwerp van
James Pilditch en John Harris van
merkenbureau AID.
