Joost de Vries: debutant van het jaar
boeken119
Het libido van teunisbloemen
zaterdag 8 januari 2011
Joost de Vries (1983) debuteerde in
2010 met de romanClausewitz.
Meteen werd hij tot troonopvolger
van Harry Mulisch gebombardeerd.
„Ja, dat bracht me in een euforische
stemming."
door Maarten Moll
Schrijver Joost de Vries (27) maakte
het afgelopen jaar furore met zijn de
buut Clausewitz. Daarin gaat, in het
kort, hoofdpersoon Tim Modder
man op zoek naar de verdwenen cultschrij-
ver Ferdynand LeFebvre, over wie hij een
dissertatie schrijft. De eerste recensies, in
het Parool en Vrij Nederland, waren ongun
stig. Toen kreeg De Vries, die al licht wan
hoopte, een sms van een kennis. „Die had
bij NRC Next opgevangen dat Clausewitz in
de boekenbijlage van de NRC die week zou
worden opgevoerd als Boek van de week.
Met het commentaar dat ik Mulisch naar de
kroon zou steken.
„In het boek heb ik geprobeerd het wereld
beeld van de nog jonge hoofdpersoon te la
ten botsen met dat van de generatie schrij
vers en kunstenaars rond de verdwenen
schrijver LeFebvre. In die vriendengroep
kun je mensen als Mulisch en Gretta Dui-
senberg herkennen. Hun kunstopvatting en
idealisme sneuvelen keer op keer of worden
in elk geval weggezet als naïef Als je bijvoor
beeld leest wat Geert Mak in de jaren zeven
tig in De Groene schreef over de Rote Ar
mee Fraktion: zo idealistisch naïef"
Tegen de vergelijking met Mulisch is vol
gens De Vries veel in te brengen. Al is het al
leen maar omdat hij net zijn eerste boek
heeft gepubliceerd. „Ik vind hem wel goed,
hoor. Hij is grappig en je moet hem, met
zijn kosmische, mythische wereldbeeld niet
helemaal serieus nemen. Deed hij zelf ook
niet, denk ik. Maar dat hij in zijn boeken
kunst, politiek, de kosmos bij elkaar brengt,
dat spreekt me heel erg aan. Toen hij 80
werd, heb ik, net als alle aanwezigen bij de
viering in de Stadsschouwburg, een handje
van hem gekregen. Ik voer hem dus ook op
in mijn roman. Hij Vindt Le Febvre een to
taal overschatte schrijver. Dat vond ik wel
grappig.
„Ik wilde een afwijkend boek schrijven. Als
recensent van De Groene Amsterdammer
krijg ik heel veel boeken onder ogen. Dan
zie je hoe je het niet wilt doen. De norm is
de roman als a good read: een makkelijk te
door Mario Molegraaf
Want tot in 't diepst omarmen
heb 'k geweten
dat ik geboren ben voor de
eenzaamheid
dat ik aan zee en wind en wolken
ben gewijd
en dat nog nooit een man mij heeft
bezeten.
TRUUS GERHARDT
(1899-1960)
Alles leek haar mee te zit
ten. Truus Gerhardt was
mooi en begeerd. Ze
werd erom benijd door haar zus
ter. Dat was de uiteindelijk veel
bekender geworden Ida Ger
hardt, een ongelooflijk groot
dichteres en een ongelooflijk
naar mens. Wie dat laatste niet
gelooft, moet De sluier weggeval
len lezen, een boek van Mieke
van den Berg en Dirk Idzinga
met de poëzie en de biografie
van Truus Gerhardt. Hoewel zij
haar jongere zus Ida op allerlei
manieren steunde, zat die haar
dwars. Zo liet Ida haar levensge
zellin Marie van der Zeijde een
zuur artikel schrijven over
Truus. Zelfs na haar dood werd
de strijd voortgezet. Ida probeer
de het verschijnen te saboteren
van de verzamelde gedichten
van haar zus.
In het openbaar speelde Ida de
goedheid zelve. Ze droeg haar
De hovenier op aan Truus' nage
dachtenis en typeerde haar raak
in de regel 'Zij kende slechts één
liefde: de volstrekte'. Voor de
liefde geboren, maar niet voor
het geluk. Truus Gerhardt werd
ziek, lichamelijk en geestelijk,
en stierf eenzaam en vergeten.
Ze was jong getrouwd met een
schoolvriend uit een rijk gezin.
Al na een jaar, ze was zwanger
van haar eerste kind, begon ze
een verhouding. Ze scheidde,
trouwde nog een keer, scheidde
weer. Er zijn charmante brieven
over een avontuur met Nijhoff.
volgen, bijna lineair verteld verhaal. De ter
reur van Herman Koch kun je dat noemen.
Op zich niets mis mee, want heel veel men
sen willen zulke boeken lezen. En steeds
meer schrijvers gaan ook zo schrijven, in de
hoop dat ze ook een bestseller zullen fabri
ceren. Ik wilde opvallen, een boek schrijven
dat nog niet bestond. In Clausewitz zit veel
afwisseling. Citaten van de verdwenen
schrijver, documentaire-achtige scènes, ver
halende delen. Ik heb de roman geschreven
die ik graag zelf zou willen lezen.
„Clausewitz gaat heel erg over hoe men ge
bruik maakt van verhalen om de wereld en
ons leven vorm en zin te geven. Tim die op
zoek gaat naar een verdwenen schrijver om
orde te scheppen, te bewijzen dat LeFebvre
echt bestaat. Volgens de Britse bioloog Le
wis Wolpert zoeken mensen altijd naar cau
saliteit. Cognitive imperative noemt hij dat.
Mensen kunnen niet verkroppen dat er ge
volg is zonder oorzaak. In het eerste seizoen
van de televisieserie Mad men zit een mooie
scène. Reclameman Don Draper heeft een
I Joost de Vries - Clausewitz.
Prometheus, 17,95 euro.
In één moeite door brengt ze
een paar andere kandidaten ter
sprake.
De mannelijke critici juichten.
Vanwege de uitbundige poëzie,
maar vooral vanwege de knappe
dichteres, die haar natuurgedich
ten ook nog eens een erotische
lading gaf Botanische seks, het
libido van teunisbloemen, 'de
donkre drang der stamper
die, naar bevruchting hijgend,
gepijnigd en groot, open de
nacht aftast met wijd gespreide
stempel'.
Ida Gerhardt was de dichteres
van discipline, haar zuster
schreef lyriek van lust. We zien
haar ondergaan in steeds som
berder gedichten. Ze peilde haar
trieste geest, maar ook haar be
perkte talent. 'Zal ééns het afge
beden wonder komen, dat me
aan mezelf ontheft en mij tot
dichter maakt?'
Dat wonder kwam niet, soms is
iemands biografie interessanter
dan de poëzie.
a Mieke van den Berg en
Dirk Idzinga - De sluier wegge
vallen. Truus Gerhardt. Biografie
en verzamelde gedichten. Nieu
we Haagsche, 19,95 euro.
hippieminnares. Hij staat daar, in zijn grijze
pak, en zij zegt: 'Jij bent het systeem, jij
bent de leugen'. Draper zegt dan: 'Nee, het
is veel erger, er is geen leugen, er is geen sys
teem'. Wolpert laat de mens vluchten naar
religie, ik zoek het in complottheorieën. Be
staat LeFebvre wel?"
Clausewitz lijkt een terugkeer naar inter
tekstualiteit en postmodernisme. De vele
verwijzingen naar schrijvers, kunstenaars,
het gebruik van verschillende soorten tek
sten: de lezer verdwaalt af en toe en denkt
overal een verwijzing in te zien. In de eerste
pagina's menen we al de schrijvers Peter
Handke, Tom Holland en Frederick Forsyth
te herkennen. En dan de hoofdpersoon
T.S.E. Modderman. T.S.E., is dat een verwij
zing naar de Amerikaans- Britse dichter T.S.
Eliot? De Vries lacht. „Nee, die initialen
T.S.E. zijn van een goede vriend. Ik had een
schuld bij hem, en ik beloofde hem dat ik
mijn hoofdpersoon naar hem zou vernoe
men. Je hoeft natuurlijk niet alles te zien of
te begrijpen om het boek te kunnen lezen."
Hij had veel plezier tijdens het schrijven
van zijn roman. En Clausewitz is heel vaak
heel geestig. Hij probeert over het echte le
ven te schrijven of, zoals het in de roman
wordt gezegd: 'Het echte leven is ook hard
op lachen, om domme dingen, scheten la
ten en uitglijden over bananenschillen'.
Een roman zonder humor is een dode ro
man. De Vries noemt Hella Haasse en Cees
Nooteboom „Schrijvers zonder humor.
Moeilijk te lezen. Ie probeert als schrijver
toch een mens neer te zetten?"
Hij bladert even door de Clausewitz van de
verslaggever. Eén van de tienduizend exem
plaren. „Die recensie in NRC heeft enorm
geholpen voor de verkoop. Mijn roman
kwam uit in dezelfde week dat Gerbrand
Bakker, Jan Siebelink en Adriaan van Dis
met hun nieuwe romans kwamen. Dan
weet je dat je niet meteen aan de beurt
bent. Maar ik heb nooit gewanhoopt. Ik zit
nu op tienduizend. Lekker voor mijn studie
schuld."
Joost de Vries: „Ik heb de roman geschreven die ik graag zelf zou willen lezen."
foto GPD
