Tijdreis door de wadden
media
M
Blade runner
55
Een reis door het
Nederlandse, Duitse
en Deense
Waddengebied is
een tijdreis van
Duinkerkse kapers
tot nazikolonistén.
Zes tv-uitzendingen
schetsen een beeld
van het heden en
verleden van de
Waddenzee.
door Vincent Moritz
TERUGGESPOELD
media@wegener.nl
024-3650570
Zaterdag 8 januari 2011
Veel natuurgebieden
werden in de loop
der eeuwen veran
derd door menselijk
ingrijpen. De Neder
landse kust lijkt hier
en daar nog een beetje op de oor
spronkelijke natuur: het onbelem
merde zicht over zee en duin oogt
immers zo oud als de wereld. Voor
al tijdens een stormachtige dag op
de Wadden, met zijn grillige getij
den en woest stuivend duinzand.
Toch zijn ook de Wadden het re
sultaat van eeuwenlang menselijk
ingrijpen in de strijd tegen het wa
ter. Dat blijkt al in de eerste afleve
ring van de zesdelige serie Reis
door het Waddengebied, waarin do
cumentairemakers Manfred van
Eijk (regisseur) en Chris Blokhuis
(cameraman) de blik richten op
Texel, de kop van Noord-Holland
In aflevering 3 op 22 januari vertellen twee kokkelvissers over hun werk op het wad.
foto NCRV
en de Afsluitdijk. Vroeger bestond
Texel uit twee delen. In de zeven
tiende eeuw werd een lange zand
dijk aangelegd die het huidige zui
den van Texel verbond met Eier-
land, een klein eilandje waar vogel
eieren voor het grijpen lagen.
Helmgras moest het stuivende
zand vasthouden. Vroeg in de ne
gentiende eeuw liet een Antwerp
se koopman het achterliggende ge
bied inpolderen en het eiland was
'geboren'. Of zoals de Polygoon
nieuwslezer het verwoordt: „Waar
de natuur eenmaal haar opbou
wend werk is begonnen, kan de
mens regelend optreden."
De volgende stop tijdens de reis is
de Rede van Texel, het diepe water
ten oosten van Texel waar schepen
vanaf de vijftiende eeuw in de luw
te voor anker konden gaan. Wrak
duiker Hans Eelman vertelt over
de plaats die volgens hem rond
1650 vergelijkbaar was met de Rot
terdamse haven van nu. De Rede
was favoriet voor de overslag op
kleinere schepen en om te wach
ten op gunstige wind. Bovendien
was het Texelse drinkwater popu
lair vanwege het hoge ijzergehalte,
dat de houdbaarheid ten goede
kwam. Het fort De Schans beveilig
de de schepen tegen 'Spanjolen,
Duinkerkse kapers en Engelsen'.
Een tweede, subtieler voorbeeld
van menselijke inbreng is te zien
in de kop van Noord-Holland op
het voormalige eiland Wieringen.
Ben Schrieken, een waterschapsbe
stuurder, vertelt over de dijkjes die
al duizend jaar worden verstevigd
met zeewier dat vroeger overal
ronddreef De velden zeegras wer
den volgens Schrieken ook ge
bruikt als veilig heenkomen tij
dens stormachtig weer. „Als ze
hier visten en het werd slecht
weer, gingen ze in een zeegrasveld
liggen omdat Baar de branding
werd gedempt. Dan lagen ze daar
een beetje rustig te slingeren."
Uiteraard ook aandacht voor de Af
sluitdijk, de 30 kilometer lange wa
terkering die begin jaren dertig de
Zuiderzee definitief afsloot van de
Waddenzee. We horen over de uit
dagingen van de stijgende water
spiegel, maar het boeiendst zijn de
oude beelden van de bouw van de
dijk. De machines die werden inge
zet ogen nog altijd indrukwek
kend, maar we zien ook arbeiders
die enorme blokken basalt zeulen.
De makers van Reis door het Wad
dengebied gaan ook in op de inpol
dering van Friesland, steken hun
licht op bij pleitbezorgers van
meer vrij spel voor zee en zand en
laten een oud-walvisvaarder vertel
len hoe Ameland uitgroeide tot
centrum van de walvisvaart.
De visserij komt aan bod met
twee kokkelvissers die laten zien
waarom de hark zo geschikt is
voor het vissen naar kokkels. In
Groningen komen beelden voorbij
van imposante herenboerderijen
in de omgeving van Oldambt, de
regio die vorige eeuw uitgroeide
tot een communistisch bolwerk.
Op Schiermonnikoog wordt de be
graafplaats bezocht waar geallieer
de en Duitse soldaten hun laatste
rustplaats kregen. De oorlog komt
aan bod in de vijfde aflevering,
over de Duitse wadden, met het
verhaal achter de zogeheten Adolf
Hitlerkoog, inmiddels omgedoopt
tot Dieksanderkoog. In 1935 werd
ten westen van de deelstaat Slees-
wijk-Holstein een stuk zee ingepol
derd zodat Hitier kon laten zien
dat Lebensraum binnen de eigen
grenzen werd gecreëerd. Honderd
partijleden werden geselecteerd
om in het gebied te gaan boeren
en het project groeide uit tot een
enorm propagandasucces.
Documentairemakers Van Eijk en
Blokhuis vertellen op dezelfde kal
me manier als tijdens hun eerste
productie (1995) over een gletsjer-
meer in Nepal dat stroomafwaarts
dorpelingen bedreigde. Een aantal
jaren en documentaires later baar
den ze opzien met een film over
gecontroleerde bosbranden in Ca
nada, gevolgd door een serie docu
mentaires over tbc, griep en de
pest. In 2007 maakten ze een film
over de IJssellinie. Het volgen van
de serie vergt wat zitvlees, maar
kijkers worden beloond met een
fascinerend verslag van het noorde
lijk kustgebied van Nederland,
Duitsland en Denemarken.
Reis door het Waddengebied, van
avond (zaterdag), Nederland 2,
18.00 uur.
Reageren?
redactie.media@wegener.nl
In de serie Teruggespoeld staat
wekelijks de spot gericht op
een filmklassieker die op veel
mensen een onuitwisbare
indruk heeft gemaakt.
Blade runner' begint met een ter
gend langzame vlucht over wat de
hoofdstad van een buitenaardse be
schaving lijkt, in een uithoek van
het universum. Enorme schoorstenen,
grootse vlammen. Dan komt in beeld: Los
Angeles, 2019. Niks verre planeet, gewoon
moeder aarde. Gesloopt en uitgebuit door
de mens. Het klimaat is ontregeld, grond
stoffen zijn op en overbevolking en vervui
ling hebben de mensen letterlijk de ruimte
in gejaagd. Voor het vuile werk op andere
planeten creëerden wetenschappers kunst
matige slaven, die sprekend op mensen lij
door Stefan Dölcken
ken, maar veel sterker zijn: de Replicants.
Om te voorkomen dat ze een eigen leven
gaan leiden, hebben ze een interne klok
die hun levensduur beperkt tot vier jaar.
Sinds een bloedige opstand van Replicants
is de aarde voor hen taboe. Komen ze toch,
dan komen de Blade runners in actie. Kei
harde agenten, die de Replicants - zoals dat
in de film heet - met pensioen sturen. Met
dodelijk* geweld...
Ridley Scott maakt 'Blade runner' in 1982.
De hoofdrollen zijn voor Harrison Ford als
uitgebluste Blade Runner Rick Deckard,
Sean Young als zijn 'love interest' Racheal
en Rutger Hauer als Roy Batty, leider van
een groep op hol geslagen Replicants, die
probeert de interne tijdklok uit te schake
len. Het is aan Deckard dat te verhinderen.
Typische Hollywood-actiefllm? Alleen op
het eerste gezicht. 'Blade runner' is meer
dan dat. Het is een film met een volstrekt
unieke sfeer, die je pakt vanaf het moment
In 'Blade runner' is de liefde tussen Harrison
Ford en Sean Young gedoemd.
dat de muziek van synthesizerlegende Van-
gelis de futuristische stad nog net iets on
aardser lijkt te maken. Wie alle actie even
vergeet, ziet 'Blade runner' voor wat het is:
een zoektocht naar menselijkheid in een
onmenselijke wereld. Tegen het einde van
de film, als de stervende Replicant Roy Bat
ty dezelfde gevoelens blijkt te hebben als
een mens van vlees en bloed, wordt dat
overduidelijk. Waar ligt de grens tussen
mens en machine? En kan een mens van
een machine houden? Want 'Blade runner'
is ook het verhaal van de gedoemde liefde
tussen Replicant Racheal en Deckard, de
man die haar moet vernietigen.
Je moet voor 'Blade runner' wel in de stem
ming zijn. Ik kijk de film een paar keer per
jaar, vaak pas ver na twaalven. Als iedereen
al lang en breed slaapt, als buiten, op de
straatverlichting na, alles donker is. Dan
verlies ik me in het Los Angeles van het
jaar 2019. En steeds moet ik dan weer den
ken aan die ene vlucht die ik zelf ooit
maakte boven de lichtzee van Los Angeles.
Ik zou er niet willen wonen, maar om naar
te kijken, is het fantastisch. Dat geldt ook
voor de wereld van 'Blade runner'.
