Het rijke
Poolse verleden
fSI °24-3650360
De Poolse stad Lublin kent een rijke historie. De
patriciërshuizen in het Poolse Lublin fluisteren nog
van dat deels verdwenen verleden. Jan Willem
Veenhof verkende de regio.
m reizen@wegener.nl reizen
iaa® Zaterdag 8 januari 2011
Met de auto is het 1400 kilometer naar Lublin (vanaf Utrecht). Halverwege kun je overnachten
in bijvoorbeeld Poznan, zie www.poznan.pl (ook in het Engels). Vliegen kan ook. Vanaf Amster
dam vlieg je rechtstreeks naar Warschau met KLM en LOT. Vanaf Warschau met de trein in 2,5
uur naar Lublin. Meer informatie bij de Poolse Organisatie voor Toerisme, telefonisch via
020-6253570 of via www.polen.travel en www.um.lublin.eu/en Niet ver van het centrum ligt het
voormalige concentratie- en vernietigingskamp Majdanek. Nu een museum met barakken, gas
kamers en crematorium. Vanuit de stad gaan bussen naar Majdanek. Zie www.majdanek.pl
Vanaf de Poolse hoofd
stad Warschau is het
ruim een uur rijden
naar Lublin. Via de kas
teelruïnes van Janowiec,
met uitzicht over de Wisla-rivier
en met de ferry naar het kunste
naarsstadje Kazimierz Dolny.
Daar wacht Alexandra Jurzysta
ons op, dik in de zeventig, doctor
in de geschiedenis en een inwoner
die enthousiast is over haar eigen
streek. Ze neemt ons eerst mee
voor een stevige, Poolse lunch van
uiensoep met brood en gerookte
kaas en vertelt intussen haar bood
schap: Polen kent een geschiede
nis die verder gaat dan de buiten
kant die veel toeristen zien.
Natuurlijk, er is het kasteel van Ka
zimierz Dolny, een van de vele ves
tingen tegen de Tataren. Leuk om
te beklimmen en over dé Wisla uit
te kijken. Hier liet de veertiende-
eeuwse koning Kazimierz III een
gang aanleggen naar een verderop
gelegen dorp, om in het geheim
zijn geliefde te ontmoeten.
De Poolse geschiedenis is intens
vervlochten met de Joodse histo
rie. Dat komt schrijnend naar vo
ren als Alexandra ons meeneemt
naar het oude Franciscaner kloos
ter aan de andere kant van het
marktplein van Kazimierz Dolny.
In dit zestiende-eeuwse klooster
had de Duitse Gestapo gedurende
de Tweede Wereldoorlog een ge
vangenis in de kelder. De cellen
werden gebouwd met behulp van
grafstenen van de plaatselijke Jood
se begraafplaats. Na de oorlog wil
de men de grafschennis herstellen,
maar niemand wist meer wélke
grafsteen precies waar teruggezet
moesten worden. In de jaren ze
ventig van de vorige eeuw besloot
de communistische regering daar
om net buiten de stad een plaatse
lijke 'Klaagmuur' op te richten. De
grafstenen uit het klooster werden
teruggebracht naar de plaats waar
de Joodse begraafplaats eeuwen
lang geweest was. Daar vormen ze
nu een monument op een groene
helling. Meer dan de helft: van de
Joodse bevolking van Kazimierz
Dolny, zo'n 3.000 mensen, werd
vermoord.
We rijden verder naar Lublin,
door de fraaie, landelijke regio van
Lubelskie, op de grens van
Mazovië en Malopolska. Langs vrij
wel elke invalsweg naar de stad
wuift het graan, als herinnering
aan een glorierijk verleden, toen
het gewas uit Litouwen, Wit-Rus-
land en de
Oekraïne via Gdansk naar Neder
land werd verscheept. De restan
ten van die gouden tijd staan langs
het stadsplein van Lublin: statige,
soms vervallen koopmanshuizen
uit de zestiende en zeventiende
eeuw. Op de terrassen ervoor zit
ten studenten aan het bier. Van de
360:000 inwoners is bijna één op
de drie student. Het is dan ook
een gezellige stad. Met ook nog
een mooi kasteel en een paar
fraaie kerken die je kunt beklim
men voor een mooi uitzicht.
Toch confronteert Lublin je ook
met een verleden dat niet meer be-
www.polen.travel
www.um.lublin.eu/en
www.kazimierz-dolny.pl
www.man.pula-
wy.pl/~ajurzyst/index.html
www.joods-leven.net
www.tnn.lublin.pl
Grote foto: De stadspoort tussen het
kasteel en de oude stad van Lublin.
Kleine foto's:
De markt van Kazimierz Dolny.
Bloemenhandel in een van stads
poorten. foto's Jan Willem Veenhof
staat. Als we op het plein vóór de
kasteelingang staan, wijst gids Do-
minika Sergiej naar beneden. „Zie
je dat plein daaronder? Dat was
waar het hart van de Joodse wijk
zich bevond. Daar en rondom het
kasteel." De Poolse regering heeft
op deze plek in 1954 een plein aan
gelegd in de vorm van een oog.
„Een oog staat in het jodendom
voor de aanwezigheid van God",
vertelt Dominika.
De vooroorlogse, Joodse wereld
lijkt verdwenen. Eén derde van de
bevolking van Lublin was in 1939
Joods (34.000 van de 100.000 in
woners), nu zijn er nog „een stuk
of twintig Joodse inwoners", zegt
de gids. De talmoedschool, de jesji-
va, is ingericht als museum en sy
nagoge. De leerschool was ooit de
grootste jesjiva ter wereld. Toch
blijkt niet alles weg. In de Brama
Grodzka, de noordoostelijke stads
poort tussen kasteel en oude stad,
bevindt zich een klein, theaterach
tig gebouw. Daar is de permanente
expositie Portrait of a Place te zien.
Het is een poging de vooroorlogse,
Joodse wereld te documenteren
via verhalen van ooggetuigen en
oude zwart-witfoto's. De foto's
zijn te zien via kijkkastjes in een
zwarte muur. De kijkdozen tonen
een wereld die definitief verdwe
nen is. Als je daarna uit het don
ker weer naar buiten loopt, zie je
Lublin met andere ogen.
