241 boeken
N
In de ban van een
depressieve vader
Het geheim van Lydia
Een literaire thriller van Bernlef
BOEKEN KORT
vrijdag 7 januari 2011
Wurgende spanning en een
nachtmerrieachtige climax.
Legende van een zelfmoord
is het in alle opzichten over
donderend debuut van
David Vann.
door Dirk-jan Arensman
Het fictiedebuut van de in
Alaska geboren David
Vann (1966) is een alle op
zichten verwarrend en
ontregelend boek.
Sinds het in eigen land in 2008 ver
scheen, werd Legende van een zelf
moord onderscheiden met verschil
lende prijzen voor de beste verha
lenbundel van het jaar én ge
roemd als een briljante roman, ter
wijl het dat geen van beide echt is.
Vann balanceert in deze vijf verha
len en één lange novelle boven
dien met geraffineerde durf op de
grens tussen autobiografisch feit
en literaire verbeelding.
Lastig voor de boekhandelaar die
het op de plank moet zetten.
Maar het levert wel één van de in
dringendste leeservaringen van
het jaar op.
De familietragedie waar de schrij
ver hier in 250 pagina's omheen
cirkelt, wordt in het openingsver
haal, Ichtyologie, al compact uit de
doeken gedaan. Het verhaal van
een naamloze jongen - die, sugge
reren dankwoord en achterflap, sa
menvalt met Vann zelf- geboren
op het eiland Adak, en opgroeit in
het kustplaatje Ketchikan. Tevens
het verhaal van zijn vader, een
tandarts die als de jongen 5 is, een
verhouding begint om in te halen
wat hij allemaal heeft gemist
('Mijn moeder was pas de tweede
vrouw met wie hij ooit iets had ge
had'). En hoe die vader, na de
scheiding en een rampzalig midli-
fecrisisavontuur als onervaren ka
pitein op zijn eigen vissersboot,
zich uiteindelijk op de voorboeg
een kogel door het hoofd jaagt.
Kaal, Carveriaans proza is het, vol
ingehouden emotie en onnadruk
kelijke beelden die zich meteen in
je hoofd vastzetten. De lullige de
tails die je bij zo'n drama ont
houdt. (Nadat moeder en zoon in
Californië het nieuws van de zelf
moord hebben gehoord, drinken
1 Felix Thijssen - Lydia
Sijthoff, 17,95 euro
door Mieske van Eek
Een 7-jarige jongen krijgt
een doodschrik als hij in
een boom zijn moeder
ziet hangen. Dezelfde zwarte
baret en rode sjaal. Hij tui
melt van zijn fiets, raakt ge
wond en belt met zijn mobiel
tje naar huis, waar hij tot zijn
verbazing en schrik zijn moe
der aan de telefoon krijgt.
Het is het pakkende begin
van de misdaadroman Lydia
van oude rot in de misdaadli
teratuur Felix Thijssen (1933).
Thijssen won in 1999 .de Gou
den Strop voor Cleopatra en
in 2006 de Vlaamse Diaman
ten Kogel voor Het diepe wa
ter.
Thijssen laat die als moeder
verklede etalagepop op een
verontrustende manier lan
den in het ogenschijnlijk
saaie gezin van verpleegkundi
ge Lydia, haar man Julius en
hun zoontje Rogier.
Dan blijkt dat dit gezin heel
wat minder saai en ook min
der gelukkig is dan je van op
afstand zou denken.
Lydia heeft een geheim en
voelt het ophangen van de
pop en de rouwkaart die haar
dood meldt als een bedrei
ging. Ze roept de hulp in van
privédetective Max Winter,
die ontdekt dat haar tamelijk
genante familiegeschiedenis
verweven is geraakt met de
heel wat minder onschuldige
bedoelingen van een terroris
tische organisatie.
Thijssen combineert psycho
logie, spanning, maatschappij
en actie. Wel is het in deze
eeuw wat lastig om echt te ge
loven in dat geheim van Ly
dia, waarvoor ze bereid blijkt
haar leven en haar relatie op
het spel te zetten. Toch blijft
Thijssen een constante en be
trouwbare kwaliteit leveren
temidden van de al te talrijke
nietszeggende polderthrillers.
I Bernlef -
De een zijn dood
Querido, 17,95 euro
door Arie Storm
- r
et zoals met Arnon
Grunbergs roman
Huid en haar belanden
we met de titel van Bernlefs
nieuwste roman meteen in
de wereld van de clichés.
Bernlefs roman heet De een
zijn dood. Waar het boek van
Grunberg echter in de clichés
bleef steken, weet Bernlef er
wel iets meer van te maken.
Bernlef is meer een beschrij
ver dan Grunberg, een obser
vator, en dat geeft de roman,
waarin veel wordt gereisd
(naar Zweden, naar Schot
land), in elk geval sfeer.
Hoofdpersoon van De een zijn
dood is oud-rechercheur
Wim Terlinde, die werkt als
erfenisjager. Hij verdient zijn
geld door op zoek te gaan (en
daarvoor moet hij veel rei
zen) naar eventuele nabe
staanden van zogenoemde
vergeten doden. Ze zijn verge
ten, maar ze moeten wel iets
na te laten hebben. De gevon
den nabestaande krijgt geld,
het bureau van Terlinde krijgt
een percentage. Natuurlijk Is
in De een zijn dood sprake van
een gecompliceerd geval. De
dode om wie het draait, heeft
nog ergens een nichtje, maar
zij is niet geheel toerekenings
vatbaar. Bovendien blijkt ze
in haar jeugd de dode te heb
ben gekend: ze is door hem
seksueel misbruikt. Hij heeft
zich ook vergrepen aan een
andere vrouw, en Terlinde be
sluit die tweede vrouw de
identiteit van de eerste te la
ten aannemen om zo het geld
toch binnen te slepen.
Helemaal aan het einde zit
een piotfoutje. Volgens mij
klopt dat gedoe met die credit
card niet helemaal. Nu ja, dat
kan in een thriller gebeuren.
Saskia Noort maakt het wel
bonter. Dan lezen we toch lie
ver Bernlef.
TV-KOK 'Delle Weel' van Anjet
Daanje is met 524 pagina's een
hele kluif. Delle Weel is
chef-kok in een televisieserie.
Buiten de serie bestaat ze niet,
maar dat wil niet zeggen dat ze
geen invloed heeft op de echte
wereld. De roman volgt de sce-
naroschrijfster, de actrice die
de rol van Delle Weel spëelt en
de vrouwelijke kok die model
voor haar heeft gestaan, vanaf
het moment dat het steeds
slechter gaat met Delle Weel.
Anjet Daanje (1965) tast in haar
zesde roman de grens af tussen
fictie en werkelijkheid in de he
dendaagse mediamaatschappij.
Q Anjet Daanje - Delle Weel,
Thomas Rap, 19,90 euro.
BONSAI Een van de grootste ver
rassingen van 2010 was de klei
ne roman 'Bonsai' van de Chi
leen Alejandro Zambra. Al even
verrassend is dat zijn nieuwe
boek wel de andere helft van de
tweeling lijkt. In 'Het verbor
gen leven van bomen' dezelfde
thematiek, dezelfde vervreem
ding, weer bonsai en persona
ges met namen die lijken op
die uit 'Bonsai'. Een man wacht
in de nacht op zijn vriendin, de
moeder van het meisje op wie
hij past. De roman zal stoppen
wanneer zij thuiskomt. Maar
komt ze wel?
Q Alejandro Zambra - Het verbor
gen leven van bomen. Vertaling
Luc de Rooy. Karaat, 15,95 euro.
N 'L Het worden vijf kloeke
delen, elk gesierd met een let
ter uit de naam Heinz. Dus van
H tot Z. Oog Blik is vorig jaar
begonnen met de uitgave van al
le strips rond Heinz, de kat van
René Windig en Eddie de Jong
die Tom Poes opvolgde. Deel
twee, 'E', covert de periode mei
1989 - december 1991. Heinz
wordt onder meer minister-pre
sident, limonadeverkoper,
kind, koning, olifant. En hij
maakt reizen door Japan, België
en de Oertijd. Prachtige, helde
re, dikke-lijn strips in een uitga
ve die doet watertanden.
Q) Windig en De Jong - Heinz - E.
Oog Blik/De Bezige Bij, 39,90
euro,(geb.)
stemt een jaar met zijn vader door
te brengen in de afgelegen wilder
nis van Alaska. In een blokhut
met een buitenplee en, blijkt al
gauw, zonder een idee te hebben
hoe ze de strijd tegen de elemen
ten moeten overleven. Pagina's
worden gevuld met het onhandig
bouwen van afdakjes voor het
stookhout, te vroeg gegraven voor-
raadkuilen en de onnozele jacht
op een beer die hun schamele be
zittingen plunderde, terwijl Roy al
leen en bang achterblijft in de rava
ge-
En ondertussen komen de motie
ven van beiden om hier te zijn
langzaam aan het licht. Voor vader
lim, die zichzelf elke nacht in slaap
huilt en zijn kind met volstrekt on
gepaste ontboezemingen belast, is
het een laatste wanhopige poging
zijn leven weer op de rails te krij
gen. Zijn depressies te bestrijden
met het oermannelijke buitenle
ven, zelfs al is hij daar ongeschikt
voor, en Rhonda, die inderdaad af
scheid van hem nam, terug te win
nen. Roy blijft, hoe hij zijn moe
der en zus ook mist, omdat hij
vreest dat pa anders het onherroe
pelijke zal doen.
De spanning loopt wurgend op.
Tot Vann halverwege een draai
aan het verhaal en zijn autobiogra
fische materiaal geeft die je letter
lijk de adem beneemt, en een
tweede deel oplevert dat zo grim
mig, rauw en nachtmerrieachtig
is, dat Cormac McCarthy er bijna
een lachebekje bij lijkt.
Die mokerslag moet niet met een
tipje van de sluier worden ver
zacht. Je moet hem ondergaan, zo
als heel dit boek.
Want dit is, genadeloos en liefde
vol, wraakzuchtig en teder, een
modern Amerikaans meesterwerk.
David Vann -
Legende van een zelfmoord.
Vertaling Arjaan van Nimwegen.
De Bezige Bij, 19,50 euro.
David Vann
ze 'heldere bouillon met een paar
erwten erin'). Of een ragfijne, sym
bolische scène als die waarin twee
Silver Dollars de ogen uit de kop
van een zoetwaterhaai zuigen.
In de overige verhalen worden de
personages yerder uitgediept. In
Rhonda lees je over de wurgende
angst van de vader dat zijn beeld
schone jongere vrouw, Vanns stief
moeder, hem in de steek zal laten.
In Een legende over goede mannen
lees je over de reeks kerels, goede
foto Toni Albir/EPA
en slechte, die de vrouw die hij
achterliet daarna mee naar huis
nam. Allemaal sfeervolle en klassie
ke verhalen, die soms herinneren
aan het beste werk van Tobias
Wolff en Richard Ford. Bedekt
met een zware rouwsluier en des
ondanks doortrokken van subtiele,
droge humor.
Maar het inktzwarte hart van Le
gende van een zelfmoord vormt de
lange novelle Sukkwan Island, waar
in alter ego Roy Fenn erin toe-
een zelfmoord:
