Met klanken
2 uit
selectie
donderdag 2 december 2010
Op transparant papier gedrukte partituren staan voor de lichtheid en de kwetsbaarheid van de muziek.
Nico Out gaat elke week op
zoek naar het beste wat
Zeeland op het gebied van
beeldende kunst
te bieden heeft.
Wie de Vleeshal in
Middelburg regel
matig bezoekt
weet dat je daar
verrassende kunst kunt zien,
vaak met een ontregelend karak
ter. Nu stap je er (gratis) binnen
en ziet eerst geen expositie. Tot
de eerste klanken klinken.
Het zoeken naar wat beeldende
kunst in onze tijd kan zijn is een
belangrijk motief voor de keuze
van de exposanten. Wie de ont
wikkelingen in de hedendaagse
kunst volgt, weet dat bij dat zoe
ken nieuwe vormen worden ge
vonden en grenzen worden ver
legd. Eén van die grenzen heeft te
maken met de vraag of beeldende
kunst zichtbaar en tastbaar moet
zijn of dat de sobere communica
tie van een idee dat zich in het
hoofd van de 'toeschouwer' pas
echt vormt, voldoende is voor een
waardevolle artistieke ervaring. Je
hebt het dan over conceptuele
kunst. Lawrence Weiner is daar
een bekende vertegenwoordiger
van. In plaats van het tonen van
een schilderij of beeld plakt hij in
grote letters een korte uitspraak
Nicolai laat in de Vleeshal niets
zien dat op beeldende kunst lijkt.
Of het moet een in een lijstje ge
vatte partituur zijn waarvan het
grootste deel is afgeplakt. En ik zie
ook een stapel van dezelfde op
transparant papier gedrukte parti
turen op de vloer liggen. Ik ben
niet alleen in de hal, zie wat men
sen lopen, tegen de wand aan han
gen of in een nis zitten. En ik hoor
gezang. Een mooie meerstemmige
melodie in mineur. Het klinkt als
iets tussen gregoriaans en een ma
drigaal, licht melancholisch, maar
minder voorspelbaar. Het is de 'In-
nere Stimme' die de componist
Robert Schumann in 1839 verwerk
te in het pianostuk 'Humoresque',
opus 20, dat overigens niet erg vro
lijk is, maar wel afwisselend en
speels. Aan de notenbalken voor
de linker en de rechterhand voeg
de hij er één toe, de innerlijke
stem. De pianist ziet die wel, kan
hem niet spelen, maar wel in zijn
hoofd laten klinken. Van daaruit
kan hij wat hij speelt interprete
ren. Schumann schreef dus mu
ziek die je wel leest en dus ziet,
maar die je niet 'hoort'. Nicolai
echter laat hem horen in de Vlees
hal. Ik zoek naar luidsprekers, kan
die niet vinden en ontdek dat vijf
van de mensen die met mij in de
hal zijn de melodie zingen. Ze zet
op de wand. Die uitspraak is dan
een soort partituur voor de gedach
te van de toeschouwer. In die tradi
tie staat Innere Stimme van de Duit
se kunstenaar Olaf Nicolai (1962).
Maar zijn werk is vind ik veel
boeiender dan dat van Weiner.
ten elk op een eigen moment in,
hun stemmen zijn verschillend,
licht, zwaar, hoog, laag en ook
hun klank is anders. Er is geen
tekst. De een neuriet, iemand an
ders gaat voluit met een open
o-klank, anderen zingen meer in
gehouden een u of een a-klank.
Het ritme en de toonsoort waarin
de zangers zich laten horen kan
ook verschillen. Het zingen klinkt
dus steeds anders, ook omdat ik
door de ruimte wandel en soms
dichter bij een ook zelf bewegende
zanger kom.
Het interesseert me niet meer of
dit beeldende kunst is of niet. Ik
word meegenomen door de klan
ken die zich in de ruimte ontvou
wen, een ruimte die ik ondertus
sen wel 'anders' zie en ervaar. De
sacrale sfeer van de gotische archi
tectuur wordt benadrukt door het
breekbare kristal van de klanken
die me raken en ontroeren. Het ru
moer van de markt buiten is ver
dwenen, ik ben in een andere we
reld. Daarop reflecterend ontstaan
er extra betekenislagen, waarin het
samenspel tussen klank en ruimte
essentieel is en je dus toch kunt
spreken van beeldende kunst. Ik
zie de beelden van de graven en
gravinnen boven de bezoekers uit
steken, alsof ze versteend op hen
neerkijken als relikwieën van
macht, waarvan het belang er niet
meer toe doet. Zoals ook het mate
riële van de vleeshal als markt
plaats oplost in de muziek. Het eni
ge wat telt is dat web van klanken
- mede geweven door de nagalm
van de akoestiek - dat hier en nu
klinkt via de stemmen die ik hoor.
Wat raakt me? Dat is de essentie
van muziek, de geluidstrillingen
die voor de oude Grieken een af
spiegeling waren van de structuur
en de schoonheid van het univer
sum. Curieus dat de vrijheid van
interpretatie die Nicolai 'zijn' zan
gers meegaf verwant is met de vrij
heid die Griekse zangers hadden
bij het zingen van composities uit
hun tijd. Maar ook de gedachte dat
het werk op het moment dat ik
hier ben pas ontstaat in de vorm
die ik ervaar is prachtig, evenals de
idee dat iedereen een eigen inner
lijke stem heeft en de vraag hoe
die met elkaar verbonden zijn?
Het verhaal gaat dat Schumann
zijn innerlijke stem schreef als on
De sacrale sfeer van de gotische ar
derdeel van zijn streven naar ver
bondenheid met Clara Wieck, de
vrouw van wie hij hield en met
wie hij ondanks veel tegenwerking
van haar vader trouwde.
De innerlijke stem is in dat licht
geen gewone stem maar de stem
van de liefde, een van de grote
raadsels van ons zijn.
Want waar komt de liefde van
daan? Voor de romanticus Schu
mann kan die wel eens besloten
liggen in de 'natuur', in het wezen
der dingen. Ook dat is een mooie
gedachte die 'Innere Stimme' op
kan roepen. De combinatie van
muziek, ruimte en gedachte die Ni
colai presenteert is geniaal en mag
wat mij betreft eeuwig blijven klin
ken.
Expositie Innere Stimme: t/m 12
december in de Vleeshal in
Middelburg, di. t/m zo. 13-17 uur.
Jeltje Ratsma
leitje Ratsma is na jarenlange stilte
terug met kleine tekeningen die be
trekking hebben op vormen van
geweld waarmee mensen elkaar
naar het leven staan. Door hun
plek in de kunstmachine van Jo-
han de Koning zijn het indringen
de visioenen die je als mens altijd
en overal achtervolgen.
T/m 4/12: Presentatieruimte Caesuur,
Lange Noordstraat 67, Middelburg. Vr.
en za. 14 - 17 uur.
Piet Dieleman
Piet Dieleman maakt de sobere
tentoonstellingsruimte tot een in
tieme moderne kathedraal voor de
waarneming. Daar zijn is een erva
ring die je meeneemt in een schil
derkunstige wereld waarin schoon
heid door kleur, vorm en verhou
ding je losmaakt uit het dagelijkse
en vervult van stille vreugde.
T/m 5/12: StichtinglK, Vlissingsestraat
239a, Oost-Souburg. Za. en zo.
12.00-17.00 en op afspraak.
Kris Vertommen
Kris Vertommen neemt foto's van
mensen en verwerkt ze tot grote
etsen. Door zich te concentreren
op de ogen en zijn modellen losjes
te karakteriseren overstijgen ze de
afbeelding. Vertommen roept men
sen op die in hun diversiteit alle
maal een eigen kijk op zichzelf en
de wereld hebben.
T/m 19/12: Terra Croda, Dorpsstraat
44, Craauw. Za. 15.00 - 18.00 uur, zo.
14.00 - 18.00 uur en op afspraak.
Armeen Casparian
Armeen Gasparian combineert rea
listische personages en beelden
met symbolische sferen en situa
ties. Zo ontstaan dromerige voor
stellingen, waarin parallelle werke
lijkheden elkaar ontmoeten. Er
waart magie door zijn werk, dat
zich op persoonlijke wijze verstaat
met de kunst van oudheid en re-
naisance.
T/m 2/1: Duingalerie, Badhuis weg 2,
Domburg. Vr. t/m zo. 12 -17 uur.
Wil Lof
Wil Lof is oorspronkelijk dessin
ontwerpster. Dat sluit aan bij de
kleurschakeringen die in haar schil
derijen met vrouwengestalten sfe
ren oproepen van vreugde, ver
driet, liefde, eenzaamheid. Door
haar schilderdoek te beplakken
met Japans papier en laag over
laag aan te brengen, weet Lof haar
composities levendig te houden.
T/m 6/1: Post Art, 's Gravenhofplein
21, Hulst. Vr. t/m zo. 13-17 uur.
