spectrum 10
Piropos
'De oude bevolking
probeert zich met de
natuur te genezen'
Zaterdag 27 november 2010
Latinas. Latijns-Amerika is er vol
mee. Tot grote vreugde van de
latinos. De macho, prominent
aanwezig, mag dan vooral in ne
gatieve zin bekend staan omdat hij
zich superieur voelt aan 'het zwakke
geslacht', tegelijkertijd houden de man
nen hier gewoon heel erg van vrou
wen. Openlijk.
Het leukste gevolg daarvan is wat 'piro-
pear' wordt genoemd, door de Van Da-
Ie koeltjes vertaald als 'complimentjes
maken'. Een 'piropo' is een 'galant com
pliment', doorgaans geuit met
als enige bedoeling een glim
lach te ontlokken aan het doel
wit.
Dat gaat in de praktijk zo. In Bu
enos Aires zat ik op een terras
met een Argentijn toen hij zich
plots richtte tot een voorbijko
mende vrouw en met veel dra
matiek uitriep: „Wat een prach
tig exemplaar!" Inderdaad, een
verlegen glimlach was zijn deel.
Een andere favoriet van de Ar
gentijnen: „Gefeliciteerd met zo
veel schoonheid!" De Mexica
nen zijn creatiever, zo bleek
toen ik er laatst eentje vroeg
naar zijn favoriete 'piropo'. Hij
dacht enkele seconden na en
zei dat deze altijd goed was
voor een lach bij het 'slachtof
fer': „Bonbon, kom snel in m'n
schaduw staan, anders smelt je
nog."
Na een diepgravende studie van twee
jaar ben ik echter tot de conclusie geko
men dat de Cubanen de onbetwiste ko
ningen van de 'piropo' zijn. Of het te
maken heeft met de zwoele wind op
het eiland of dat de Cubanen van alle
latinos het meeste van hun vrouwen
houden, geen idee. Eén ding is zeker:
een beetje Cubaan schudt zo een do
zijn 'piropos' uit z'n mouw.
Zo kreeg ik instructies voor de volgen
de scène. Man kijkt omhoog en zegt:
„Wat is er met de hemel aan de hand?"
Vrouw kijkt ook omhoog, ziet niets:
„Hoezo?" Man: „Omdat er engelen
naar beneden vallen." Of deze: „Je moe
der zal wel banketbakker zijn, want
een bonbon zoals jij maak je niet zo
maar." In dezelfde categorie: „Uit wel
ke speelgoedwinkel ben je ontsnapt,
poppetje?" Of: „Hoe laat is het? Zes
uur? Dank je. Ik wilde graag precies
het moment weten waarop ik gek op
je werd." In de categorie hilarisch: „Als
de wereld een zakdoek zou zijn, ben jij
mijn favoriete snotje."
Dat waren de onschuldige 'piropos',
maar op een Caraïbisch eiland is de
werkelijke intentie nooit ver weg. „Ge
zegend zij de ochtend dat ik jouw
schoenen onder mijn bed aantref!" En:
„Je bent zo mooi dat ik je met kleren
en al wil opeten, ook al poep ik een
maand lang stukken stof uit" Het kan
nog duidelijker. „Jij met je prachtige
curves en ik zonder remmen." Of:
„Wat een geluk hebben de ogen die
jou zien. Maar nog gelukkiger zijn de
handen die je mogen aanraken." En:
„Als jouw benen de rails zijn, hoe is
dan wel niet het station?"
Uit de categorie 'over de top', waar de
meeste 'piropos' op Cuba waarschijn
lijk in vallen, wilde ik u deze niet ont
houden: „Met zo'n kont nodig ik je uit
om in mijn huis te komen poepen!"
Voor als u enthousiast bent geworden,
een wijze raad: misschien is het ver
standig het 'piropear' beperkt te hou
den tot Latïjns-Amerika.
Zuid-Afrika heeft kougoed: een natuurlijke vorm van het
antidepressiemiddel prozac. De plant wordt al eeuwenlang door
Zuid-Afrikanen gebruikt om rustig te worden. Een farmaceutisch
bedrijf wil de geluksplant wereldwijd op de markt brengen.
door Elles van Gelder
Kruidendokter Hendrick Jap
Jap Klaase vist uit een jutezak
een bosje gedroogde takjes en
blaadjes. In de kleine kamer
liggen potjes en flesjes vol
mengsels van planten, kruiden en wortels.
„Kankerbos, astmabos en aambeienbos",
wijst hij.
Klaase is een kenner op het gebied van
planten waarmee pijntjes en kwaaltjes op
natuurlijke wijze kunnen worden gene
zen. De 63-jarige Zuid-Afrikaan wrijft een
gedroogde plant tussen zijn handen fijn.
Als pruimtabak moeten de blaadjes en tak
jes in de wang. De sappen die in de mond
vrijkomen, smaken bitter. Een vrouw dom
melt op de bank in slaap terwijl ze de
plant kauwt.
„Zie je de kamer zweven?", vraagt de krui
dendokter. „Het is net alsof je te veel bran
dewijn hebt gedronken", lacht hij.
De plant die het zweefmolengevoel veroor
zaakt, heet in de volksmond kougoed of
kanna. De wetenschappelijke, Latijnse
naam is sceletium tortuosum.
De kruidendokter schrijft het voor aan
cliënten die last hebben van winderigheid,
die slecht slapen, om pijn te bestrijden of
aan mensen die zich gestrest voelen. De
plant heeft effect op het zenuwstelsel. Een
belangrijke stof in de plant is mesembrine,
dat kan helpen bij depressie.
Hoewel Zuid-Afrika maar 2 procent van
de oppervlakte van de wereld beslaat, is
het één van de landen met de grootste bio
diversiteit ter wereld. Bijna 10 procent van
alle planten zijn te vinden in het land.
Kruidendokter Klaase kan alleen al uit zijn
regio twintig tot dertig planten noemen
die een geneeskrachtige werking hebben.
Kougoed wordt al eeuwenlang gebruikt.
Vooral door de bevolkingsgroep die San of
Bosjesmannen genoemd worden: jagers
verzamelaars, die de plant tijdens de jacht
kauwden. De Nederlandse gouverneur van
de Kaap, Simon van der Stel, had een teke
ning van de plant in zijn reisdagboek uit
1685, toen hij naar de regio Namaqualand
reisde en beschreef dat de San bedwelmd
leken door het gebruik van de plant.
De plant heeft de aandacht getrokken van
een farmaceutisch bedrijf dat nu de wereld
dit gevoel wil geven. Met de toename van
stress denkt HGH Pharmaceuticals dat er
een markt voor is.
„We hebben van de Zuid-Afrikaanse over
heid toestemming gekregen de plant te on
derzoeken en te cultiveren", vertelt direc
teur Nigel Gericke, arts en "botanist.
HGH wil een extract van kougoed, dat ze
Zembrin noemen, volgend jaar op de Ame
rikaanse markt brengen. In de haven van
Kaapstad ligt. al een grote hoeveelheid kou
goed opgeslagen. In klinische studies heeft
het bedrijf de veiligheid ervan al bewezen,
nu moeten ze de efficiëntie bewijzen voor
dat ze de voorraad kunnen verschepen.
Bijzonder aan de vercommercialisering
van deze plant is dat, als de verkoop succes
vol is, niet alleen het bedrijf profiteert,
maar ook de 'kleine' man. De arme krui
dendokter Klaase moet er direct beter van
gaan worden. De mensen van zijn gemeen
schap zullen namelijk geld ontvangen van
wege hun eeuwenoude kennis van de wer
king van de plant. Wereldwijd wordt ge
probeerd oude kennis van de natuur te be
lonen en biopiraterij tegen te gaan. Bij bio-
piraterij halen bedrijven erfelijk materiaal,
zoals van planten, uit derdewereldlanden,
vercommercialiseren het, vragen er patent
op aan en verdienen er vervolgens geld
mee. Terwijl het land of de gemeenschap
waar het materiaal vandaan komt er niets
voor terugkrijgt. Zo worden spijkerbroe
ken bijvoorbeeld gebleekt met een bacte
rie uit een meer uit Kenia, waar alleen een
Amerikaans bedrijf aan verdient.
Zuid-Afrika probeert de eigen kennis van
planten te beschermen met een wet uit
2004. Die stelt dat een vergunning nodig is
om planten te onderzoeken, te cultiveren
en uit te voeren. Voor kougoed, dat al veel
illegaal wordt verkocht, heeft HGH nu die
rechten. De wet bepaalt ook dat het bedrijf
dat de plant op de markt brengt de hou
ders van oude kennis moet belonen.
In het geval van kougoed ligt de kennis bij
de bevolkingsgroep San en de inwoners
van twee kleine dorpen in de provincie
Noordkaap, Paulshoek en Nourivier. Zij
hielpen HGH hielpen bij het onderzoek.
„Zij zullen nu van HGH royalty's ontvan
gen voor hun kennis van de plant", vertelt
advocaat Roger Chennels, die de San, die
verenigd zijn in een raad, mede vertegen
woordigde in de onderhandelingen. „Hoe
rijk ze gaan worden, hangt af van het suc
ces", zegt Chennels. Dat betekent dat dor
pen waar geen enkele ontwikkeling is, nu
op een goudmijn kunnen zitten.
Een hobbelige weg rolt tussen de bergen
en rotsen door richting Paulshoek. De ge
meenschap telt zo'n 140 gezinnen, die wo
nen in simpele, stenen huisjes. Hier is
geen stromend of warm water. Het toilet
is een gat in de grond. De meeste mensen
zijn werkloos en leven van een uitkering.
De 46-jarige Marianna Lot staat op de
stoep van haar huisje haar zoveelste sigaret
van die dag te roken. Ze helpt bij het on
derzoek naar kougoed. Geneeskrachtige
planten worden in haar dorp nog veel ge
bruikt. „De dichtstbijzijnde dokter is zo'n
uur rijden", vertelt ze. „Bijna niemand
heeft een auto. Dus probeert vooral de
oude bevolking hier zichzelf nog te gene
zen met de natuur."
Veel Zuid-Afrikanen gaan naar traditione
le genezers. Van de Zuid-Afrikanen gaat
80 procent regelmatig naar kruidendokters
of medicijnmannen. Dat kan samengaan
met een bezoek aan een huisarts of zieken
huisarts die westerse geneeskunde volgt.
Zuid-Afrika heeft volgens Nigel Gericke
200.000 traditionele genezers, meer dan
artsen en verpleegsters bij elkaar.
De vader en grootmoeder van Lot waren
kruidendokters. Van hen heeft zij het 'vak'
overgenomen. Ze gaat tegenwoordig van
deur tot deur om met oude mensen in de
gemeenschap te praten over hun kennis
van medicinale planten.
„De kennis is aan het opdrogen", zegt ze
met zorg in haar stem. „Ik hoop met mijn
werk er mede voor te zorgen dat de oude
kennis niet verloren gaat. De jongeren zijn
alleen niet echt geïnteresseerd in de werk-
