spectrum 8
Zaterdag 20 november 2010
Maakt wraak ons
Criminelen en onruststokers
worden niet streng genoeg
gestraft, vindt het kabinet. Het
zet daarom zwaar in op law
and order. Wie over de schreef
gaat, kan rekenen op een forse
straf. Maar die harde aanpak
zal Nederland echt niet veiliger
makenstellen strafrecht
deskundigen. 'Het strafrecht is
een lapmiddel.'
door Arjen de Boer
Soms is de verleiding te groot en
de portemonnee leeg. Een zak
drop stelen in de supermarkt is
ook niet zo moeilijk. Het is een
klein delict, waarvoor nogal
eens minderjarigen in de kraag worden ge
vat, weet Tarn Spronken, hoogleraar straf
recht aan de Universiteit van Maastricht
„Jaarlijks worden zo'n 60.000 minderjari
gen aangehouden, ook voor dit soort delic
ten. Vaak zitten ze dan een paar dagen
vast op het politiebureau voor verhoor.
'Dat helpt', wordt er dan geroepen."
Maar, betoogt Spronken, deze vrijheidsbe
neming staat niet in verhouding tot de
ernst van het feit. Dat 'opsluiten' gebeurt
niet alleen bij minderjarigen. De tendens
hard in te grijpen is overal in het strafrecht
te zien, is haar ervaring: rechters straffen
strenger dan in ons omringende landen en
in elke nieuwe wet zit wel een strafcompo-
nent. „Strafrecht zou een laatste middel
moeten zijn om problemen op te lossen,
maar is dat al lang niet meer", zegt de
hoogleraar. Repressie en vergelding voe
ren volgens haar meer en meer de boven
toon, zeker bij het nieuwe kabinet-Rutte.
Vergelding is een van de basisdoelen in
het strafrecht. Een dader moet boeten,
maar de straf moet in verhouding staan tot
het delict. Dus geen lange celstraf voor een
snelheidsovertreding of door rood rijden.
In principe is vergelding wraak nemen,
maar dan op een beschaafde manier via
officieren van justitie en rechters die na
mens de bevolking zaken beoordelen en
straffen vaststellen. Dit om te voorkomen
dat burgers het recht in eigen hand nemen
en er chaos en wetteloosheid ontstaat.
Fred Teeven.
foto Phif Nijhuis/GPD Ivo Opstelten.
foto Phil Nijhuis/GPD
Een ander doel van het strafrecht is resocia
lisatie van de dader. Het is de bedoeling
dat veroordeelden met de nodige begelei
ding als brave burgers terugkeren in de
maatschappij. Dit doel was vooral de afge
lopen decennia populair, vergelding daar
entegen een stuk minder.
Maar er is iets aan de hand met het Neder
landse strafklimaat, signaleert ook hoogle
raar strafrecht Theo de Roos van de Uni
versiteit van Tilburg. De straffen voor bij
voorbeeld milieucriminaliteit, financiële
misdrijven en verkeersdelicten zijn door
de jaren heen fors verhoogd, en sinds 2004
zijn de maximumstraffen op moord gewij
zigd van twintig jaar of levenslang naar
dertig jaar of levenslang. Verder worden
vaker levenslange celstraffen uitgedeeld.
„Over de hele linie is een toename te zien
van strengheid en dat baart mij zorgen",
zegt De Roos. Zeker als hij kijkt naar de
plannen van het nieuwe kabinet. Premier
Rutte heeft: de voormalige Rotterdamse
burgemeester Ivo Opstelten aangetrokken
als minister en oud-officier van justitie
Fred Teeven als staatssecretaris van Veilig
heid en Justitie. Beiden staan bekend als
voorstanders van law and order, mouwen
opstropen en de boel aanpakken. Binnen
korte tijd lanceerden zij diverse wetsvoor
stellen die moeten bijdragen aan een veili
ger Nederland. In het regeerakkoord staan
maatregelen om criminaliteit en overlast
hard aan te pakken (zie kader).
De nadruk op repressie en het opstapelen
van maatregelen bevallen De Roos niet.
„Het is vooral symboolpolitiek, die weinig
voorstelt. Iemand die langer in de nor zit,
wordt daar niet beter van. Tegelijk willen
ze ook het gevangenisregime versoberen,
terwijl dat al zo sober is." Dat kan tot ge
vaarlijke situaties leiden in de gevangenis
sen en geeft al helemaal geen garantie dat
iemand die vrijkomt, zijn leven heeft gebe
terd, weet De Roos.
Sceptisch is ook John Blad, universitair
hoofddocent strafwetenschappen aan de
Erasmus Universiteit in Rotterdam: „Eigen
lijk wordt boerenbedrog bedreven als de
politiek de mensen voorhoudt dat Neder
land veiliger wordt door strengere straffen.
Uit cijfers blijkt dat bij gevangenisstraffen
de recidive 80 procent is."
Burgers kunnen zelf ook last krijgen van
de 'spiraal van strafgeweld' als zij onver
hoeds een keer over de schreef gaan, aldus
Blad. In zijn ogen is het bij vergelding be
langrijk dat voor relatief lichte delicten,
minder ernstige straffen worden gegeven.
„Maar we zien het tegendeel. De zoge-
