boeken 131
Grunbergs
ijskoude
wereldbeeld
O
Geboren verliezers
Aangewezen op een hond
boeken kort
donderdag 11 november 2010
door Ronald Ockhuysen
Alle intelligente men
sen kunnen goed lie
gen. Soms spelen
zelfs domme men
sen het klaar om kun
dig te liegen. Hij kan zich studen
ten herinneren, ze bakten er niets
van, maar liegen, dat konden ze."
De econoom Roland Oberstein, de
hoofdpersoon in Arnon Grunbers
roman Huid en haar, heeft geen
vrolijk wereldbeeld. Volgens hem
is het leven één grote ruilhandel.
Emoties, liefde en gevoelens be
schouwt hij als wisselgeld. Als zijn
vriendin bekent dat ze een nacht
met een handelaar in satelliettele
foons heeft doorgebracht, verlangt
hij van haar informatie over de
nacht. Koel en rationeel.
Huid en haar is een roman over
een zoektocht naar schuldeloos
heid. Oberstein, naar eigen zeggen
een 'radicaal individualist', weigert
zich te binden of zich schuldig te
voelen. Hij is een denker, die zich
bezighoudt met grote zaken als de
wereldeconomie en de Holocaust.
Op persoonlijk niveau ontbeert hij
de kracht een harmonieus leven te
leiden. Een groot deel van zijn tijd
brengt hij door in een hotelkamer
in een grauwe Amerikaanse stad.
Een plek zonder nestwarmte.
Grunberg plaatst Oberstein en zijn
partners, collega's en kennissen in
een door economische wetten ge
domineerde maatschappij. Pro
bleem: in deze maatschappij slui
ten vraag en aanbod nergens echt
soepel op elkaar aan. Relaties wor
den aangegaan om persoonlijke te
korten aan te vullen, communice
ren staat gelijk aan liegen, en de
liefde is vooral wanhopig proberen
de eenzaamheid te bestrijden.
Als econoom beseft Oberstein al te
goed tot welke uitwassen een wan
kel evenwicht tussen vraag en aan
bod kan leiden. Hij werkt aan een
studie over de geschiedenis van de
economische luchtbel. Niemand
hoeft hem, als wetenschapper, uit
te leggen hoe giftig de combinatie
van verlangen en hebzucht kan
zijn. Toch ziet Oberstein niet hoe
de behoeften van zijn naasten zijn
zorgvuldig opgebouwde pantser
slopen en hem richting een wan
hoopsdaad dirigeren.
Huid en haar volgt de neergang
van Oberstein nauwgezet. Grun
berg toont zich daarbij een genade
loos auteur. Met scherpe observa-
ties en een uiterst economische
woordkeuze schept hij een ijskou
de werkelijkheid. Hij weeft rond
om Oberstein een internationaal
netwerk van relaties, samengestel
de gezinnen en amoureuze dwars
verbanden. Overspel heet hier
'spreiding van risico'.
Die klinische blik op de wereld
vraagt veel van de lezer. De bittere
humor en schrijnende dialogen
vormen een rijgdraad van mense
lijk onvermogen die na verloop
van tijd begint te knellen. Is er te
midden van dit gezelschap onge
lukkige kinderen, depressieve ge-
liefdes en naar intimiteit hunkeren
de vrouwen helemaal niemand die
enig houvast
heeft? Nee, luidt
daarop het simpe
le antwoord. Grun
berg schakelt in de
finale van zijn ro
man zelfs nog een
tandje bij en por
tretteert Neder
land, waarnaar
Oberstein op ver
zoek van zijn
ex-vrouw min of
meer terugkeert,
als een door God
foto GPD/David van Dam
en gebod verlaten oord, waar op
portunisme en eigenbelang onmis
baar gereedschap lijken om voor
uit te komen. Tegen die tijd is de
lezer behoorlijk immuun gewor
den voor al die luchtig gepresen
teerde zwartkijkerij. Grunbergs
personages, ronddolend in een we
reld zonder basis, kunnen dan al
leen nog meewarig worden beke
ken. De afstand wordt extra ver
groot door Grunbergs aforismen
en observaties, die hij nadrukke
lijk voor zijn personages plaatst en
het zicht op hen belemmert.
Na afloop rest het gevoel iets te
lang in een interessant, maar ook
verkeerd gezelschap te hebben ver
keerd. Vooral ook omdat
Grunberg zijn lezers al
vroeg in het boek waar
schuwt. „Andermans ver
driet, blijf eruit weg,
trap er niet in. Het is de
muizenval van het men
selijk contact."
Arnon Grunberg -
Huid en haar.
Nijgh Van Ditmar,
19,95 euro.
Tot nu toe waren
drie zogeheten oerboeken ver
schenen. Boeken waar schrij
vers een flink deel van hun late
re oeuvre op zouden baseren.
Deel 4 is één van de bekendste
oerboeken uit de Nederlandse
letteren: 'Kind tusschen vier
vrouwen' van Simon Vestdijk.
Hij schreef het in 1933. Het boek
met bijna zeshonderd pagina's
werd te dik bevonden en afge
wezen. Uiteindelijk werkte
Vestdijk het boek uit tot de An
ton Wachterreeks. Na zijn dood
verscheen het boek alsnog. Er
is nu een teksteditie gebaseerd
op het manuscript, inclusief in
leiding, annotaties en essay.
Q Simon Vestdijk - Kind tusschen
vier vrouwen. Uitgeverij Atlas,
69,90 euro.
De Amerikaanse
tekenaar Charles Burns (55)
heeft tussen 1993 en 2004 de
graphic novel een impuls gege
ven met zijn serie 'Black Hole'.
Met spanning is uitgekeken
naar de nieuwe serie 'X'. Over
Doug die wakker wordt, maar
geen idee heeft waar hij is. Het
eerste wat hij ziet: zijn zwarte
kat Dropje bij een zwart gat.
Hij volgt het dier en komt in
een hallucinerende wereld. Ver
wijzingen naar William Bur
roughs, de sfeer is David Lynch
en de tekenstijl Kuifje. Doug
krijgt later zelfs een kuif.
O Charles Bums - X. Vert. Pieter
van Oudheusden, Oog Blik,
19,90 euro.
De Ierse schrij
ver Colm Tóibin toonde vijf
jaar geleden zijn meesterschap
met de roman 'De meester',
over Henry James - in de ramsj
bij De Slegte. Eindelijk is de ver
taling verschenen van zijn ro
man 'Brooklyn', die vorig jaar
juichend ontvangen werd. Over
de Ierse vrouw Ellis die naar
New York emigreert. Even te
rug in Ierland is het moeilijk
het geboorteland weer te verla
ten, als ze kennis krijgt aan Jim.
Verscheurd tussen verleden en
toekomst Wat te doen?
(j) Colm Tóibin - Brooklyn. Vert. An
neke Bok, De Geus, 19,90 euro.
Elvin Post -
Roomservice.
Anthos,
19,95 euro
door Mieske van Eek
Elvin Post is een meester
in het beschrijven van
sukkelaars die haast per
ongeluk in de wereld van
moord en misdaad terechtko
men. Geboren verliezers, die
soms tegen een buitenkansje
aanlopen en dan alles doen
om het te verprutsen. In zijn
nieuwe misdaadroman Room
service voert Post opnieuw
een rariteitenkabinet op vol
kronkelige karakters. Jack Far-
rell verdient de kost met het
bespieden van mensen die
vreemdgaan, maar liever zou
hij een baantje hebben als
barkeeper. Dan meldt zich de
ij dele, maar niet heel snugge
re pornoproducent Archie Ve
nice, die wil dat Farrell zijn
zoon schaduwt om te voorko
men dat die met de politie in
aanraking komt. Zoontje Lar
ry is een dommere uitvoering
van zijn vader, een echte suk
kel, die droomt beroemd te
worden met zijn eigen porno
film. Maar vader weigert hem
een kans te geven. Farrell ver
moedt dat Archie speciale re
denen heeft om de politie uit
de buurt van diens zoon te
houden, maar zwicht voor
het honorarium. Als een door
verminking werkloos geraak
te pornoacteur zijn pad
kruist, speelt die handig in op
de gekwetste gevoelens van
Larry. Deze Bud Raven heeft
nog een appeltje te schillen
met Archie en hoort diens
zoontje behendig uit. Daar
mee komt een ketting van ge
beurtenissen op gang, die uit
mondt in een zowel drama
tisch als hilarisch slot. Post
geeft een humoristische kijk
op de wereld van de porno
film, maar laat ook de grimmi
ge kanten ervan zien. Dat hij
daarbij op het randje van het
bizarre balanceert, maakt zijn
boek een feest om te lezen.
door Babette Dunkeigrun
J Tessa de Loo - Daan.
Een Portugees op
voetkussentjes van
fluweel. De Arbeiders
pers, 12,50 euro
nze fascinatie voor
honden komt terug
in de letteren. Denk
aan Jan Siebelink (Mijn leven
met Tikkeren Koos van Zo
meren (Het complete Rekel-
boek). Sindsdien is het makke
lijk sceptisch te reageren op
het zoveelste hondenverhaal.
Je zou Daan van Tessa de Loo
alleen al op de ondertitel kun
nen afrekenen. Hoezo Een Por
tugees op voetkussentjes van
fluweel? Wat maakt Daan zo
bijzonder dat hij iets toevoegt
aan alle hondenverhalen?
Voor wie zelf een hond heeft
of heeft gehad, is dit verslag
van het leven met een hond
vooral herkenbaar. Zelfs wie
de relatie met honden min
der vanzelfsprekend vindt,
zou de personificatie moeten
kunnen waarderen. Daan 'tip
pelde met het air van een op-
pertoezichthouder tussen de
werkzaamheden door' is zo'n
zin. De Loo, die al jaren in
Portugal woont, wekt ner
gens de indruk van een halve
gare, die uit eenzaamheid een
liefdevolle metgezel denkt te
hebben gevonden. Dat blijkt
uit haar zelfspot: 'Niemand
van de dames aan de vis
kraam wist dat honden be
gripvol kunnen luisteren en
een diep inzicht in de proble
men en frustraties van hun
baas kunnen verwerven.' De
schrijfster en haar hond ma
ken niet veel mee. Maar om
dat alles zich afspeelt in Portu
gal en Tessa de Loo een verha
lenverteller is, boeien de
meeste hoofdstukken. Dat
komt niet door de bijzondere
eigenschappen van Daan,
maar doordat de lezer toe
gang krijgt tot het innerlijke
leven van zijn bazin als
schrijfster in een vreemd
land, waar de twee op elkaar
zijn aangewezen.
