15
Isabel Allende: Vrijheid is mijn obsessie1
D
Younes/Jonasop alle fronten verscheurd
vrijdag 22 oktober 2010
De Chileense schrijfster Isabel Allen
de was in Nederland ter gelegen
heid van de Spinozalezing. Haar uit
gever organiseerde een kleine sig-
neertournee.
door Henriëtte Aronds
Een vrouw met rode baret en rood ge
stifte lippen stapt naar Isabel Allende
toe terwijl de tranen over haar wan
gen stromen. De schrijfster kijkt niet op van
de emotionele ontlading. Die is voor haar
natuurlijk en vanzelfsprekend. Van dank
baarheid wil ze niet horen. „Ik vertel slechts
verhalen. Dank u dat u ze wilt lezen."
Isabel Allende (1942), vertolkster van vrou
welijke emoties, signeert haar laatste roman
Het eiland onder de zee in een boekwinkel in
Utrecht. Ondanks de regen staat buiten de
winkel een lange rij hoofdzakelijk vrouwelij
ke fans te wachten tot ze naar binnen kun
nen. Allende's fans zijn talrijk en ze zijn"
trouw.
Voordat Isabel Allende in 1982 haar eerste
roman Het huis met de geesten publiceerde,
was de Spaans-Amerikaanse literatuur vrij
wel uitsluitend een mannenaangelegenheid.
Schrijvers als Gabriel Garcia Marquez, Car
los Fuentes en Mario Vargas Llosa (dit jaar
onderscheiden met de Nobelprijs voor de li
teratuur), maakten de dienst uit. Haar ro
man, waaraan een brief aan haar stervende
grootvader ten grondslag ligt, werd een on
gekend succes. Sindsdien steekt Allende
haar mannelijke collega's in commerciële
zin naar de kroon.
De tegenwoordig in Californië wonende au
teur heeft wereldwijd 51 miljoen boeken ver
kocht. Van de Nederlandse vertaling van
Het eiland onder de zee zijn na een half jaar
al 120.000 exemplaren over de toonbank ge
gaan. Ook in andere landen is de roman een
grote hit.
Allende ligt er intussen niet wakker van dat
er literaire critici zijn die in haar werk ge
laagdheid en raffinement missen en die het
bestempelen als eendimensionaal. „Ik heb
geen zin daar mijn tijd mee te verdoen", ver
zekert ze. „Schrijven geeft me de autonomie
en vrijheid te doen en laten wat ik wil. En
dat is voor mij het allerbelangrijkste. Die
drang naar vrijheid heb ik van kindsbeen af
gehad. Het was een obsessie voor me. Nie
mand mocht me zeggen wat ik moest doen,
niemand mocht de rekening voor me beta
len in het restaurant, niemand mocht vra
gen waar ik was geweest. Die vrijheid vond
ik in de boeken die ik als 11-jarige las:
sprookjes, Russische klassieken, Shake
speare.
„En die vrijheid vind ik nu in het schrijven.
Mijn personages hebben ook die drang. Ze
Isabel Allende: „Ik ben zo blij dat de hele wereld kan zien dat men in Chili in staat is tot solidariteit."
foto LoriBarra/Wereldbibliotheek
zijn bereid een hoge prijs te be
talen voor hun vrijheid."
In de beslotenheid van de auto
die haar naar een restaurant zal
brengen waar ze voorafgaand
aan de volgende signeersessie
snel wat zal eten, praten we ver
der.
Chili staat volop in de belangstel
ling. Vannacht is de laatste mijn
werker bevrijd uit de ingestorte
mijn in San José. Wat vindt u
van het enorme mediacircus dat
zich momenteel afspeelt in uw va
derland?
„Ik vind het geweldig. Ik ben
zo blij dat de hele wereld kan zien dat men
in Chili in staat is tot solidariteit. Vergeet
niet dat men mijn land vooral kent van de
militaire coup en de moord op mijn oom
Salvador Allende in 1973. Daarna kwam de
dictatuur van Pinochet. Dat heeft ons land
verdeeld.
„De vastberadenheid van president Pinera
om voor het oog van de wereld de mijnwer
kers te redden, doet me goed. Hiermee
heeft hij de eensgezindheid, het vertrouwen
en de trots in Chili een impuls gegeven. Ik
ben naar de mijn in San José
toegegaan om de mannen een
hart onder de riem te steken
en te praten met hun vrouwen
en kinderen."
In 'Het eiland onder de zee' is sla
vernij het centrale thema. Hoe
kwam u op dit idee?
„Al speelt het boek zich twee
honderd jaar geleden af, slaver
nij is tot mijn grote spijt zeer
actueel. Officieel is liet afge
schaft en geen land zal van
daag de dag toegeven dat er
binnen zijn grenzen slavernij
is. Maar er zijn op dit moment
wereldwijd 27 miljoen slaven.
„En dan heb ik het nog niet eens over de de
meisjes in Cambodjaanse bordelen, maar
over de arbeiders, vaak kinderen nog, die in
sweatshops onder erbarmelijke omstandighe
den moeten werken. Ze zijn vaak eigendom
van de producenten. In Haïti zijn duizen
den kindslaven die bij mensen thuis wer
ken. Niet eens gekocht, maar cadeau gedaan
omdat hun ouders ze niet te eten kunnen
geven. Daar wilde ik aandacht aan beste
den."
Maar waarom dan tweehonderd jaar terug
gaan in de tijd?
„Omdat alleen de Haïtiaanse slavenopstand
in 1804 succesvol was. Ik wilde weten hoe
dat zat. Waarom deze slaven erin slaagden
zichzelf te bevrijden."
En?
„Ze waren niet bang voor de dood. Ze ge
loofden dat ze werden beschermd door de
loa's, de voodoogeesten die ze opriepen. En
stierven ze toch, dan zou hun ziel rust vin
den in 'het eiland onder de zee'. Hieraan
ontleenden ze hun kracht. Zo wapenden ze
zich collectief tegen het geweld dat hun
werd aangedaan. En met succes."
In de winkel waar Allende de volgende sig
neersessie heeft, is het opnieuw een drukte
van belang. De onvermoeibare schrijfster
heeft slechts oog voor haar publiek. Of ze al
aan een volgend boek is begonnen, wil ie
mand weten. „Dat is al klaar. Ik ga altijd
door met schrijven. Het is het enige wat ik
kan."
Isabel Allende - Het eiland onder de zee, Ver
taald door Rikkie Degenaar, Wereldbiblio
theek, 19,90 euro.
door Alle lansu
I Yasmina Khadra -
Wat de dag verschul
digd is aan de nacht.
Vertaling Floor Bors-
boom.
De Geus,
19,90 euro.
e Algerijn Yasmina Khadra
(pseudoniem van Moham
med Moullesehoul, 1955)
schreef aanvankelijk politieromans
die zich afspelen tegen het decor van
de burgeroorlog in zijn land. Als ho
ge officier in het Algerijnse leger pu
bliceerde hij veiligheidshalve onder
pseudoniem. Sinds hij in 2000 naar
Frankrijk emigreerde om zich geheel
aan het schrijven te wijden, ontpopt
hij zich steeds meer als een schrijver
van romans waarin hij zijn persona
ges blootstelt aan conflictueuze om
standigheden in vaak actuele histori
sche decors, zoals Afghanistan en
Iran.
In zijn roman Wat de dag verschul-
digd is aan de nacht grijpt hij terug
naar een roerige episode in de Alge
rijnse geschiedenis: de aanloop naar
de onafhankelijkheidsstrijd, die in
1962 tot het einde van de Franse over
heersing leidde. Khadra geeft dat his
torische decor op indringende wijze
reliëf door zijn keuze voor het levens
verhaal van de opgroeiende Younes.
De Arabische jongen, die door adop
tie is opgegroeid in de Franse ge
meenschap, ondervindt aan den lij
ve de verscheurdheid van een kolo
nie in ontbinding.
De 10-jarige Younes ziet zijn sappe
lende vader dromen van een grootse
oogst, die wellicht een einde kan ma
ken aan 'de eindeloze opeenvolging
van tegenslagen'. Maar
'aan de vooravond van
de verlossing' (ja, Kha
dra zet het soms wat
vet aan) verandert zijn
akker in een vlammen
zee. De volgende dag
zoekt het berooide ge
zin zijn toevlucht in de
stad Oran en belandt in
een krottenwijk.
Khadra tekent in levendige beschrij
vingen de schrijnende armoede die
daar in de jaren dertig van de vorige
eeuw heerste. Ontroerend is zijn por
tret van Younes' trotse vader, die
zichzelf wil redden en niets wil we
ten van de door zijn welgestelde
broer aangeboden hulp. Na de zoveel
ste rampspoed in zijn
bestaan stemt hij als
nog in met de adoptie
van zijn zoon. Het is
het begin van Younes'
tweede leven (als Jo
nas) bij zijn kinderloze
oom en tante, geassimi
leerde intellectuelen,
die hem een Franse op
voeding geven.
Bij Younes/Jonas groeit het besef
hoezeer hij tussen twee werelden
verscheurd wordt. Tegelijkertijd geeft
Khadra een mooi beeld van de nada
gen van het koloniale tijdperk: het
ongeloof onder de Franse pieds noirs
dat het weldra met hun paradijselij
ke leventje gedaan is.
