18
Vluchten voor de smetstof
H
Moordwraakverlies en liefde Kees blijft een fijne meester
BOEKEN KORT
maandag 18 oktober 2010
In het wisselvallige oeuvre
dat Philip Roth de laatste ja
ren produceert, is Nemesis
een positieve uitschieter.
Het mededogen van Roth
met hoofdpersoon Bucky
Cantor is ontroerend.
door Dirk-Jan Arensman
Toen nog geen jaar geleden
zijn goeddeels van sneue
oude-mannen-fantasietjes
aan elkaar hangende novel
le The humbling verscheen, kon
den de fans van Philip Roth (1933)
zich al troosten met de gedachte
dat de oude meester zich snel ge
noeg zou revancheren.
Omdat hij de laatste jaren het
moordende tempo van één roman
per jaar aanhield en bovendien
omdat zijn uitgever het volgende,
heel wat ambitieuzer klinkende
boek alweer had aangekondigd.
Dat boek is er nu dus. Het heet Ne
mesis. En, inderdaad, stak zijn le
venslustig tragische Korea-Óorlog-
roman Indignation (2008) al bijzon
der positief af bij het teleurstellen
de slotdeel van zijn Zuckerman-cy-
clus Exit ghost (2007), het kwali
teitsverschil is dit keer minstens
zo groot.
Plaats van handeling is Weequa-
hic, de joodse wijk in het zuidwes
ten van Newark waar de schrijver
zelf opgroeide, die in de zomer
van 1944 wordt getroffen door een
grootschalige polio-epidemie. En
de hoofdpersoon, zij het niét de
verteller, is de intens goedhartige
Bucky Cantor. 'Meneer Cantor', zo
als hij, om redenen die pas laat in
de roman aan het licht komen, vrij
wel consequent wordt genoemd,
heeft voor die tijd al de nodige
klappen van het leven gehad. Zijn
moeder overleed vroeg, zijn schim
mig klinkende vader verdween
kort daarna uit beeld en hoewel
hij een gespierde en atletische all
American jongen van 23 jaar is,
staat zijn slechte gezichtsvermo
Philip Roth.
gen een (helden)rol als soldaat in
de T\veede Wereldoorlog in de
weg.
Terwijl leeftijdgenoten en vrien
den naar Normandië en de Pacific
werden uitgezonden, moest hij
achterblijven als sportleraar aan de
plaatselijke Highschool en, bij wij
ze van zomerbaantje, opzichter
van de speelplaats van de Chancel
lor Avenue School. Maar als de po
lio in tropisch Newark om zich
heen begint te grijpen, lijkt hij als
nog de kans op een heldenrol te
krijgen. Eerst stuurt hij in een
foto Nancy Crampton
bijna westernachtige confrontatie
een groep opgeschoten Italiaanse
jongens uit de industriële achter
buurt Ironbound weg als die 'een
beetje polio' komen verspreiden.
En als de eerste besmettingen in
de joodse wijk zich voordoen, ook
onder de kinderen die hij vermaak
te met softbalwedstrijdjes, werpt
hij zich op als de meevoelende her
der van zijn gemeenschap.
Roth beschrijft het allemaal indrin
gend. De wanhoop en angst in de
buurt als kinderen binnen een
paar dagen in ijzeren longen ver
dwijnen of begraven moeten wor
den. De paniekerige roep om iets,
wat dan ook, te doen om dit ge
vaar te keren. En Cantor die, nadat
een oogappel onder zijn pupillen
is gesneuveld, steeds meer gaat
twijfelen. Aan zijn eigen een-ge-
zonde-geest-in-een-gezond-
lichaam-ideeën die hem ervan
overtuigden dat sporten in de bui
tenlucht het beste medicijn was.
(Is die speelplaats sluiten toch niet
veiliger?). En aan een God die
schijnbaar willekeurig dood en ver
derf zaait.
Halverwege Nemesis worden die
twijfels en de aanhoudende smeek
bedes van zijn verloofde, Marcia,
om een veilig heenkomen te zoe
ken, hem te veel. Hij voegt zich als
zweminstructeur bij zijn geliefde
in het zomerkamp Indian Hill in
de Poconos, dat een paradijselijke
oase blijkt, waar hij zich, zij het ge
kweld door zijn geweten, lang
zaam aan overgeeft. Er is 'van alle
smetstof gezuiverde berglucht',
een eilandje waar hij eindelijk on
bespied met Marcia kan vrijen,
een ook nog een aanstormende
zwemkampioen van 17 om te trai
nen.
De dreiging van die Bijbelse plaag
lijkt ver weg. Tot die ook deze plek
bereikt. Dat dat gebeurt, is geen
verrassing. Het noodlot en de
dood zijn bij Roth onverwoestbare
constanten. Maar twee andere ele
menten zijn dat wel. De briljante
wending aan het eind, wanneer
een oud-leerling van Cantor jaren
later ziet hoe hij zich nog steeds
laat verteren door schuldgevoe
lens. En misschien wel vooral de
manier waarop hij die ongelukkige
tot leven wekt: was Cantor ooit
het soort figuur dat Roth met vilei
ne spot had neergesabeld, nu laat
hij je bijna liefdevol met hem mee
voelen.
Samen maken ze Nemesis tegelij
kertijd tot één van de zwartste boe
ken in zijn oeuvre én een stralen
de dag in Roths nogal wisselvallige
Indian summer.
Philip Roth - Nemesis. Vertaling
Babet Mossel. De Bezige Bij,
19,90 euro.
Een wervelende, sarcasti
sche satire op de jaren zeventig
en dan met name over de seksu
ele revolutie die zich toen vol
trok. Zo moet 'De zwangere we
duwe' van Martin Amis wor
den omschreven. Grootmeester
Amis zet een aantal Engelse jon
gelui van rond de 20 bij elkaar
in het arcadische decor van een
kasteel in Italië. De zeden zijn
los, de bikinitopjes ook. Maar
niemand die precies weet wat
daarmee aan te vangen. Waar
de setting al doet denken aan
'Decamerone' en waar de mooi
ste meid Sheherazade heet,
weet Amis ook nog een flink
deel van de klassieke Engelse li
teratuur een plek in deze won
derbaarlijke roman te geven.
Q) Martin Amis - De zwangere wedu
we. Vertaling Jan Pieter van der
Sterre. Contact, 24,95 euro.
Tot augustus 1959
was Gerard Reve getrouwd met
Hanny Michaelis. Tien jaar
liefst. Dat 'liefst' mag, want als
geen ander heeft Reve in de ja
ren daaropvolgend zijn homo
seksualiteit in alle vormei! bele
den en uitgevent. Het was een
prachtig idee van Ad Fransen
om in 1996,35 jaar na hun schei
ding, de voormalige echtelie
den weer een dag bij elkaar te
brengen. Fransen publiceerde
er uiteraard over, maar nu is in
'Leven met Reve' het complete
verhaal van 'het onmogelijke
huwelijk van Gerard Reve en
Hanny Michaelis' verschenen.
o Ad Fransen - Leven met Reve.
Podium, 12,50 euro.
Het Italiaanse wielren
nen kent vele renners die het
tot mythische helden hebben
geschopt, maar de grootste my
the én held is toch wel Fausto
Coppi.Wout Koster schreef'Eén
man alleen op kop'. Over Cop-
pi, winnaar van de Tour, Giro
en het WK. Man ook die Italië
verscheurde door een overspeli
ge relatie waarvoor hij zelfs
(voorwaardelijke) gevangenis
straf kreeg. En die in eenzaam
heid stierf, in i960.
Wout Koster - Eén man alleen op
kop. Het Sporthuis, 19,95 euro.
door Mieske van Eek
Elena Forbes -
Kwaad om kwaad.
Vert. Janneke Zwart.
De Bezige Bij, 19,90
euro.
oe verwerken mensen
de vermissing van een
kind als nooit een
lichaam is gevonden of een te
ken van leven is vernomen?
Het is een thema dat vaker is
beproefd in thrillers, maar de
Britse schrijfster Elana Forbes
doet dat wel heel meelevend
en ook nog spannend.
Haar nieuwe misdaadroman
Kwaad om kwaad draait om
een reeks moorden die in ver
band blijken te staan met het
verdwijnen van een tiener
meisje, jaren geleden.
Dat het wel om wraak moet
gaan, is al duidelijk bij de eer
ste moord. Een succesvolle
schrijver is op gruwelijke wij
ze omgebracht. Als ook een
tweede lijk wordt gevonden,
ziet inspecteur Mark Tartaglia
meteen een verband. De
twee behoorden tot een
groep van vijf vrienden, die
een duister geheim met el
kaar delen.
Forbes staat uitvoerig stil bij
de beslommeringen van de
politiemensen die aan de
zaak werken. Zo is daar re
chercheur Sam Donovan, die
heimelijk verliefd is op haar
chef Tartaglia. Met op het
tweede plan agent Nick Min-
deredes, die zijn verstand ver
liest, zodra hij een mooie
vrouw in het vizier krijgt.
Nieuwkomer rechercheur Jus
tin Chang wordt door collega
Donovan nog niet voor vol
aangezien. Hij moet haar
slechte humeur verdragen.
Aangrijpend is de ontmoe
ting van.Donovan met de
grootmoeder, die zij over de
dood van haar kleinkind
moet vertellen. „Geen enkel
mens hoort zijn kind te over
leven, laat staan een klein
kind", zegt de oude vrouw,
wier dochter twee jaar eerder
is overleden van verdriet.
I Mirjan Oldenhave -
A/lees Kees in de gloria.
Uitg. CPNB. Gratis
bij aanschaf van 10
euro aan kinderboe
ken in de Kinderboe
kenweek.
Mirjam Oldenhave
door Hammeke vara den Berg
De stagiair meester
Kees, voor intimi
Mees Kees, is inmid
dels een vertrouwd figuur
voor kinderen van de basis
school. Auteur Mirjam Olden
have heeft al meerdere boe
ken over de vriendelijke jon
ge meester geschreven, steeds
met leuke, speelse tekeningen
van Rick de Haas.
Mees Kees is zo'n geduldige
onderwijzer die compassie
heeft met leerlingen die het
moeilijk hebben thuis of niet
zo goed kunnen leren. Hij
durft toe te geven dat hij het
zelf ook niet allemaal zo goed
weet en vooral iemand die hu
mor toevoegt aan zijn lessen,
waardoor een schooldag heel
wat draaglijker wordt.
Dit jaar mocht Oldenhave het
Kinderboekenweekgeschenk
schrijven en dan is Mees Kees
natuurlijk een dankbare fi
guur. Net als de vorige boe
ken over deze aardige onder
wijzer is ook Mees Kees in de
gloria weer een heerlijk boek,
met slechts één minpuntje.
Het thema van de Kinderboe
kenweek, 'De Grote
TekenTentoonstelling - beeld
taal in kinderboeken' is er
wel een beetje met dé haren
bijgesleept. Maar Oldenhave
maakt dat grotendeels weer
goed met haar heerlijk droge
humor en een prachtig gevoel
voor taal. Want een bultje in
de nek van zijn favoriete leer
ling Tobias, een kind dat het
moeilijk heeft thuis, blijkt af
komstig te zijn van een teek
die zich heeft vastgezogen op
zijn huid. Die teek leidt bij de
kinderen tot een explosie van
creativiteit. Ze gaan teken te
kenen, die op de tekeningen
op hun beurt zelf ook weer te
ken tekenen. Volgt u het nog?
De kinderen wel en het is ont
zettend grappig gedaan.
