25 een tijdsbeeld uit de gevangenis 5 Museum Geen pretje stukken* De soldaten staan er gekleurd op www. I nte rieu r-pa a uwen I zaterdag 9 oktober 2010 door Inge Heuff De inscripties van ge vangenen in het Gra vensteen maakten dertig jaar geleden diepe indruk op Ma rianne van Dam. Samen met haar man Hans kwam ze toen in Zierik- zee wonen en het gezin bezocht op een dag dit museum. „We waren allemaal, ook de kinde ren, gefascineerd door die cellen. Sindsdien hebben we al ons be zoek uit de Randstad meegesleept naar het Gravensteen. Die tekenin gen en inscripties zijn de graffiti van toen." Het Gravensteen is bijna vierhon derd jaar gevangenis geweest. De gevangenen hadden nauwe lijks daglicht en frisse lucht. Hun behoeften deden zij in tonnen die in nissen stonden. Er werden lange straffen uitge sproken voor relatief kleine vergrij pen, zoals vijfjaar voor het stelen van een omslagdoek. Tot 1739 was het galgenmaal, net als het uitvoeren van de doodstraf, een publieke vertoning. In 1874 is Jan Machielse van der Made, beter bekend als Jan Rap, hier opgehangen. Schouwen-Duiveland beschikt over diverse musea, elk met een eigen collectie. In deze serie vertellen Schouwen-Duive- landers over een bijzonder voorwerp uit een van de vele vitrines. Van Dam heeft wel wat met het Maritiem Museum dat in het Gra vensteen gevestigd is. „Ik kom uit een familie van zeevarenden, met schippers die ooit naar de Oost voeren en een grootvader die in Katwijk reder van loggerschepen was. Maar die cellen vind ik toch het meest indrukwekkend." Het Gravensteen is van 1526 tot 1923 als gevangenis in gebruik ge weest. De bouw was zo degelijk dat de cellen op de eerste verdie ping nog in originele staat zijn. „Het is toch bijna niet voor te stel len dat mensen zo werden opge borgen", verzucht Van Dam bij de smalle kooien van het huis van be waring, die van na 1811 zijn. „Het ergste is dat dit in sommige lan den nog steeds voorkomt. Net als geselingen, martelingen en gevan genneming zonder vorm van pro ces. Daarom ben ik actief lid van Amnesty International." Er is weinig daglicht in de cellen. Alleen de gijzelkamer oogt wat ge rieflijker met twee ramen. Hier werden schuldenaren onderge bracht en zij beschikten vaak over meer comfort. Verder zaten er veel zeelieden en soldaten die krijgsge vangen waren gemaakt. Zij wer den na verloop van tijd meestal vrijgekocht. Van Dam: „Je kunt je afvragen of iedere gevangene ook echt een crimineel was. Duidelijk is wel dat de straffen in onze ogen buitenproportioneel waren." Ze wijst op een bordje dat vertelt over de achttienjarige Pieter Bre- - zijn. Zijn diefstal was goed voor vijfjaar tuchthuis en tien jaar ver banning uit Zeeland. Hij liet op 11 april 1811 eenrpoëtische inscriptie achter op een van de eikenhouten planken. „Dat verlangen naar de vrijheid en geliefden moet zeker onder die omstandigheden heel dringend zijn geweest." Als kind is Marianne van Dam ooit in de Gevangenpoort van Den Haag geweest, een van de wei nige andere oorspronkelijke gevan genisgebouwen die in Nederland nog bestaan. „Volgens mij liggen daar veel van de martelwerktuigen die hier in Zierikzee gebruikt zijn." Er werd in het Gravensteen niet alleen gemarteld. Aangren zend op het bordes voerde de beul op een tijdelijk schavot lijfstraffen, zoals brandmerken en geseling, en doodvonnissen uit. „Het is uniek dat dit nog zo bestaat. Jammer dat het Gravensteen volgend jaar sluit als museum. Dan kun je de inscrip ties alleen nog zien als onderdeel van een rondleiding." De door gevangenen gemaakte tekeningen van Pruisische soldaatjes zijn ge kleurd. Behalve teksten en namen zijn er in het Gravensteen ook veel tekeningen te vin den. Sommige zijn primitief, ande re opvallend gedetailleerd en fraai. Te zien zijn fregatten van Duin kerkse kapers, molens, fazanten, beurtschepen, vissersboten en mannetjes; de gevangenen hadden duidelijk tijd genoeg om het alle maal te tekenen. Marianne van Dam: „En gek ge noeg zie je ook twee rijen solda ten, blijkbaar Pruisisch. Zij zijn als 'enige gekleurd. Je vraagt je toch af hoe ze aan die kleuren konden ko men." In de negentiende eeuw zijn de in scripties onder een dikke laag wit te kalk verdwenen. Pas veertig jaar geleden, in 1969, zijn ze heront dekt en zijn de eiken planken schoongemaakt. De oudste inscrip tie dateert uit 1577. urnmm mms Stop uw vrijgevallen spaarloon lieuer fn een nieuwe bank, bed of mooie fauteuil. Momenteel krijgt u ook nog eens mooie kortingen tijdens onze najaarsacties. Dat loont! Vraag onze adviseurs naar de voorwaarden van deze aanbiedingen Xu'id^eé 20 Zonn1 err\3tfe oill 401318 YO W N

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2010 | | pagina 53