Positie van
kabinet Rutte
blij ft wankel
binnenland 17
'Geert Wilders is goed
in martelaarsrol'
Verplichte behandeling
zaak Tano blijft uit
FORMATIE Dissidenten nu zwijgzaam
Juristen: 'niet te voorspellen'
dinsdag 5 oktober 2010
Ook als CDA-dissidenten
hun steun toezeggen, kan
het kabinet niet rekenen op
stabiele meerderheid. Dat
zégt hoogleraar staatsrecht
Paul Bovend'Eert.
door Laurens Kok
den haag - Telefoons werden niet
opgenomen, sms'jes bleven on
beantwoord. Waren Ad Koppejan
en Kathleen Ferrier de afgelopen
weken meestal bereid de pers te
woord te staan, gisteren hielden ze
zich onbereikbaar. Voor de dwars
liggers in de CDA-fractie is van
daag het moment aangebroken:
stemmen zij in met samenwerking
met de PVV of blokkeren zij het
kabinet-Rutte-Verhagen?
Geen van beide, denkt hoogleraar
staatsrecht Paul Bovend'Eert van
de Radboud Universiteit. Hij is ge
specialiseerd in de Nederlandse po
litiek mores, onder meer in de or
ganisatie en werkwijze van het par
lement. De enige vraag die er vol
gens hem toe zou moeten doen is
of beide Kamerleden een motie
van wantrouwen tegen het nieu
we kabinet steunen als die door de
oppositie wordt ingediend. „Daar
gaat het uiteindelijk om: of het ka
binet aan de slag kan." Hij trekt
een parallel met de zeven 'loyalis
ten' van CDA-huize die in 1977 het
kabinet-VanAgt-Wiegel in het za
del hielden. „Nota bene fractie
voorzitter Willem Aantjes was een
van de bezwaarden, maar dat kabi
net hield het wel vier jaar uit. Mo
ties van wantrouwen werden niet
gesteund."
Volgens Bovend'Eert is de afgelo
pen weken ten onrechte de indruk
gewekt dat de stem van beide
CDA'ers voldoende is om de coali
tie aan een stabiele meerderheid
te helpen. „Ook als Ferrier en Kop-
arnhem - De opgelegde verplichte
behandeling van de vier jongens
die zijn veroordeeld voor hun be
trokkenheid bij de dood van de
16-jarige Tano lansen uit
Apeldoorn is nog steeds niet uitge
voerd, terwijl ze hun celstraf al
hebben uitgezeten. Dat bleek giste
ren tijdens de eerste dag van het
hoger beroep in deze zaak.
Tano kwam door verstikking om
het leven in een zeecontainer. Hij
was daarin opgesloten door vier
jongens, die hij als vrienden be
schouwde. De rechtbank in Zut-
phen vond langdurige behande
ling noodzakelijk, maar door het
hoger beroep is daar helemaal
pejan zich volledig achter de ak
koorden scharen, wat ik na het
CDA-congres van zaterdag betwij
fel, is er nog altijd geen sprake van
een stabiele meerderheid. Dat is
het merkwaardige: minderheidska
binetten kunnen sowieso niet reke
nen op vaste steun."
De hoogleraar wijst op het feno
meen dat een aantal Kamerleden
dikwijls doorschuift naar het kabi
net. In ieder geval fractieleider
Maxime Verhagen en )an Kees de
lager lijken een ministerspost te
gaan vervullen. Hun zetel in de
Tweede Kamer wordt opgevuld
door anderen op de lijst, met als
stelregel: wie het hoogst staat,
komt als eerste in aanmerking.
„Wie weet komen Ab Klink en Jan
Schinkelshoek wel terug. Dan zijn
er geen twee, maar drie of vier dis
sidenten." Volgens de Kiesraad
heeft geen van beiden officieel la
ten weten af te zien van een zetel
in de Kamer. Ferrier en Koppejan
benadrukten zaterdag dat een 'sub
stantiële minderheid' van CDA-le-
den tegen een door de PW ge
steund kabinet van WD en CDA
is. Beiden hebben aangekondigd
in de Kamer te blijven. Als Verha
gen het op een ja- of nee-stem
ming laat aankomen en de 'dissi
denten' houden voet bij stuk, kun
nen zij uit de fractie worden gezet.
Maar hun Kamerzetel houden ze,
ook al hebben alle CDA'ers bij
hun aantreden schriftelijk ver
klaard hun zetel niet te houden als
het lid en de fractie uit elkaar
gaan. Volgens Bovend'Eert gaat de
ze afspraak in tegen de Grondwet.
BIJ NADER -11i
In de krant van gisteren stond dat
CDA-fractievoorzitter Jan Bergen
in Provinciale Staten en gedepu
teerde Harry van Waveren zater
dag op het CDA-partijcongres heb
ben ingestemd met het regeer- en
gedoogakkoord. Dat is onjuist. Zij
waren beiden tegen.
niets van terecht gekomen. „Door
het hoger beroep is de straf die de
rechtbank in Zutphen oplegde
niet onherroepelijk en begint er
niemand aan", zeggen de advoca
ten Verdoorn en Van Faassen.
Het hoger beroep is aangetekend
door het Openbaar Ministerie. Dat
vindt dat de verdachten door de
rechtbank in Zutphen ten onrech
te zijn vrijgesproken van dood
door schuld. Daardoor vielen de
straffen ook lager uit dan geëist.
Maar de rechtbank koppelde daar
wel verplichte behandeling aan,
omdat de verdachten als vermin
derd toerekeningsvatbaar moeten
worden beschouwd.
Wilders wil nieuwe rechters
in het proces waarin hij te
recht staat voor haatzaaien.
De PW-fractie op de publie
ke tribune leeft hardop met
hem mee.
door Frank Hendrickx
foto Vincent Jannink/ANP
Geert Wilders noemt het
spottend zij-n 'tweede
baan'; „Lijdend voor
werp zijn in deze slo
pende rechtszaak." Veel meer wil
de hij gisteren niet kwijt in de
rechtbank van Amsterdam bij het
begin van zijn proces. „Alles is al
gezegd", aldus de PW-voorman.
Niet alleen hij staat terecht, de ge
hele vrijheid van meningsuiting
staat terecht in dit 'politieke pro
ces'. Verder beroept hij zich op
zijn zwijgrecht - op advies van
zijn advocaat Bram Moszkowicz.
De korte verklaring van Wilders is
het enige moment dat de vertegen
woordiging van de PW-fractie op
de eerste rij van de publieke tribu
ne ademloos luistert. Verder geven
ze snedig commentaar op de vra
gen van de rechters - 'dit slaat ner
gens op' - sturen sms'jes, of surfen
op hun mobiele telefoon naar
nieuws.
Eigenlijk hadden alle 24 fractiele
den aanwezig willen zijn. „We kre
gen maar toestemming voor tien
man", zegt Kamerlid Fleur Agema.
Nummer elf, Geert Wilders, zit be
neden in de zaal in het beklaagden
bankje. Bij binnenkomst zwaait
hij naar zijn fractiegenoten op de
eerste rij van de publieke tribune.
„Een vreselijke dag", noemde de
PW-voorman het begin van zijn
rechtszaak.
Rechter Jan Moors poogt Wilders
over te halen toch te spreken. „U
wordt vaak verweten dat u goed
bent in het poneren van stellin
gen, maar dat u discussie uit de
weg gaat. Het lijkt er een beetje op
dat u dat nu weer doet." Bij de
PW'ers op de publieke tribune is
de verontwaardiging groot. Er is ge-
sis. Secondant Martin Bosma
schudt verbijsterd met zijn hoofd.
De rechters kunnen daarna niet
veel goeds meer doen. Ze lezen de
citaten en uitspraken van Wilders
voor die hebben geleid tot de be
schuldiging van discriminatie, haat
zaaien en belediging van moslims.
In één van de gewraakte citaten
zegt Wilders dat de koran zonder
de passages van haat nog maar de
omvang van 'een Donald Duck'
zou hebben. „De Donald Duck is
wel erg dun tegenwoordig", zegt
PW-Kamerlid Hero Brinkman.
„Hij had beter Kuifje kunnen ge
bruiken. Die zijn wat dikker."
De rechters stellen de vragen. Wie
bedoelt Wilders met 'ons' als hij
spreekt over 'ons land'? Als Wil
ders zegt dat de islam Nederland
wil overnemen, wie zit daar dan
achter? Wie beschouwt hij als al
lochtoon? Wat is het probleem
met moslims? Hoe staat hij tegen
over vrijheid van godsdienst? Wil
ders en Moszkowicz zwijgen.
Ex-GroenLinks-Kamerlid Moham
med Rabbae, één van de mensen
die aangifte deed tegen Wilders, is
tevreden. „Wilders legt zichzelf
M Burgers die het idee hebben dat
hun rechter partijdig is, kunnen
de rechtbank of het gerechtshof
vragen om de rechter te vervan
gen. Ze 'wraken' dan de rechter.
Aan de onpartijdigheid van een
rechter kan om verschillende rede
nen getwijfeld worden. Rechters
zouden bijvoorbeeld geen zaken
moeten behandelen waarbij fami
lieleden of vrienden zijn betrok
ken. Ook nevenfuncties van rech
ters kunnen aanleiding geven tot
een vermoeden van partijdigheid.
het zwijgen op om zijn vege lijf te
redden. Met zijn zwijgen ontmas
kert hij zichzelf. Hij kan niet ant
woorden op die vragen zonder te
discrimineren of te beledigen."
De rechters schorsen de zitting
om de vertoning van Wilders' an-
ti-islamfilm Fitna voor te berei
den.
Na de pauze staat Moszkowicz ach
ter zijn katheder. Hij wil de rech
ters wraken omdat ze 'de schijn
van partijdigheid' hebben gewekt
met de opmerking dat Wilders
met zijn zwijgen 'nu ook weer' de
discussie uit de weg gaat. Daar zou
een waardeoordeel in zitten. De
PW'ers op de eerste rij zijn tevre
den. „Pats. Boem. Heel goed."
Wilders haalt een uur later hard
uit voor de wrakingskamer die
zich moet buigen over zijn ver
zoek. Volgens de PW' er doet
rechter Jan Moors hem denken
aan de D66'ers in de Tweede Ka
mer. Hij wil nieuwe, objectievere
rechters. „Als u dat niet doet, dan
is dit niet alleen een politiek pro
ces, maar ook een oneerlijk pro
ces."
Rabbae kijkt bedenkelijk. „Wilders
manoeuvreert zich weer in de mar
telaarsrol. Daar is hij heel goed in.
Als de rechters mogen blijven zit
ten, kan hij het hele proces roepen
dat hij oneerlijk is behandeld."
Een rechter kan ook de schijn van
partijdigheid wekken door bepaal
de uitspraken, zoals Wilders vindt
dat is gebeurd in zijn zaak.
Als het verzoek tot wraking wordt
toegewezen, loopt het strafproces
mogelijk maanden vertraging op.
Er moeten dan drie nieuwe rech
ters worden gevonden, die het dos
sier moeten lezen. Ook zullen er
nieuwe zittingsdagen moeten wor
den gepland. De zaak wordt in dat
geval vanaf het begin opnieuw be
handeld.
Wat is 'wraking' van een rechter?
Juristen durven de uitspraak van de rechter over de uit
spraken van Wilders niet te voorspellen. „Het kan alle
kanten op, zo duidelijk is de wet daar niet over", zegt
Anton van Kalmthout, hoogleraar strafrecht aan de Uni
versiteit van Tilburg. „Het is gevoelige materie waar wei
nig jurisprudentie over is. Bovendien is het politieke kli
maat nu veel anders. Je mag veel meer zeggen dan twin
tig jaar geleden."
