ii spectrum
'Tot nu toe heeft
Shtokm.an ons nog
niks goeds gebracht'
Zaterdag 2 oktober 2010
Burgemeester Valeri Jarantsev
voor zijn kantoor in Teriberka.
Ongeveer 80 kilometer ten
noorden van de havenstad
Moermansk buigt de weg
naar links en gaat het asfalt
over in een onverharde
weg. Het dorp Teriberka is alleen hobbe
lend over 40 kilometer zandpad bereik
baar. Links en rechts strekt de toendra zich
uit. Aan het einde van het pad wachten de
ijskoude Barentszzee en de 'uitverkoren ne
derzetting'.
Het 1.400 inwoners tellende dorp op de
69e breedtegraad werd in 2007 overspoeld
door functionarissen van het Russische gas-
concern Gazprom. Ze deelden glanzende
brochures uit, met plaatjes van een opge
knapte haven, een nieuwe school, een ver
harde weg en een gigantische gasfabriek.
De bewoners werd werk en een goede ver
binding met de grote stad in het vooruit
zicht gesteld. Tijdens publieke hoorzittin
gen stemde bijna de hele bevolking voor:
Teriberka zou de plek worden waar het
gas vanuit het immense gasveld Shtokman
aan land gebracht gaat worden.
Shtokman is 's werelds grootste offshore
gasveld, gelegen in een aanvankelijk lastig
te ontwikkelen gebied: zo'n 550 kilometer
voor de kust op 330 meter diepte in de
met ijsschotsen bedekte Barentszzee. Het
veld werd al in 1988 ontdekt, maar door de
smeltende ijskappen en vernieuwde tech
nologie ligt het gas nu pas binnen bereik.
Geschat wordt dat het veld genoeg gas be
vat om een land als Duitsland 25 jaar van
energie te voorzien. De licentiehouder is
Gazprom, maar exploitatie is technolo
gisch zo ingewikkeld, dat dit alleen samen
met buitenlandse partners lukt. In de
Shtokman Development Company zijn
daarom ook het Franse Total (25 procent)
en het Noorse Statoil (24 procent) aandeel
houders.
De bedoeling is dat 60 procent van het
Shtokman-gas vanaf 2016 via de Nord-
stream-pijpleiding door de Oostzee naar
West-Europa gaat. De rest moet in Teriber
ka in een zogehete LNG-fabriek (Liquified
Natural Gas) vloeibaar gemaakt worden,
om daarna per schip naar de Verenigde Sta
ten te vertrekken.
In de met gaten bedekte hoofdstraat van
Teriberka is nog niks te zien van de ambiti
euze plannen. Op het uit vijf kraampjes be
staande marktje doet Anna Fateeva (40)
een boodschap, voordat ze zich naar haar
werk op het kinderdagverblijf spoedt. „Ik
hoop dat het snoep in werkelijkheid zo
zoet is als ze beloofd hebben."
Er moet volgens haar heel wat gebeuren,
wil Teriberka de internationale stams krij
gen die Gazprom voor ogen heeft. „Afgelo
pen winter waren we door een sneeuw
storm afgesloten van de rest van de we
reld. De weg was onbegaanbaar en het bad
huis kapot. De huizen staan op instorten,
we leren hier geen Engels en we hebben
nauwelijks medische voorzieningen. Veel
mannen zien het niet meer zitten en gaan
aan de drank", somt ze op.
Ooit, een jaar of 50 geleden, telde het
plaatsje 10.000 inwoners, meerdere visfa-
brieken, werkplaatsen, een nertsenfokke
rij, een stadion, een ziekenhuis en een win
kelcentrum. Tegenwoordig is er een goed
onderhouden kerkhof en liggen overal au
to- en scheepswrakken. De bevolking is
verouderd en de jongeren trekken weg.
„Of plegen zelfmoord", zucht burgemees
ter Valeri Jarantsev van de communisti
sche partij. In korte tijd stapten twee men
sen van 24 en 32 jaar uit het leven. Volgens
Jarantsev vanwege de uitzichtloosheid in
Teriberka. „Tot nu toe heeft Shtokman
ons nog niks goeds gebracht. We zijn erg
naïef geweest."
De burgemeester werd internationaal be
kend toen hij vijfjaar geleden als kapitein
van de vissersschuit Elektron twee Noorse
kustwachten kidnapte. Hij zou zich schul
dig maken aan vissen in een beschermde
zone. De inspecteurs gingen aan boord
voor controle, maar Jarantsev wachtte hun
oordeel niet af en ging ervandoor. Na een
klopjacht van vijf dagen werd de kapitein
overgedragen aan de Russische marine. Ja
rantsev kwam er vanaf met een boete van
2..500 euro voor illegaal vissen en in 2009
werd hij gekozen tot burgemeester.
Het pluche heeft de ruwe zeebonk niet ge
temd. Hij vertrouwt niemand. In ieder ge
val niet de hoge heren van Gazprom, Sta
toil en Total. En voormalig Gazprom-baas
en huidige president van Rusland, Dmitri
Medvedev? Diens foto hangt alleen voor
de vorm aan de verder kale en gebarsten
muur van het burgemeesterskantoor.
„Ze hebben ons gouden bergen beloofd.
Maar kijk eens om je heen. Deze gemeente
heeft de oppervlakte van België, maar het
gemeentebudget is niet meer dan de weke
lijkse winst van een gemiddeld Belgisch
benzinestation."
Het afgelopen jaar werden wel het speel-
tuintje, een crèche en de school opgeknapt
met geld van Shtokman Development. En
er kwam een zandpad bij, richting de plek
waar straks de onderzeese pijpen aan land
komen. Het hoofd van de gemeenteraad,
Jelena Kozhina, ziet daarom nog wel een
lichtpuntje. „Er gebeurt wel iets, dus we
blijven hopen. Maar we zijn wel bang op
nieuw teleurgesteld te worden."
Veel bewoners menen dat de teloorgang
van het vissersplaatsje te wijten is aan wan
bestuur, regionale hervormingen en de val
van het communisme. Bovendien kreeg
het eeuwenoude vissersdorp de afgelopen
veertig jaar met veel pech te maken. Een
groot deel van de traditionele kustvisserij
werd overgenomen door trawlers. Deze
waren te groot om de Teriberkarivier op te
varen om te lossen. In Moermansk werd
een grote visafslag geopend en de fabrie
ken in het dorp werden overbodig. De kud
de rendieren verdween, fokkerijen en col
lectieve boerderijen verhuisden of werden
gesloten. Door de aanleg van de water
krachtcentrale werd de zalmtrek ernstig
verstoord. Momenteel is het officiële werk
loosheidscijfer 6,4 procent De burgemees
ter houdt het op 30 procent.
Adjunct-directeur Nikolaj Berezhnoy van
Shtokman Development denkt dat het gas
project hier zeker verandering in gaat
brengen. „Er zijn nu twaalf mensen voor
ons werkzaam en dat zullen er duizenden
worden", zegt hij op zijn kantoor in het
onlangs gerenoveerde oude postkantoor.
„We zetten onderwijsprogramma's op
voor de lokale bevolking, maar zullen ook
gekwalificeerde arbeidskracht moeten im
porteren." Volgens Berezhnoy zijn de be
woners van Teriberka gewoon te ongedul
dig. „De ontwikkeling gaat ze niet snel ge
noeg. Maar dit is Rusland, het kost tijd om
overal toestemming en vergunningen voor
te krijgen." En geld, want het winnen van
gas in poolgebied is duur. De kosten van
het Shtokman-project zijn geraamd op cir
ca 16 miljard euro, maar worden voortdu
rend naar boven toe aangepast.
Net als het tijdschema. In de eerste plan
nen zou het veld in 2013 gaan produceren.
Afgelopen winter werd vastgesteld dat het
eerste gas pas in 2016 door de nog aan te
leggen pijpen zal stromen. Of de kostbare
LNG-fabriek er komt, is niet zeker. De be
slissing over investeringen is uitgesteld tot
eind volgend jaar. Sommige analisten den
ken inmiddels dat de dalende gasprijzen
het hele project in gevaar brengen. Berezh
noy heeft geen twijfels, ook al gaat de ont
wikkeling minder snel dan gedacht. „Het
gaat door, er is al zo veel geïnvesteerd."
In het vervallen burgemeesterskantoor in
Teriberka uit Valeri Jarantsev zijn onge
loof. „Al die beslissingen worden over on
ze hoofden heen in Moskou genomen. Let
op mijn woorden: Shtokman komt er
niet." Hij wordt onderbroken door een te
lefoontje. „Sorry Vladimir, ik kan nu niet
praten." Jarantsev legt de hoorn neer. „Dat
was Poetin", knipoogt hij.
Een week later wordt Jarantsev op non-ac
tief gesteld omdat hij misbruik gemaakt
zou hebben van gemeenschapsgeld. Welk
geld precies en waar het aan besteed zou
zijn, blijft onduidelijk. Een onderzoek
moet voor opheldering zorgen. Het is
maar de vraag of hij het Shtokman-project
en de facelift van zijn dorp nog meemaakt.
reageren?
spectrum@wegener.nl
Nikolaj Berezhnoy, adjunct-directeur
van Shtokman Development Company
Poolcirkel
Moermansk
Barentszzee
Teriberka
