boeken 115
Zoekende zielen herkennen elkaar
I
Bang voor een klein mannetje Een tamelijk treurig gezelschap
BOEKEN KORT
VOORTVLUCHTIG
vrijdag 1 oktober 2010
Een verlangen naar leven in de luwte
van de wereld. Dat is de grondtoon
van De beloofde vrouw, de nieuwste
roman van de Franse taalvirtuoos
Jean Rouaud.
door Alle Lansu
Jean Rouaud (1952) was een kioskhouder in
Parijs toen zijn debuutroman De velden van
eer (1990) werd bekroond met de Prix Gon-
court en vervolgens een groot publiekssuc
ces werd. Uiteindelijk werden er zeshonderd
duizend exemplaren van verkocht. Dat succes
stelde hem in staat zich geheel aan de litera
tuur te wijden. In het laatste decennium van
de vorige eeuw schreef hij verder aan een vijf
delige romancyclus, waarin hij met de portret
ten van zijn grootvader, zijn ouders en zichzelf
een panoramisch beeld schetste van de belang
rijkste episoden van de twintigste eeuw. Met
name de romans gewijd aan zijn grootvader
(De velden van eer), zijn vader Illustere voorgan
gers) en zijn moeder (Voor al uw geschenken)
zijn onvergetelijke staaltjes van vertelkunst.
Nadat Rouaud het afgelopen decennium goed
deels wijdde aan non-fictie en theater, pakt uit
geverij Van Oorschot de draad weer op met de
vertaling van zijn jongste roman, De beloofde
vrouw (2009). Voor de Rouaud-liefhebber is
het een heerlijk weerzien. En je herinnert je
weer hoe je destijds niet alleen genoot van de
kleurrijke en vermakelijke levensverhalen,
maar vooral ook van de betoverende stijl: de
roes van de taal, van de lange, meanderende
zinnen die een groot plezier verjaden in het zo
precies en elegant mogelijk formuleren.
Dat is ook wat je meteen vanaf de allereerste
bladzijde treft in De beloofde vrouw, een speel
se, lichtvoetige liefdesroman die qua verhaal ei
genlijk niet eens zo heel veel om het lijf heeft,
maar gedragen wordt door Rouauds superieure
stijl.
De roman beschrijft de beginnende liefde tus
sen twee dertigers, Mariana en Daniel, die el
kaar bij toeval ontmoet hebben in een gendar
merie in Normandië waar ze aangifte van dief
stal komen doen. Al snel blijkt dat het mate
riële verlies dat ze geleden hebben in de scha
duw staat van een veel groter verlies: allebei
zijn ze het geloof verloren in de levensweg die
ze tot dan toe gevolgd hebben. Daniel heeft
zijn uitgebluste huwelijk zien stranden en zijn
passie voor de kernfysica zien uitdoven, Maria
na heeft als kunstenares 'het einde van de oor
spronkelijk ingeslagen weg be
reikt'. Ze zijn zichzelf onderweg in
het leven kwijtgeraakt en herken
nen elkaar als zoekende zielen.
Door die verwantschap vragen ze
zich af of ze ook in de liefde voor
elkaar bestemd zijn. Die vraag le
vert een schoorvoetende weder
zijdse verkenning op, waarmee De
beloofde vrouw in romanvorm
raakt aan De taal der verliefden, de
onvolprezen encyclopedie van de
verliefdheid van Roland Barthes.
Tegelijkertijd presenteert de roman
ticus Rouaud de zoektocht van
Daniel en Mariana als een pleidooi
om toe te geven aan 'hetonverwachte, de ont
moeting, het ongekende, het onkenbare, het
onvoorziene, het onvoorspelbare'. In de ogen
van de auteur, die geregeld inbreekt in het ver
haal alsof hij dit breekbare sprookje voor ont
sporing wil behoeden, bieden de doodgelopen
levenswegen van zijn personages ook een kans:
om de regie over hun levens te hernemen van
uit een authentiekere bron: 'een innerlijke
waarheid die geen vrede kan hebben met die
groteske en opgeblazen representatie van jezelf
in de wereld'.
In diepste" wezen komt deze ro
man mij voor als het boek van een
schrijver die langzamerhand de
leeftijd heeft bereikt waarop je be
gint te verlangen naar een leven in
de luwte van de wereld: 'Te veel ru
moer, elders, te veel gepraat, te
veel schone schijn, te veel wat op
gegeven moet worden tegen de
exorbitante prijs van een comfort
dat verdooft, te veel gevoelens die
stoorzenders zijn en een kortston
dige vervoering van het lichaam
ten onrechte voor liefde aanzien,
te veel getruqueerde waardering
en vervalste oordelen waarbij we
naar de ander-kijken via zijn decoraties, zijn
vermogen, zijn titels en het aantal kwartiertjes
dat hem wordt toegestaan om zich in de schijn
werpers te plaatsen'. Rouaud heeft de roman
als motto meegegeven: 'Een smet rust op wat
wordt gemaakt zonder liefde'. En dat maakt hij
helemaal waar: zijn roman getuigt van liefde
voor zijn kwetsbare personages en, niet in de
laatste plaats, voor de taal.
Jean Rouaud - De beloofde vrouw. Vertaling Ma
rianne Kaas. Van Oorschot, 22,50 euro
Hij debuteerde al
eerder, maar het was in 1977 dat
Leo Pleysier (1945) voor het
eerst naam maakte. Met 'De ra
zernij der winderige dagen',
het eerste deel van een autobio
grafisch drieluik. De andere de
len, 'De weg naar Kralingen' en
'Kop in kas', verschenen begin
jaren tachtig. Ter gelegenheid
van Pleysiers nieuwste boek,
'Dieperik', is de trilogie her
drukt onder de titel 'Waar was
ik weer?' De korte roman 'Die
perik' gaat over taal en zwijgen,
en over een jongetje dat iets
heeft opgevangen wat niet voor
zijn oren bestemd was.
Q) Leo Pleysier - Dieperik, 16,90 eu
ro (geb.). Waar was ik weer?,
18,50 euro. De Bezige Bij.
Bardur zal zo
met zijn vriend, wiens naam
wij niet zullen weten, de zee
opgaan. Nog even terug naar
huis, hoe waren die regels uit
'Paradise lost' van Milton ook
weer? Daar konden ze op zee
mooi over praten. Maar dan ver
geet Bardur zijn dikke jas en la
ter op zee, na de storm, raakt
hij onderkoeld en sterft. De jon
gen is radeloos. In 'Hemel en
hel' van de IJslandse auteur Jón
Kalman Stefanssson vertelt hij
zijn verhaal.
Jón Kalman Stefanssson - Hemel
en hel. Vertaling Marcel Otten.
Anthor, 19,95 euro.
Haar debuut 'De lo
gica van het moorden' is een
van de mooiste romans van de
afgelopen jaren. Nu is er een
tweede roman van Aifric Camp
bell: 'De schade-expert'. De Ier
se schrijfster is trouw gebleven
aan het thema van haar eerste
boek: aan het verleden valt niet
te ontsnappen. Caro is werk
zaam bij een schade-expert,
maar haar eigen schade laat
zich niet verstoppen. Wanneer
ze een van haar twee jeugd
vrienden opnieuw ontmoet,
spat hun gezamenlijke verleden
uiteen in hun gezicht.
Q Aifric Campbell - De schade-ex
pert. Vertaling - Anneke Bok en
Nan Lenders. De Geus, 19,90 eu
ro (geb.)
door Mieske van Eek
Peter de Zwaan -
Voortvluchtig.
Cargo, 19,90 euro
Geen van de mannen in
de bar begrijpt er iets
van. De lelijkste man
loopt zomaar de deur uit met
aan zijn arm de mooiste
vrouw die zij in maanden
hebben gezien. Jeff Meeks, de
schilderachtige held van Peter
de Zwaan, is een van hen.
Het toeval wil dat lelijke Arlo
de werkgever is van Meeks.
Arlo verdwijnt voor enkele da
gen. Meeks heeft geld van
hem te goed en begint na
vraag te doen. Als Arlo op
nieuw zoek is, dit keer samen
met zijn Pakistaanse vrouw,
steekt Meeks zijn neus nog
dieper in de zaak. Het is het
begin van een reeks gebeurte
nissen die hem steeds verder
in de problemen brengen.
Veel meer mensen blijken
geïnteresseerd in die lelijke
Arlo of zijn mooie vriendin
Tot de ongeveer twee meter
lange Meeks het pad kruist
van een klein mannetje dat
als een kameleon van uiterlijk
wisselt, lijkt de grote man al
les aardig onder controle te
hebben. Met zijn goedgetrain-
de lijf hoeft Meeks ook voor
niemand opzij te gaan. Maar
die kleine man jaagt hem de
rillingen over zijn lijf. Het is
èn beroepsmoordenaar, maar
wie zoekt hij nu eigenlijk?
Meeks wordt heen en weer
geslingerd tussen gezond ver
stand en een koppige behoef
te om het naadje van de kous
te weten. Dan is daar nog die
mooie vrouw die hij wil red
den en de vriend die hij een
plezier wil doen.
Zwaan beschrijft het met veel
sfeer en een fikse dosis hu
mor. Toch is Voortvluchtig
minder spannend dan zijn
voorganger Een zaak van vrou
wen. Misschien is De Zwaan
wel een beetje klaar met zijn
letterlijk grote held.
Tom Rachman - De
onvolmaakten.
Vertaling Tjadine
Stheeman.
Nieuw Amsterdam,
18,50 euro.
door Dirk-Jan Arensman
n de Amerikaanse kritie
ken over De onvolmaakten
van Tom Rachman (1974),
die soms zo jubelend waren
dat je je afvroeg of de dienst
doende recensent een paar
glazen te veel had gedronken,
kwamen twee misverstanden
steevast terug. Dat hij met
zijn debuut een briljante
(schitterende! geniale!) ro
man had geschreven en dat
het een soort tragikomische
liefdesbrief was aan de zielto
gende wereld van de dagblad
journalistiek.
Klopt geen van beide. Wat je
er overigens niet van moet
weerhouden te genieten van
wat De onvolmaakten wèl is.
Want al is het geheel verre
van volmaakt, een smakelijke
literaire kruising tussen The
office en Lou-Grant-zonder-
de-valse-romantiek is het ze
ker.
In twaalf hoofdstukken laat
Rachman je telkens kennisma
ken met één personage dat
op de een of andere manier
verbonden is met een interna
tionale, Engelstalige dagblad
(type The Herald Tribune,
maar dan met een véél kleine
re oplage), gevestigd in Rome.
De titel is een krantenkop
('Bush naar dieptepunt in pei
lingen', 'Broeikaseffect goed
voor ijsjes'), met daaronder
naam en functie van de vertel
ler. Van hoofdredacteur, tot
necroloog of hoofd financiële
administratie en, in één ge
val, een wel heel bijzondere
lezers. Een bont en tamelijk
treurig gezelschap, zo blijkt,
dat je volgt in hun professio
nele leven en, meer nog, in
het verborgen bestaan dat ze
achter hun voordeur leiden.
Het zijn bijna stuk voor stuk
uitstekende korte verhalen,
vol personages die jij bijblij
ven.
Jean Rouaud
foto Salvatore di Nolfi/EPA
