spectrum
II
Zaterdag 11 september 2010
polder
Dat daar soms opportunisme en cynisme bijhoort, dat
weten we al sinds Machiavelli."
De Italiaanse politicus en filosoof Niccoló Machiavelli
schreef vijfhonderd jaar geleden met II principe een hand
leiding voor politieke heersers. Twee van zijn bekendste
lessen: 'het doel heiligt de middelen' en 'het is beter ge
vreesd te worden dan bemind te zijn'.
In het moralistische Nederland zijn die lessen nooit echt
geaccepteerd, meent Koole. „In andere landen vinden ze
wel dat geslepenheid en opportunisme bij het politieke
metier horen, dat is het vak."
Bij collega's dwingt Verhagen ontzag af. Geert Wilders
ziet in de CDA'er de sluwste politicus van Nederland.
„Als hij de kans krijgt, haalt hij je het vel over de oren",
vertrouwde de PW-voorman toe aan de Telegraaf Een
WD'er grapt met bewondering dat Verhagen zelfs de
Romeinse keizer Julius Caesar overtreft. „Caesar ging ten
onder aan Brutus, Verhagen heeft met Ab Klink zijn Bru
tus overleefd."
Verhagen is ook zeker niet de eerste machtspoliticus in
Nederland. Zo kon Willem Drees uiterst opportunistisch
zijn. Hij negeerde voortdurend de ministers van zijn ei
gen partij om zijn eigen machtsbasis te versterken. Drees
was wel zo behendig zijn opportunisme te verkopen als
redelijkheid. „Hij was een uitstekende leerling van Ma
chiavelli", concludeerde politicoloog Jos de Beus al eens
over de 'wederopbouwpremier'.
Politici die hun opportunisme slechter verhullen, heb
ben een probleem in Nederland. Iemand als Ad Melkert
bouwde een imago op als gewetenloze manipulator, ie
mand die door roeien en ruiten ging om zijn zin te krij
gen. Melkert was een meedogenloze onderhandelaar en
heerste met strakke hand over zijn fractie. De bewonde
ring die hij daar in eerste instantie mee oogstte, sloeg la
ter om in weerzin. Zelfs zijn eigen partij geloofde na ver
loop van tijd niet meer dat hij echte principes had.
Er zijn stromingen binnen het CDA die menen dat Ver
hagen inmiddels ook die kant op gaat. „Bij Verhagen
gaat het op de eerste plaats om macht", zegt Willem
Aantjes, medeoprichter van het CDA en in 1977 en 1978
fractievoorzitter van die partij. „Hij gaat daarin verder
dan ook ik ooit heb gezien binnen het CDA. Vroeger
hadden we ook interne gevechten, maar we wilden er sa
men uitkomen. Er wordt nu met angstvisioenen ge
werkt: 'Als we in de oppositie komen, is het afgelopen
met het CDA!' De sfeer is: meedoen of oprotten."
Klink is volgens Aantjes het slachtoffer van een meedo
genloos machtsspel. „Hij is in het pak genaaid. Klink was
zogenaamd te vroeg met zijn kritiek. Hij moest eerst het
onderhandelingsresultaat afwachten. Maar als hij had ge
wacht op het regeerakkoord, hadden ze gezegd: 'ja, nu
ben je te laat. Je had eerder met je kritiek moeten ko
men'. Klink kon geen kant op, maar ik bewonder zijn be
slissing om van de onderhandelingstafel weg te lopen. Er
is daarna karaktermoord op hem gepleegd. De manier
waarop Klink nu wordt verguisd, toont aan dat moed
niet loont in Den Haag. Toch moet je moedig zijn. Klink
heeft zich opgeofferd voor zijn principes en zo hoort
het."
Veel koopt Klink er niet voor. Zijn rol lijkt voorlopig uit
gespeeld in de politiek. Als het rechtse kabinet er komt,
hoeft hij niet op een ministerspost te rekenen. Wilders
zal daar met veel plezier een stokje voor steken.
Verhagen heeft betere vooruitzichten, maar ook hij moet
op zijn tellen gaan passen, meent hoogleraar Koole. „Ik
heb respect voor zijn optreden", zegt Ruud Koole. „Maar
ook Verhagen moet rekening houden met de Nederland
se realiteit. We houden hier niet van machtspolitici.
Door de openlijke strijd met Klink heeft Verhagen nu
wel voor iedereen dat imago gekregen. Dat kan hem
gaan opbreken."
reageren?
spectrum@wegener.nl
