io seksueel geweld
Hoewel vrouwen ogenschijnlijk
een kleine rol hebben in
oorlogen, zijn ze vaak wel het
belangrijkste mikpunt.
Door vrouwen te pakken,
pak je een hele samenleving.
Stichting Vluchteling
zaterdag 11 september 2010
Verkrachting
als oorlogswapen
door Dewi Gigengack
Hoewel in de De
mocratische Repu
bliek Congo offici
eel al zes jaar vre
de is, merkt de be
volking daar wei
nig van. Vooral in het oosten gaat
het geweld door. Gewapende troe
pen bedienen zich daarbij van een
effectief en goedkoop wapen: ver
krachting. Alleen vorig jaar al wa
ren er 17.500 meldingen. Dat is
maar het topje van de ijsberg. De
meeste verkrachtingen worden
nooit gemeld. De vredesmacht
van de Verenigde Naties in Congo
erkende deze week nog dat ze
heeft gefaald toen rebellen in juli
en augustus zich vergrepen aan
meer dan vijfhonderd vrouwen en
jonge meisjes.
Verkrachting in oorlogen is zo oud
als de mensheid. Het Romeinse le
ger bezondigde zich eraan en de
Vikingen waren er zelfs berucht
om. Sinds een jaar of twintig lij
ken verkrachtingen in oorlogen
geen bijkomend verschijnsel meer.
„Het is een strategie die systema
tisch wordt ingezet", zegt Tineke
Ceelen, directeur van Stichting
Vluchteling. De organisatie steunt
lokale hulpprojecten voor ver
krachtingsslachtoffers in conflictge
bieden. „Verkrachting wordt ge
bruikt om angst te zaaien en men
sen weg te jagen. Hele gemeen
schappen worden erdoor ont
wricht."
Vooral bij burgeroorlogen waarin
etnische verschillen een rol spelen,
is verkrachting een manier om de
dominantie over een andere groep
te demonstreren. In voormalig Joe
goslavië verkrachtten Servische mi
litairen systematisch Bosnische
vrouwen die ze in kampen opslo
ten. Sommigen werden zwanger
teruggestuurd om kinderen met
Servisch bloed te baren. In Rwan
da was het doel zelfs genocide: dui
zenden Tutsi-vrouwen werden tij
dens de burgeroorlog in 1994 ver
kracht met als doel hen te infecte
ren met hiv dat aids veroorzaakt.
In sommige gevallen is verkrach
ting een alternatieve beloning
voor soldaten, zoals bij de 'troost
meisjes' die tijdens de Tweede We
reldoorlog door het Japanse leger
werden gedwongen tot seks met
militairen.
Seksueel geweld is niet alleen ge
richt op vrouwen, maar ook op de
Stichting Vluchteling houdt in de
nacht van 25 op 26 september
een sponsorloop voor slachtoffers
van seksueel geweld in Congo.
De 'Nacht van de Vluchteling' is
een tocht van 40 kilometer van
Rotterdam naar Den Haag, die in
het holst van de nacht gelopen
wordt. De organisatie wil hiermee
aandacht vragen voor de verkrach
tingen in Congo. Deelnemers kun
nen zich laten sponsoren.
Naast 'gewone' deelnemers doen
ook bekende Nederlanders mee.
Onderweg zijn er optredens en le
zingen.
eer van mannen: laten zien dat zij
niet in staat zijn om hun vrouwen
te beschermen. Ceelen: „In cultu
ren waar het gebruik is om met
een maagd te trouwen, zoals in
Congo, is het taboe voor een man
als zijn vrouw met een ander is ge
weest; ook al was dat tegen haar
zin. De echtgenoot ziet zich vaak
gedwongen, ook onder druk van
de gemeenschap, om zijn vrouw
weg te sturen. Ook kinderen gebo
ren uit een verkrachting worden
vaak verstoten."
Armoede, genitale infecties of hiv
zorgen ervoor dat deze verstotelin-
gen niet zelden gedoemd zijn tot
een 'langzame dood'. Congo is be
zig een land te worden vol ver
minkte, incontinente en onvrucht
bare vrouwen. Maar het misbruik
en geweld hebben ook grote psy
chische gevolgen, zegt oorlogspsy
choloog Kaz de Jong van Artsen
Zonder Grenzen. „Vrouwen kun
nen nog lang last hebben van post
traumatische stress, depressie,
angst of dwangstoornissen. Ver
krachting is moeilijk te verwer
ken."
Om recht te doen aan de impact
op het leven van slachtoffers van
seksueel geweld, worden zij in de
internationale hulpverlening 'over-
levers' genoemd. De Jong werkte
veertien jaar lang als specialist gees
telijke gezondheidszorg in oorlogs
gebieden. Hij stond slachtoffers bij
en leidde lokale hulpverleners op.
„Bij de verwerking van seksueel ge
weld hangt veel af van de omge
ving. Als begrip getoond wordt en
erover gepraat kan worden, is de
kans op een normale verwerking
groter. Helaas komen we dat niet
vaak tegen." Dat komt vooral door
het stigma dat aan verkrachting
kleeft, denkt De Jong. „Er hangt al
tijd een zweem omheen van 'je zal
er wel om gevraagd hebben'. Door
dat de verantwoordelijkheid van
een verkrachting bij de vrouw
wordt gelegd, denkt ze zelf óók dat
ze er schuld aan heeft. Voor slacht
offers is de erkenning dat zij niet
zelf schuldig zijn heel belangrijk."
Er zijn ook vrouwen die een ver
krachting te boven komen zonder
hulp, benadrukt de psycholoog.
„Zij denken: dit is gebeurd, maar
ik moet doorgaan met leven. Soms
komen ze er zelfs sterker uit."
Het is overigens niet zo dat ver
krachtingen alleen voorkomen in
'donker Afrika', wil De Jong even
kwijt. „De massaverkrachtingen
aan het einde van de Tweede We
reldoorlog zijn bijvoorbeeld niet
heel bekend. Geallieerde troepen,
vooral de Russen, hebben veel
Duitse vrouwen verkracht."
Het vervolgen van daders blijft
een groot probleem in conflictge
bieden. Pas in 2001 werd verkrach
ting voor het eerst door een inter
nationaal hof berecht als oorlogs
misdaad: drie Bosnische Serviërs
werden veroordeeld voor het orga
niseren van massaverkrachtings-
kampen. Het Joegoslavië-Tribu-
naal zorgde voor een mijlpaal in
de strijd tegen seksueel geweld. In
Congo Worden daders nauwelijks
berecht. „Het rechtssysteem is te
corrupt", zegt Tineke Ceelen.
Slachtoffer van seksueel geweld,
foto Sven Torfinn
