iol bibliotheek
Bibliotheek
modernste
De openbare bibliotheken staan voor enorme veranderingen.
Met dank aan dalende ledenaantallen, de opmars van het elek
tronische boek en nu ook nog forse bezuinigingen. „Maar ons
bestaansrecht blijft."
De bibliotheek in Delft
werd vorig jaar uitgeroe
pen tot de beste in ons
land. Een trendy gebouw
met bijzondere ontmoe
tingen en verhalen.
dinsdag 24 augustus 2010
Van leeszaal
tot plug-in-bieb
door Niek Opten
Een computer met een
kluis, veel meer hoeft
een bibliotheek in de
nabije toekomst mis
schien niet meer te
zijn. Via internet laat
je weten welke boeken je wilt le
nen, waarna een medewerker van
uit een centraal punt ze in de be
veiligde kast stopt. Deze zoge
noemde 'plug-in-bieb' is geen fan-
tasie, maar volgend jaar werkelijk
heid in onder meer Eindhoven.
Als proef En misschien nog weer
wat later leen je boeken door ze
op je e-reader te uploaden. Ge
woon thuis.
De wereld van de bibliotheek is,
op z'n zachtst gezegd, volop in be
weging. Het aantal leden is het af
gelopen jaar bij veel openbare bi
bliotheken weliswaar licht geste
gen, maar de negen jaar daarvoor
daalde dat tot landelijk 4 miljoen.
Het aantal uitgeleende items daal-
de in het laatste decennium van
158 miljoen naar 104 miljoen. Daar
staat in veel plaatsen een stijging
van het aantal bezoekers tegen
over.
De komende jaren zal er boven
dien bezuinigd moeten worden.
Niet alleen zal het nog te vormen
kabinet minder geld besteden aan
de post 'kunst en cultuur', waar bi-
bliotheken onder vallen. Ook ge
meenten, de grootste geldverstrek-
kers aan openbare bibliotheken,
moeten hun uitgaven beperken.
Directeur Ab de Vries van branche-
vereniging VOB is de eerste om
toe te geven dat er in de organisa-
tie best nog wel wat 'efficiencysla
gen gemaakt kunnen worden'. Bin
nen het enorme netwerk van zo'n
170 zelfstandige bibliotheekorgani
saties gebeuren sommige dingen
dubbel. „Maar geef ons dan wel de
tijd en de ruimte om dat uit te zoe
ken", zegt De Vries. „En laat ons
het bespaarde geld dan investeren
in nieuwe ontwikkelingen." En
houdt de besparingen binnen de
perken, want er komt nogal wat
op de bibliotheken af, blijkt uit
een recente inventarisatie van de
VOB. In bijna alle gemeenten drei
gen kortingen tussen de 1 en 8 pro
cent, met een uitschieter van 25
procent. Dat komt hard aan bij de
ze instellingen, die gemiddeld
voor zo'n 80 procent van hun fi
nanciën afhankelijk zijn van over
heidsgeld.
Bibliotheken in het land zijn op
heel veel manieren bezig om hun
positie te bepalen en daarbij te
vens de kosten omlaag te brengen.
Zo zetten steden als Amsterdam,
Almere, Zwolle en Delft sterk in
op de functie van ontmoeting,
met een fijne catering in opvallen
de, hippe gebouwen. Den Bosch
sluit enkele nevenvestigingen en
gaat collecties onderbrengen bij ba
sisscholen. Daar kunnen ook oude
ren boeken bestellen en ophalen.
In West-Brabant zijn bibliotheken
ondergebracht in een filiaal van de
Rabobank. In Zeeland heeft de bi
bliotheek samenwerking gezocht
met de regionale media.
De grootste bedreiging van de oor
spronkelijke functie van de biblio
theken, collecties van papieren
boeken beheren, lijkt de opkomst
van digitale informatie, waaronder
het digitale boek. Om de bibliothe
ken daarin een rol van betekenis te
laten spelen onderhandelt de stich
ting Bibliotheek.nl met uitgeverij
en en andere belanghebbenden.
Een lastige klus, erkent directeur
Peter van Eijk van de stichting.
Uitgeverijen staan nog niet te
springen om e-boeken uit te ge
ven, laat staan om ze te laten uitle
nen. Het regelen van de auteurs
rechten is ook een hele kluif
„Maar als e-readers als de Ipad een
stuk goedkoper worden, dan gaat
het snel met de e-books. Dan moe
ten de uitgeverijen wel", verwacht
Van Eijk.
De grootste bedreiging is de illega
le handel in e-books, zoals down
loads vanaf internet de muziekin
dustrie een flinke knauw hebben
gegeven. „Niemand weet wat het
businessplan is over vijfjaar, wat
e-books betreft. Ik ook niet. Maar
niets doen is geen optie."
Eind dit jaar moeten de collecties
van alle openbare bibliotheken op
internet te raadplegen zijn in een
gezamenlijke collectie. Later aange
vuld met het bezit van andere bi
bliotheken en het beeld- en geluid
archief in Hilversum.
In de ultieme droom van Van Eijk
zijn al die items binnen een paar
jaar digitaal te raadplegen. De
openbare bibliotheken blijven dan
een spil in de informatievoorzie
ning.
De fysieke bibliotheek zal echter
niet verdwijnen, leert een rondje
langs mensen die in de branche
werkzaam zijn. De meerwaarde
nu en in de toekomst ligt in de
vier O's: ontspannen, ontmoeten,
ontdekken en ontwikkelen. De bi
bliotheek als huiskamer van een
plaats, een plek waar peuters de
liefde voor het woord wordt bijge
bracht, waar jonge kinderen leren
informatie opzoeken en verwer
ken en pubers uileg krijgen over
de vele valkuilen van internet en
andere media. Om maar wat voor-
beelden te noemen. „Ons bestaans
recht blijft. Het maatschappelijk
belang van bibliotheken is enorm,
zeker met onze kenniseconomie",
stelt VOB-directeur De Vries.
Alle digitale ontwikkelingen ten
spijt zal de bibliotheek in 2020
nog veel fysieke boeken in huis
hebben, verwacht De Vries. „Niet
alle boeken zullen gedigitaliseerd
worden, omdat er te weinig vraag
naar is of omdat ze als boek het
beste tot hun recht komen. De be
leving van een boek, het papier, de
geur, blijft bij het lezen van fictie
belangrijk. Zeker bij mensen die
nu boven de twintig jaar zijn."
Ongestoord geeft een
moeder haar dreumes
een fruithapje in het
Prentenkabinet, naast
haar oudere dochter die een boek
je leest. In DOK, de kleurrijke bibli
otheek in Delft, mag de bezoeker
overal eten en drinken. „Er gaat
weieens een kop koffie over een
boek", zegt Mark Borneman,
hoofd marketing en communicatie
van DOK. „Maar we hoeven nu
niet de hele dag te letten op drin
kende en etende mensen."
