zeeland 123
genealogie in de breedte
Gedaanteverwisseling Thools parkje
Jevgeni Rijn (74)
vrijdag 13 augustus 2010
Als student in Leningrad kwam enige kritiek op de ver
heerlijking van Stalin hem net na de bevrijding op
twee jaar 'stage' in Siberië te staan. In Rusland wordt
de dichter in een adem genoemd met Anna Achmato-
va en Joseph Brodski.
Het jaar waarin Toneman Rijn op
duikt. Tom Rijn kan niet verder.
Daarom zoekt hij nu in de breedte.
genealoog uit Goes, hebben elkaar getroffen in Moskou. Daar heeft Tom
begin van de negentiende eeuw is vergaan. foto's Tom Rijn
gen. Daar verdwijnt hij plotseling
uit beeld. „Van Jevgeni heb ik be
grepen dat hij daar een vrouw
heeft gevonden en vier kinderen
heeft gekregen. Een daarvan heet
te Mozes en diens zoon Gregori,
duikt vervolgens op in Charkov in
Oekraïne. Deze Gregori, de opa
van Jevgeni, wordt in 1938 door
Stalin tegen de muur gezet, we
gens te veel bezit."
De Russische Rijntjes hebben de
hele geschiedenis van Moedertje
Rusland voor hun kiezen gekre
gen, al ver voor de revolutie. „Om
dat Jan met een joodse vrouw ge
trouwd was, was de familie van
toen af joods. Mozes trouwde een
jodin, Gregori ook, maar hij liet
zijn kinderen christelijk dopen.
Dat had een oorzaak; pogrom is
niet voor niets een Russisch
woord. Al tijdens het bewind van
de tsaren werden joden actief ver
volgd, vooral als ze het maatschap
pelijk een beetje goed deden. Dat
dopen was dus een soort zelfbe
scherming. Ook die onderdruk
king nam Stalin graag van de tsa
ren over."
Boris, de vader van Jevgeni sneu
velde tijdens de Tweede Wereld
oorlog in het Rode Leger en Jevge
ni, de enige zoon, kreeg het op
zijn eigen manier aan de stok met
Stalin. Hij ging studeren in het uit
gemergelde Leningrad, het huidige
Sint Petersburg, dat vier jaar bele
gerd was geweest. Zijn kritiek op
de verheerlijking van Stalin,
kwam hem al meteen op twee jaar
'stage' in Siberië te staan. Jevgeni
deed daar 'geologisch onderzoek':
dag in dag uit stenen hakken in
een groeve.
T oseph Brodski, de dichter die
I zelf naar de Verenigde Staten
I vluchtte, noemt zijn maat in
het voorwoord in een van
diens bundels 'een verwante ziel
die dezelfde taal spreekt.' Het is
dan ook niet verwonderlijk dat Jev
geni Rijn, evenals Brodski en een
andere verwante ziel, Anna Ach-
matova, tijdens het Sovjetbewind
grote problemen had zijn werk ge
publiceerd te krijgen. Tom Rijn:
„Inmiddels is zijn werk zeer be
kend in Rusland en is het in veel
talen vertaald, ook in het Neder
lands. Jevgeni en zijn tweede
vrouw maken deel uit van de intel
lectuele kringen in Moskou, wat je
goed kon merken tijdens ons be
zoek. In de restaurants waar wij
niet mochten fotograferen omdat
er zo veel bekende Russen zaten te
eten, kenden ze iedereen."
De Russische missie van Tom Rijn
is dus grotendeels geslaagd, maar
hij blijft toch nog met een gat zit
ten tussen Szczecin en Charkov.
„Zijn die mensen gevlucht? Gin
gen ze meteen naar Charkov, of
streken ze eerst nog ergens anders
neer? Jevgeni weet het ook niet. Er
is een mogelijkheid dat in Chark-
door Annemiek Vogels
THOLEN - Wie de oude situatie nog
in gedachten heeft, zal blij verrast
zijn bij de eerste aanblik van het
hernieuwde wijkparkje nabij de
Aldi in de Dalempolder in Tho-
len-stad. Wat vroeger onoverzich
telijk en donker was, is nu open
en licht. Wat strak en saai was, is
speels en avontuurlijk geworden.
Wat enkel een route was van A
naar B was, is ineens een plek om
echt te wandelen. Vooral kinderen
zullen zich uitgenodigd voelen om
er te spelen op de nieuwe toestel
len. De oudere jeugd uit de buurt
kreeg naast de supermarkt een
apart speelveldje. Sportievelingen
van alle leeftijden voetballen er,
jongeren komen er samen.
In het gedicht Feest beschrijft Jevgeni Rijn zijn herinnering aan de viering van de
Oktoberrevolutie. In 1945 werd op de gevel van het Winterpaleis in Leningrad
de tweekoppige adelaar vervangen door het portret van Stalin, die gele ogen
had. Kort daarna werd de dichter naar Siberië gestuurd.
Wij zagen elkaar aan, saamhorig
klonk op de leuzen Ons gejoel,
maar in mijn vloek en mijn gelaster
leeft hij nog steeds, in mijn gevoel
Miljoenen zielen kochten gele
pupillen op, dwars door de tijd.
Ik lieg er niet om: gek, gelukkig,
Onhandig was mijn volgzaamheid.
Een ster gelijkend met vijf punten,
vloog van de ruwe kalkmuur, waar
een stuk van afbrokkelde, dreigend
een tweekoppige adelaar.
De laatste drie strofen van het gedicht Feest in een vertaling van Hans Bol and.
Verschenen in de bundel Spiegelduister met een voorwoord van Joseph Brodsky.
ov nog documentatie bestaat, die
er licht op zou kunnen werpen.
Daar staat nog een grote synagoge
met een uitgebreid archief Maar ik
ben gewaarschuwd: alle Russen
zeggen dat je in Oekraïne erg veel
smeergeld mee moet nemen om
dingen gedaan te krijgen. Daar
naast is er nog het probleem van
de taal en het schrift. Die archie
ven zijn voor mij niet direct toe
gankelijk."
Maar gelukkig heeft Tom Rijn nog
een hele mooie troef in zijn
mouw: een van de dochters van
Jevgeni. „Daar heeft hij zelf nauwe
lijks contact mee, maar ik weet dat
ze journaliste is bij de krant De
Commerscant. Als het een beetje
meezit is zij ook nieuwsgierig naar
haar roots en kan ze me helpen
het gat te dichten. Wie weet wat
voor mooie verhalen je nog tegen
komt tussen Pruisen en Oekraï
ne."
Het bedrijven van genealogie in
de breedte bevalt Tom Rijn wel.
Uit Moskou is hij teruggekomen
met honderden foto's van plaatsen
waar Jevgeni en zijn vrouw hem
hebben rondgeleid. „Zijn vrouw,
Nadia, is hoofdconservator van
het Poesjkin-museum en ze heb
ben in culturele kringen contac
ten. Zo kom je op plaatsen, waar
je anders niet welkom bent. Wie
weet wat er allemaal nog in het
vat zit. Elk stukje informatie wat
je vindt, roept ook weer vragen
op. Zoals bijvoorbeeld die
Amin-foto. Wat moet je allemaal
overhoop halen, waarheen moet
je afreizen, om te weten hoe de
vork in de steel stak?"
Wijkpark Dalempolder werd een open omgeving.
foto Tony Presser
