spectrum
*X
19
De komende weken kan iedereen het internationale
ruimtestation ISS zien overvliegen. Het trekt dan als
een heldere ster langs de hemel. Tijd voor
amateurastronoom Ralf Vandebergh om met zijn
telescoop en camera in actie te komen.
Kijken naar het ISS
Zaterdag 7 augustus 2010
door Serve Vaessen
Een eerdere opname van het ISS van Ralf Vandebergh.
Q Voor ISS-foto's van Ralf Vandebergh zie:
http://ralfvandebergh.startje.be
Al dat metaal en de 2.500 vierkante meter
zonnepanelen reflecteren veel zonlicht.
En het ruimtestation staat bij overkomst
niet heel ver van de waarnemer af. Met
een snelheid van 7,7 kilometer per secon
de cirkelt het gevaarte op een hoogte van
ongeveer 350 kilometer rond de aarde.
Een omloop duurt anderhalf uur.
Het ISS is een internationaal project,
waarin de VS, Rusland, de Europese ruim
tevaartorganisatie ESA, Japan en Canada
participeren. De assemblage begon in
1998 en wordt volgend jaar afgerond met
het aankoppelen van nog twee modules
en een Europese robotarm. Zoals het er
nu naar uitziet, blijft het ISS minstens tot
2020 in bedrijf. De astronauten aan
boord, maximaal zes, houden zich naast
onderhoud en reparaties vooral bezig
met wetenschappelijk onderzoek. Bijvoor
beeld naar de invloed van langdurige ge
wichtloosheid op de mens en andere le
vende organismen. Ook vloeistofdynami
ca en de groei van kristallen onder ge
wichtloze omstandigheden, supergelei
ding, de aardse atmosfeer en kosmische
straling worden onderzocht. Internatio
naal prestige is belangrijk ter rechtvaardi
ging van de 100 miljard euro die het ISS
volgens ESA-schattingen kost bij een be-
drijfsduur van dertig jaar. In 2004 ver
bleef de Nederlander André Kuipers tien
dagen in het ISS. Volgend jaar keert hij
terug voor een missie van zes maanden.
De uitdaging voor Vandebergh zit in het
maken van steeds scherpere opnames.
„Aanvankelijk was ik al blij als de groot
ste structuren, zoals de zonnepanelen, er
op stonden. Maar al snel wil je steeds klei
nere details zichtbaar maken." Daarvoor
monteerde hij achter zijn sterrenkijker
een ccd-camera, een videocamera die ge
schikt is voor astronomische waarnemin
gen. Die maakt een videofilmpje, waaruit
Vandebergh achter de computer de beste
beelden selecteert. Verdere beeldbewer
king, zoals versterking van het contrast,
doet de rest. „Het moeilijke zit in de rela
tief hoge snelheid waarmee het ISS langs
de hemel beweegt. Het volgen is hand
werk, het is de kunst het bewegende ob
ject voor de duur van de opname in de
kruisdraad van de telescoop te houden."
Zijn meest bijzondere opname dateert uit
maart 2009, waarop een astronaut staat.
„Via het tv-kanaal van het Amerikaanse
ruimtevaartbureau NASA wist ik dat er
op het moment van de bewuste over
komst een ruimtewandeling aan de gang
was, waarbij de astronauten zich aan de
naar de aarde toegekeerde zijde van het
ISS bevonden. Met behulp van de beel
den van NASA-tv heb ik uitgerekend
waar de ruimtewandelaars zich precies be
vonden en juist op die plek staat op mijn
foto een heldere vlek. Het kan bijna niet
anders of het moet om een astronaut
gaan. Een mens is te klein om vanaf die
afstand te kunnen zien, maar ik had het
geluk dat het witte ruimtepak op het juis
te moment fel oplichtte in het zonlicht."
De Limburgse amateurastronoom is daar
mee de eerste die vanaf de aarde een
mens in de ruimte heeft gefotografeerd.
Talloze lovende reacties van over de hele
wereld vielen hem ten deel.
Amateursterrenkundige Ralf
Vandebergh is helemaal klaar
voor de overkomsten van het ISS.
foto Servé Vaessen
reageren? spectrum@wegener.nl
Op de volgende tijdstippen, die voor
heel Nederland gelden, is het ISS de
komende week het best te zien. Kijk
voor meer tijdstippen op de Engelstalige
website www.heavens-above.com. Vergeet
niet eerst uw waarneemplaats te selecteren
onder 'configuration'.
Het ISS is helder genoeg om met het blote
oog te kunnen zien. Met de verrekijker kan
ook, maar veel extra's levert dat niet op. Het
ruimtestation beweegt immers snel door het
beeldveld en met de kijker in de hand is het
beeld niet stabiel genoeg om veel meer dan
een heldere stip te ontwaren. Een telescoop
laat in principe wel meer detail zien, maar
vanwege het kleine beeldveld is het ISS zo
weer uit het vizier verdwenen.
Fotograferen lukt het best met een
spiegelreflexcamera met draadontspanner op
statief. Zet de lens op oneindig en richt de
camera op het traject dat het ISS aan de
hemel aflegt. Laat de lens tijdens de
overkomst 10 tot 20 seconden open.
Experimenteer met de belichtingstijd, j
Op de opname is het ruimtestation
dan als een heldere streep langs de
hemel te zien.
9 augustus:
11 augustus:
12 augustus:
13 augustus:
14 augustus:
15 augustus:
5.36 uur
4.45 uur
5.22 uur
4.16 uur en 5.49 uur
4.42 uur
3.36 uur en 5.08 uur
oor mij is het een sport
het overtrekkende ruim
testation ISS in de kruis
draad van mijn tele
scoop gevangen te hou
den. Net als een schutter doet."
Amateursterrenkundige Ralf Vandebergh
(34) uit het Zuid-Limburgse Nijswiller
heeft een passie voor ruimtevaart. „Fasci
nerend als je die vanuit je achtertuin kunt
zien. Het ISS is de grootste structuur die
mensen in de ruimte hebben gebouwd.
Het toont daarom de meeste details."
Vanaf morgen (8 augustus) kunnen oplet
tende waarnemers het ruimtestation ISS
vijf weken lang bijna iedere heldere
nacht zien overtrekken. Eerst alleen in de
nanacht, maar na 24 augustus 's avonds
vanaf een uur of tien. Vandebergh staat
met sterrenkijker en camera paraat om de
fijnste details.van het ISS vast te leggen.
Toch kun je het ruimtestation, na de zon
en de maan een van de helderste objec
ten aan de hemel, makkelijk met het blo
te oog zien. Als een opvallende ster ver
schijnt het ISS vrij plotseling in het wes
ten of zuidwesten en beweegt in een gro
te boog naar het oosten, met dezelfde
snelheid als verkeersvliegtuigen. Die zie
je 's avonds vaak als knipperende lichtjes
overvliegen, terwijl het ISS een vrij con
stante helderheid heeft. Ook de heldere
planeet Venus schittert deze zomer aan
de westelijke avondhemel. Maar anders
dan het ruimtestation verandert Venus,
als gevolg van de aswenteling van de aar
de, slechts heel langzaam van plaats.
Dat het ISS zo opvalt, komt vooral
tdoor de grootte van het complex.
Veertien metalen compartimenten,
verbindingsstukken en 'aanlegstei
gers' vormen met reusachtige
zonnepanelen een permanent
bewoond onderzoeksstation.