spectrum 16
Verdeeld
GREGAZIONE
LIZZAZIONE DEI POPOLI
Zaterdag 7 augustus 2010
STANDPLAATS
door
Elro van den Burg
De beelden van de oproer rond
het kruis voor het presiden
tiële paleis in Warschau, die
deze week de hele wereld
overgingen, zullen velen hebben ver
baasd. We kennen allemaal nog de bonki
ge confrontatiepolitiek van de tweeling
broers Lech en Jaroslaw Kaczynski. Maar
sinds Donald Tusk premier is, zijn de ge
moederen in Polen toch bedaard? De
emoties waren toch ingeruild voor kal
me overlegpolitiek? Met één klap werd
het beeld van het gematigde Polen weer
in duizend stukjes geslagen.
Ook in Polen zelf was veel verontwaardi
ging over de demonstratie tegen de ver
plaatsing van het kruis ter herden
king van de overleden president
Lech Kaczynski naar de nabijgele
gen Sint-Annakerk. Vertegenwoor
digers van de kerk namen afstand
van de religieuze fanatici voor het
presidentiële paleis. Ook parlemen
tariërs van de partij Recht en Ge
rechtigheid (PiS, opgericht door de
Kaczynski's) legden de schuld bij
de partij van Tusk, Burgerplatform.
Maar het waren juist de aanhangers
van de kerk en de PiS die vooraan
stonden bij de demonstratie. Presei-
dent Lech Kaczynski kwam in april
om bij een vliegramp. Hij had welis
waar veel kiezers van zich ver
vreemd, maar onder de arme Polen,
die sinds de val van het communis
me niet mee kunnen komen, was
hij zeer geliefd. De demonstratie
voor het kruis was voor hen een
manier om zich af te reageren na
de presidentsverkiezingen in juli,
die door Lechs tweelingbroer
Jaroslaw werden verloren.
Behalve de fanatieke PiS-aanhang was
voor het presidentiële paleis ook de fana
tieke aanhang van de katholieke kerk te
vinden. In de afgelopen decennia vorm
de zich rondom de conservatieve en na
tionalistische priester Tadeusz Rydzyk
uit de stad Torun een hartstochtelijke
groep gelovigen. Deze priester heeft een
eigen radiostation Maria, met enkele hon
derdduizenden trouwe volgelingen, en
stond op zeer goede voet met de broers
Kaczynski. De verkiezingsnederlaag van
Jaroslaw was ook een nederlaag voor de
mediapriester. Rydzyk zal zonder politie
ke hulp vanuit het presidentiële paleis ze
ker worden aangepakt vanwege zijn ex
treem conservatieve standpunten.
Tenslotte is de demonstratie een grote
blamage voor de regering-Tusk, die het
zorgvuldig opgebouwde imago van het
rationele, rustige Polen zag wankelen.
Het is een staaltje zwak management om
dat de verplaatsing van het kruis al enke
le weken eerder was aangekondigd.
Dat er veel emoties rondom de verhui
zing speelden, was ook al bekend. Toch
speelde de regering daar niet zodanig op
in, dat een 'volksopstand' voorkomen
werd. De vraag is nu hoe de situatie
moet worden opgelost. Duidelijk is dat
het kruis niet kan blijven staan vanwege
de woede die het bij gematigde Polen op
roept, een emotie die de regering deelt.
Bovendien zou het een 'bedevaartsoord'
worden voor degenen die tegen het be
leid van de regering-Tusk willen demon
streren.
Bij de oplossing is een mooie rol wegge
legd voor Jaroslaw Kaczynski. Hij zou zo
groot moeten zijn om zijn aanhang op te
roepen de protesten te staken en de zaak
te laten rusten. Kaczynski is echter een
handige politicus. Zo'n gebaar zou hem
veel populariteit en publiciteit schelen.
Hij laat het kabinet dus bungelen. Tusk
mag zelf een oplossing bedenken.
Kaczynski heeft tijd. Veel tijd.
t-
f h nee, niet dit ook nog." Paus Benedic-
t tus XVI moet dat hebben verzucht
I toen er vragen werden gesteld over de
W wijze waarop het Vaticaan omgaat met
zijn immense onroerendgoedbezit. Na
maanden van mondiale verontwaardiging over pedofiele
priesters is dat wel het laatste wat de paus wil: meegetrok
ken worden in een Italiaanse beerput.
De eerste vergelijkingen worden al getrokken met de jaren
zeventig. Toen was de Vaticaanse bank, IOR, het middel
punt van enorme financiële schandalen, samen met Itali
aanse politici, vrijmetselaars, bankiers en maffiosi. Benedic-
tus moet zich ook hebben opgewonden toen hij hoorde
dat werknemers van de Congregatie voor de Evangelisatie
van de Volkeren (nog altijd bij de oude naam Propaganda
Fide (PF) genoemd) in gebreke bleven toen een satirisch
tv-programma wilde weten waar een met Italiaanse steun
te verrijzen museum nu in feite was. Waaraan waren de
2,5 miljoen euro die de congregatie daarvoor had ontvan
gen, dan uitgegeven?
'Heilige Stoel, extraterritoriale zone', staat er op het goud
kleurige bord naast de ingang van het barokke paleis van
Propaganda Fide aan de Piazza Spagna in hartje Rome. Poli
tie in operettekostuum houdt de wacht bij de enorme Ro
meinse zuil met het bronzen Mariabeeld en de Spaanse am
bassade bij het Vaticaan, ook een 'extraterritoriale zone'. Al
les ademt kerk, kunst en rijkdom, een drie-eenheid die kan
concurreren met die van
Vader, Zoon en Heilige
Geest. De pauselijke
staat heeft zich alweer
140 jaar geleden terugge
trokken op de halve vier
kante kilometer van het
Vaticaan, maar Rome en
Italië zijn het speelter
rein gebleven van pau
sen en prelaten. „Niets
beweegt hier zonder de
kerk", zegt de markt
koopman zonder benen
vanachter een tafel met
prullaria.
Hij heeft waarschijnlijk
gelijk. Niet omdat de
kerk zo sterk is, maar
omdat de Italiaanse poli
tici gewend zijn onder
handse deals te sluiten en de kerk over oneindig veel wis
selgeld beschikt. Zowel in de territoriale als de extraterrito
riale zone, het onderscheid dat malverseren aanzienlijk sti
muleert. De politici gedragen zich als elke doorsnee Ro
mein. Iedereen bekritiseert, naar goede traditie, de macht
van de kerk, maar probeert tegelijk een graantje mee te pik
ken. Dus gaat Patrizia, een 40-jarige werkneemster van het
ministerie van posterijen, 'lekker goedkoop shoppen' in de
belastingvrije supermarkt binnen het Vaticaan omdat haar
oom daar werkt. Anderen proberen via een bevriende pre
laat een bed te bemachtigen in de als veel beter aangeschre
ven ziekenhuizen die door de kerk worden gerund, een
plaats op een katholieke privéschool of universiteit, of een
appartementje, het liefst in het oude centrum.
Niemand in Rome die zich er dus over verbaast dat het on-
roerendgoedschandaal dat het voortbestaan van de rege-
ring-Berlusconi bedreigt - jij (minister of staatssecretaris)
een mooi appartement, ik (ondernemer) een mooie aanbe
steding - is uitgekomen bij het Vaticaan, dat alleen al via
Propaganda Fide eigenaar is van tweeduizend woningen.
En niet de minste. Tot nu toe is al een minister afgetreden
omdat hij niet kon verklaren hoe hij zijn huis had betaald.
En er zijn machtige mannen uit de entourage van Berlusco
ni beschuldigd van corruptie, onder wie de baas van de 'Be
scherming Bevolking', Guido Bertolaso. Hij trok onlangs
de bisschop van Napels, Crescenzio Pepe (tot 2006 de baas
Het Vaticaan is de
grootste holding in Italië
als het gaat om
onroerendgoedbezit.
Propaganda Fide, de
oude naam van de
congregatie die zich
bezighoudt met
evangelisatie in de
wereld, bezit alleen al in
Rome 2.000
appartementen met een
waarde van 9 miljard
euro. Materiaal om de
missie mee te financieren
of om Italiaanse politici
te corrumperen?
tekst en foto's
Eelco van der Linden