'Van de droom die ik van kinds af aan
i8l zeeland
'Het is een prachtig stukje erfgoed'
Ramp luidde het eind in
van stoomgemaal Viane
Kampweek Humanitas
voor Zeeuwse kinderen
BEDREIGD ERFGOED Vervallen gemaal bij Viane gaat een onzekere toekomst tegemoet
woensdag 28 juli 2010
door Joeri Wisse
Een goddelijk plekje
noemt Janus Ringelberg
(59) het oude stoomge
maal aan de Beijerse-
weg, vlakbij Viane. Hij
zou het vervallen pand, dat nu ge
teisterd wordt door vandalen,
maar al te graag renoveren om er
zijn huis van te maken. Door ge
brek aan geld en door onzekerheid
over de bestemming, lijkt dit ech
ter onmogelijk. Reden voor Ringel
berg om het monumentje -met
pijn in het hart- te koop te zetten.
Al van jongs af aan is het de
droom van Ringelberg te wonen
in het gemaal dat in de jaren zestig
eigendom werd van zijn vader. Na
de watersnoodramp van 1953 werd
het gemaal overbodig. Eerst dien
de het volgens Ringelberg nog als
'calamiteitendepot', waar het wa
terschap materialen had liggen om
noodreparaties aan de dijk uit te
voeren.
Begin jaren zestig kon zijn vader,
schaapsherder Jan Ringelberg, het
gemaal voor 2500 gulden kopen
van het waterschap. „De boeren
hadden het toen nog voor het zeg
gen in het waterschap. De scheeps-
sloper die verderop in de haven
van Viane zat, had ook interesse in
het pand. Maar de boeren gunden
pa een honk voor zijn schapen."
Daar hadden ze een goede reden
voor. De schapen van vader Jan
Ringelberg aten na de oogst de res
ten op die op het land waren blij
ven liggen. Tegelijkertijd bemestte
de kudde de akkers, 's Zomers, als
de gewassen op het land stonden,
graasden de schapen op de schor
ren bij Ouwerkerk.
,,'s Nachts konden de schapen op
het land rond het gemaal verblij
ven. In de zomer woonden wij in
het gebouw zelf. Toen mijn vader
ouder werd en stopte met de scha
pen, hield ik er twintig tot vijfent
wintig over. Ik deed dat naast mijn
studie waterbouwkunde."
De situatie veranderde toen Ringel
berg vanaf 1976 in Afrika werkte,
waar hij betrokken was bij de ont
wikkeling van verschillende water
projecten. In die tijd zorgde een
neef van hem voor de schapen en
minder. Ramen werden ingegooid
en ook zijn er schapen vergiftigd."
Nadat Ringelberg zijn dieren in
2003 verkocht, kwam hij steeds
minder bij het gemaal. In de woor
den van Ringelberg werd het een
'vrijplaats voor gespuis'. Behalve
kwajongens, kwamen er volgens
hem ook stropers en zelfs een kra
ker op het gemaal af
„Er wordt gespoten, gedeald... Ze
hebben alles aan gort getrapt, de
hokken voor de schapen, zelfs de
gietijzeren kozijnen. Er is ook
meerdere malen brand geweest."
De eigenaar is er nu al een jaar
niet meer geweest. „Vooral de laat-
Er wordt gespoten, gedeald... Alles is aan gort getrapt;
de hokken voor de schapen, zelfs de gietijzeren kozijnen.
dus ook voor het in onbruik ge
raakte gemaal. „Moeder zorgde in
die tijd voor de tuin. Het was wer
kelijk een lust om te zien."
In 1991 keerde Ringelberg voor
het onderwijs van zijn zoons
terug naar Nederland. Naast
zijn werk, ging hij zelf uit hobby
weer een aantal schapen houden
bij het gemaal. Zodra zijn zoons
het huis uit waren, zou hij het ge
maal ombouwen tot woning.
„In 2002 kwam ik er tot mijn ver
bazing achter dat er een andere be
stemming op zit. Dat moet ge
beurd zijn terwijl ik in Afrika was.
Ik ga het natuurlijk niet restaure
ren als ik er niet mag wonen."
Het gemaal raakte vanaf 2002 in
verval. „Ik had steeds minder tijd
voor de schapen, dus kwam ik er
ste jaren ben ik erg gefrustreerd ge
raakt. Een maand geleden heb ik
het te koop gezet. Misschien dat
een club als Natuurmomumenten
het wil kopen, die hebben er tegen
over grond aangekocht."
Ringelberg voorspelt dat de toe
komstige eigenaar veel problemen
zal krijgen met het veranderen
van de bestemming. „De gemeen
te wil er niks mee. Ik heb gevraagd
of ze de bestemming in een woon
bestemming willen veranderen,
maar dan verschuilen ze zich ach
ter de provincie."
Ringelberg gaat nog verder. „Ik ver
denk de gemeente van een gehei
me agenda. Het is wachten tot er
iemand te pletter valt in het ge
maal. Daarna kunnen ze gebruik
maken van hun bevoegdheid om
het gebouw te slopen."
Nadat eigenaar Janus Ringel
berg vorig jaar contact op
nam met de monumen
tencommissie van Vereniging Stad
en Lande, is het gemaal opnieuw
onder de aandacht van de gemeen
te en de provincie gebracht.
Secretaris Adriaan van der Valk:
„Het is een prachtig stukje erf
goed. Op de breuklijn van '53
heeft het gemaal zijn functie verlo
ren. In die zin is het een herinne
ring aan de situatie voor de ramp."
Reden om het aan te melden bij
Meldpunt Erfgoed Zeeland."
Wethouder Ad Verseput van de ge
meente Schouwen-Duiveland laat
weten op de hoogte te zijn van de
situatie. „Dit is in 2009 in het colle
ge geweest. We zijn bereid om te
kijken naar plannen om iets met
het gemaal te doen. Het niet moge
lijk er alleen te wonen, omdat het
in de Ecologische Hoofdstructuur
ligt. Een optie zou zijn dat een
deel van het gebouw ingericht
wordt als bijvoorbeeld museum.
Dan zou je er wel permanent kun
nen wonen. De heer Ringelberg is
hiervan op de hoogte."
De provincie heeft het meldpunt
laten weten onder voorwaarden
akkoord te gaan met restauratie.
Zo moet het gemaal 'met respect
voor het gebouw' worden gerestau-
reeerd en is slechts een beperkte
uitbreiding toegestaan.
Het meldpunt heeft de melding
doorverwezen naar de Werkgroep
Industrieel Erfgoed Zeeland en
Bond Heemschut. De laatste partij
vindt alleen de jaarsteen in de ge
vel van bijzondere waarde. Daar
mee is de melding voor het meld
punt afgerond.
Er is geen raam meer heel in het gebouw.
Het gemaal biedt een prachtig uitzicht op de voormalige spuiboezem.
Het boeren in de polders Oos-
terland en Sirjansland ging
er stukken op vooruit, toen in
1878 het stoomgemaal van Viane
in werking trad. Het was een grote
investering, maar de opbrengsten
van de akkers verbeterden sterk.
De stoommachine werd in de ja
ren twintig vervangen door een
moderne zuiggasinstallatie.
De watersnoodramp van '53 bete
kende een omslagpunt voor het ge
maal. De kolenloods en machinis
tenwoning werden verwoest. Ook
de zuiggasinstallatie was zwaar be
schadigd en werd vervangen door
een dieselmachine. Niet lang daar
na nam het elektrisch gemaal bij
Ouwerkerk de functie over.
Wat nu nog rest is het (lege) ge
bouw uit 1878. Ook de spuiboe
zem tussen het voormalige gemaal
en de zeedijk is nog goed zicht
baar in het landschap.
VEERE - Tachtig kinderen uit heel
Zeeland in de leeftijd van 7 tot en
met 15 jaar bivakkeren deze week
op kampeerterrein 't Poldertje bij
Veere tijdens het jaarlijkse zomer
kamp van Humanitas. Zij worden
begeleid door 31 vrijwilligers.
Het kamp is bedoeld voor kinde
ren die door hun thuissituatie an
ders niet op vakantie zouden gaan.
Sommigen hebben extra proble
men waardoor ze bijvoorbeeld spe
ciaal onderwijs moeten volgen of
niet thuis kunnen wonen.
„Dat vergt veel van de begeleiders,
maar er is hier genoeg expertise
aanwezig", zegt vrijwilliger Sylvia
de Bree uit Domburg. Zij geeft aan
dat met veel inzet, liefde en ge
duld getracht wordt de kinderen
een onvergetelijke week te bezor
gen.
Het Humanitaskamp wordt al
ruim 25 jaar gehouden. Volgens
De Bree wordt het in deze tijd van
recessie wel steeds moeilijker de
vereiste 18.000 euro voor de organi
satie bijeen te kijgen.
„Het is heel leuk hier. Er zijn veel
kinderen, veel spelletjes, de leiding
is aardig maar soms ook streng, er
is lekker eten en er zijn aardige
honden", somt Emanuel (12) uit
Middelburg zijn ervaringen op.
Het thema van de kampweek dit
jaar is 'Ik hou van Holland'.
Het Dijkwater bij Sirjansland manifes
teert zich als een schilderij van Pot
ter: www.pzc.nl/buutekieke.
1Remmers werken averechts,
2. Vertier op hoog niveau
3. Mestwagen gekanteld in Bruinisse
TIPS NAAR schouwen-duiveland@pzc.nl
Onder het motto 'Ik hou van Holland' houden de kinderen zich onder meer
bezig met het beschilderen van klompen. foto Lex de Meester
