'Nanotechnologie is als
het koken van een ei'
spectrum 8
B&REID MET BEHULP
VAN NANOTECHNOLOGIE
Zaterdag 10 juli 2010
Mayonaise waar je niet dik van
wordt en verpakking met een
beschermend binnenlaagje
waardoor verse soep of
yoghurtsnack langer houdbaar
blijft. Twee voorbeelden van
bionanotechnologie. „Een nieuw
vakje in de gereedschapskist van
de voedingsindustrie."
door Peter de Jaeger foto PR
Wat is bionanotechnolo
gie eigenlijk? Het is
verbetering van
voedsel door in te
grijpen op na-
noschaal. Dat is een miljoenste me
ter. Ter illustratie: een mensenhaar
is 80.000 nanometer dik, onze na
gels groeien ongeveer één nanome
ter per seconde. Eiwitten, enzymen,
mineralen en vitaminen worden
aangepakt met deze techniek.
„Nanotechnologie is slechts een
nieuw vakje in de gereedschapskist
van de voedingsindustrie. Maar het
biedt wel mogelijkheden voor heel
nieuwe producten die bijdragen aan
een gezonde en prettige levensstijl",
zegt Frans Kampers, directeur van
het Wageningen Biotechnology
Centre (BioNT) en leider van het
onderzoek naar nanotechnologie in
voeding.
Kampers onderscheidt vier belangrij
ke toepassingen. Biosensoren, bij
voorbeeld afgeleid van de manier
waarop insecten geurstoffen waarne
men, bewaken de kwaliteit en veilig
heid van voedingsmiddelen. Deze
ultragevoelige elektronische neuzen
'ruiken' sneller en efficiënter of er
bederf optreedt, lang voordat de
mens daartoe in staat is. Dit waar
schuwt een exporteur bijvoorbeeld
dat het niet verstandig is zijn verse
waar nog naar Spanje te vervoeren,
maar dat de producten beter dichter
bij huis kunnen worden afgezet.
Voor de consument is het belang
rijk dat hij weet wat hij koopt. In
Amerika zijn al stickers te koop die
op de verpakking van een lapje
vlees kunnen worden geplakt en
die aangeven, dat er zich tijdens be
waring in de koelkast te veel salmo
nella heeft ontwikkeld: niet verstan
dig dus om het nog te eten.
Een andere toepassing van nano
technologie is het efficiënter afleve
ren van voedingsstoffen in het
lichaam. Dat kan door bepaalde stof
fen rechtstreeks aan de voeding toe te
voegen. „Maar dat beïnvloedt de smaak
en de stoffen komen in de maag al vrij,
wat je niet wilt", zegt Kampers. „Via nano
technologie kun je die stoffen inpakken in
een soort jasje, waardoor ze pas vrijkomen
in de dunne darm."
Toevoegen van gezonde stoffen is iets wat
de voedingsindustrie al volop doet, bijvoor
beeld met omega-3 vetzuren in halvarine,
vitamines in chocolademelk en extra cal
cium in babyvoeding. Kampers: „Maar
sommige van deze stoffen smaken niet zo
prettig. Daarom probeert de fabrikant die
in te kapselen in een minuscuul oliebelle
tje dat de smaakpapillen niet aantast, onge
schonden de maag passeert en de stof net
jes aflevert daar waar die zijn werk moet
doen. Dat is al het geval bij bepaalde ver
rijkte zuivelproducten."
Ook processen in de fabriek kunnen verbe
teren dankzij nanotechnologie. Kampers
noemt zeeftechnologie met microfilters.
De gaatjes kunnen elke gewenste vorm
krijgen, waardoor bijvoorbeeld alleen
melkbolletjes passeren en de ziekteverwek
kende bacteriën worden tegengehouden.
„Op die manier wordt melk gesteriliseerd
zonder verhitting. Dat scheelt energie. Op
soortgelijke wijze kan de brouwer resteren
de gistdeeltjes uit zijn bier halen. Met die
heel precieze filters kunnen mooie emul
sies worden gemaakt. Dat zijn vloeistoffen
waarin niet-oplosbare verbindingen zwe
ven. Een voorbeeld is mayonaise. „Frites
saus is minder vet maar ligt niet zo smeuïg
op de tong als mayonaise. Wij kunnen ma
gere mayonaise maken met de smaak van
echte mayonaise", zegt Kampers.
„Mayonaise is niets anders dan oliedruppel
tjes in water. De smaak komt door smaak
stoffen, het mondgevoel door die olie.
Maar voor dat lekkere mondgevoel heb je
alleen de buitenkant van die druppels no
dig. De binnenkant is allemaal vet en
maakt onnodig dik. [e kunt dat binnenvet
vervangen door water. Dan krijg je nano-
naise die tot de helft vet is en toch naar
mayonaise smaakt. Met deze techniek lukt
het wel om een liter in de keuken van het
lab te maken, maar het blijkt lastig om dat
op te schalen tot productievolumes."
Via nanofilters kunnen ook resteiwit-
ten van bijvoorbeeld melk worden
opgevangen. Daar kunnen nieuwe
producten van worden gemaakt.
De grootste toepassing op dit mo
ment is verpakkingsmateriaal dat
de houdbaarheid verlengt. Nu
wordt 30 tot 40 procent voeding
weggegooid. Via coatings met na-
nodeeltjes aan de binnenkant wor
den bacteriën gedood of zuurstof
buiten gehouden. Hierdoor blijft
het product langer goed. Er kun
nen ook microchips in de verpak
king worden verwerkt met infor
matie van 'grond tot mond'. In
één oogopslag, als de chip in de
winkel onder een scanner wordt
gehouden, weet de klant precies
waar het product vandaan komt,
wanneer het is geoogst en of het
bij de juiste temperatuur is ge
koeld en bewaard.
Veel nuttige toepassingen blijven
echter op de plank. Consumenten
zijn huiverig voor nanotechnolo
gie, weet Kampers. Er wordt al ja
ren geprobeerd een maatschappe
lijke discussie op gang te brengen
over mogelijke gevaren. „Dat de
bat komt niet van de grond, om
dat er een kennisachterstand is on
der het volk. Ie kunt alleen discus
sie voeren als de partijen redelijk
geïnformeerd zijn."
Kampers durft gerust te stellen dat
alle nanoproducten op de Neder
landse markt veilig zijn. „De toe
passingen in voeding gaan niet
om nanodeeltjes, die soms niet op
losbaar zijn, maar om structuren
die in je lichaam uit elkaar vallen
of worden afgebroken. En van de
moleculen die daarvan overblij
ven, is al lang aangetoond dat die
veilig zijn. Je hebt alleen nanotech
nologie nodig om de nieuwe pro
ducten te maken. Bovendien zijn er
strikte regels in de Europese Unie
waaraan nieuwe producten moeten vol
doen voordat ze op de markt mogen ko
men. De producent moet uitgebreid aan
tonen dat het product volkomen veilig is.
Dit geldt ook als er een
nano-ingrediënt wordt toegevoegd.
Kampers: „Nanotechnologie biedt de voe
dingsindustrie nieuwe mogelijkheden om
nauwkeuriger te werken. Ik vergelijk het
vaak met het koken van een ei. Dat is ook
een proces op nanoschaal. De textuur of
het mondgevoel van het ei verandert door
dat de structuur van de eiwitten door het
koken verandert. Het eiwit wordt steviger.
Bij nanotechnologie gebeurt in wezen niet
veel anders, alleen met grotere precisie."
reageren?
spectrum@wegener.nl
