Het grote
verlangen
naar
spectrum 6
'Het volk droomt in warme
nachten', zingen Guus
Meeuwis en Youp van
't Hek in de jongste WK-hit
waarin 'majesteit wordt
gevraagd of ze volgende
week even tijd heeft'. Als
nooit tevoren smacht
Nederland naar de
wereldtitel, nadat het twee
keer eerder net niet was
gelukt.
Zaterdag 10 juli 2010
A Is er een voetbalgod zou
bestaan, zou ik hem vra-
j gen om ons te helpen
en Nederland een keer
JL. Jat-, wereldkampioen te la
ten worden.' Beter had Rafael van der
Vaart, in het blad van zijn sponsor, het gro
te verlangen van de natie naar dat ene,
schijnbaar onbereikbare doel niet kunnen
verwoorden.
Het volk zingt, vecht, huilt, bidt, lacht,
werkt en bewondert in de hoop dat Oran
je eindelijk eens de wereldtitel wint. Een
land dat de naam heeft nuchter te zijn,
kijkt massaal naar de halve finale tegen
Uruguay en tienduizenden staan opeenge
pakt op pleinen in steden. Morgenavond
tijdens de finale tegen Spanje zal dat alle
maal nog heviger zijn.
„We smachten meer dan ooit", zegt voet
balhistoricus Auke Kok. „Juist, omdat we
in alle voorgaande toernooien steeds in
schoonheid zijn gestorven. Dat leidt tot
een soort verbetenheid, die je ook terug
ziet in het elftal: het moet en zal deze keer
gebeuren."
Paradoxaal gebeurt dat door matig voetbal.
Alsof Oranje zichzelf niet is. Aan de ene
kant is het elftal minder wat spelniveau be
treft, aan de andere kant is er een enorme
bezetenheid en.spirit. Die zijn overgesla
gen op 'het volk'.
Kok: „Vergeet niet, dat hele generaties zijn
opgegroeid met een Oranje dat ontzettend
goed kon voetballen, maar op het eind
steeds tekortkwam. Wel het mooiste voet
bal, maar nooit een wereldbeker, dat is
enorm frustrerend. Trainer Co Adriaanse
zei onlangs ook nog weer eens dat Neder
land nooit kampioen zal worden, 'omdat
we niet goed genoeg zijn'. En David Win
ner, auteur van het boek Schitterend oranje,
heeft een theorie dat Nederland zo behept
is met het verlangen naar schoonheid dat
het daardoor zichzelf vernietigt."
Kok heeft daar nooit zo in geloofd. „Onder
door Dick Hofland
andere omdat het ook vaak toeval is of je
wint."
Maar het verklaart volgens hem wel waar
om het WK deze keer zoveel losmaakt. Na
het bereiken van de finale was het aantal
telefoontjes en sms'jes amper nog bij te
houden. Mensen huilden van blijdschap,
veelal tot hun eigen verbazing, en lieten
dat ook weten in hun berichtjes aan vrien
den, zoals via Twitter. Kok: „Dat heeft te
maken met 'onze' kwetsbaarheid in het
verleden. En er is zeker ook een verlangen
naar feesten, grootschalige feesten. Daarbij
laten we steeds meer onze emoties de vrije
loop."
Massapsycholoog Hans van de Sande is er
niet zo van onder de indruk. Hij begint
over het clubvoetbal, waar fans net zo mak
kelijk van club veranderen als de resulta
ten uitblijven. „Als een club het erg goed
doet, komen er veel meer toeschouwers
dan wanneer zo'n club onderin staat. Dan
loopt soms zomaar de helft van de fans
weg."
Het is een menselijk verlangen om de bes
te te zijn. En als je dat zelf niet kunt zijn,
dan sluit je je aan bij wie dat wel zijn. Vol
gens evolutiebiologen is dat verschijnsel
zo oud als de mensheid. Het is ook bekend
geworden als 'bandwagon-effect'. Een
bandwagon is de wagen in een optocht
waarop de muziekband staat. Heel vroeger
werden deze wagens met muziek ingezet
tijdens verkiezingen in Amerika. Doordat
dit een succesvolle manier van campagne
voeren bleek, ontstond de term 'spring op
de bandwagon'. Ofwel: mensen doen
graag wat populair is en willen daarmee
worden geassocieerd. Het is het verlangen
niet te worden geïdentificeerd met de ver
liezers. Men volgt de kudde zonder er veel
over na te denken waarom men dat doet.
Daardoor zijn mensen onder andere zo ge
voelig voor reclame, of die nu wel of niet
waar is.
„Iedereen wil goed zijn", weet Van de San-
de. „Dat zit in de mens. Als we een perio
de heel goede schaatsers hebben, wil ieder
een ineens schaatser zijn. Maar goed op
zichzelf is niets. Het is: beter dan de ander.
Een bankier die miljoenen heeft, vindt
niet dat hij goed is als een andere bankier
een miljard bezit. Goed is geen objectief be
grip en krijgt pas betekenis in vergelijking
met anderen. Dat is de kern van sport: be
ter zijn dan de ander. Maar juist in sport
heb je wel een objectieve bovenkant. Bij
voetbal is dat wereldkampioen worden.
Dan ben je de beste van de wereld. En dan
heb je gelijk, want het is een officiële sta
tus."
Dat mensen dan raar gaan doen, is deels
een kwestie van biologie. Als je heel pretti
ge, emotionele dingen meemaakt, veran
dert je stofwisseling. „Het genotscentrum
gaat hevig kreunen. Je wordt vrolijker,
avontuurlijker, ondernemender. Je doet
dingen die je anders niet doet. Mannen ma
ken bijvoorbeeld meer testosteron aan."
Voetbal blijkt dan een metafoor voor het
leven zelf. Elf mensen in een groep, waar
van de gezamenlijkheid meer is dan de
som der delen, die strijden voor je land.
