II
vandaag
uitgelicht
Oranje verloor al twee keer WK-finale
De nuchtere Hollan
der bestaat al lang
niet meer. De opvol
ger is de Oranjegek.
Diens omgang met
EK's en WK's weer
spiegelt de verander
de volksziel.
Daar komt bij dat Nederland in de
jaren negentig rijk werd. We kre
gen geld, en konden ons de twee
jaarlijkse luxe van voetbalgekte
met veel drank en gadgets veroor
loven.
En niet alleen dat, we wilden ook
laten zien dat we het goed had
den. De Nederlandse gezelligheid
(geen enkele taal kent zo'n woord)
verplaatste zich van de intimiteit
van de huiskamer naar de straat.
De mediterranisering van Neder
land was begonnen.
Dat we onze met de paplepel inge
goten weerzin tegen uitbundig
heid in de jaren negentig lieten val
len, had alles te maken met het af
scheid van onze calvinistische
volksaard. De ontzuiling en ontker
kelijking maakten de geesten rijp
voor gezamenlijke volksfeesten op
pleinen en in kroegen. Het ada
gium 'doe-maar-gewoon- dan-
doe-je-al-gek-genoeg' maakte
plaats voor 'Nederland-o-Neder-
land, jij bent de kampioen'. Het
keurslijf van fatsoen en nuchter
heid werd door de sinds de jaren
zestig mondig geworden burger
met veel enthousiasme afgewor
pen.
De Oranjegekte biedt eens
in de twee jaar de illusie
van een eensgezinde natie
De ontwikkelingen in de techniek
werkten ook mee: was een groot
scherm op een plein of in een café
tien jaar geleden nog een dure bij
zonderheid, anno 2010 staat Neder
land vol met die dingen.
En wat de laatste weken ook weer
bewezen werd: vrouwen houden
anno 2010 net zo van voetbal als
mannen. Ze beleven het mis
schien anders, zien het samen
tv-kijken wellicht meer als een so
cial event, maar de pleinen en ca
fés tellen net zo veel vrouwen als
mannen. Bierbrouwer Bavaria
kwam met jurkjes en niet met
broeken.
Een veelgehoorde kritiek op de ver
worvenheden van de jaren zestig
van de vorige eeuw is dat de toen
veroverde vrijheid is doorgeslagen
in egocentrische hufterigheid. Een
ieder-voor-zich maatschappij. Als
dat waar is, biedt de collectieve
Oranjegekte de troostrijke illusie
van een tijdelijk eensgezinde na
tie.
Nederland koestert zijn zelfbeeld
van klein landje dat toch nog veel
in de wereldmelk te brokkelen
heeft, ook al is het sinds de Gou
den Eeuw geen wereldmacht meer
maar een Calimero die dankzij de
Rotterdamse haven en de gasbel
van Slochteren een relatief grote
broek aan kan trekken.
In een globaliserende wereld waar
in mensen hun nationale identi
teit verliezen is het aantrekkelijk
om iets te bezitten waar je je toch
mee kunt onderscheiden.
En dat heeft Nederland: wij kun
nen voetballen en feesten!
In 1974 en 1978 speelde het Nederlands voetbalelftal ook al in de finale van
het WK. In West-Duitsland en Argentinië wist Oranje echter niet te winnen. Be
kijk de beelden op zie: Uitgelicht op onze website
Stel dat een Nederland
se voetbalfan uit 1974
met een tijdmachine
naar 2010 zou kunnen
'vliegen'. Hij zou zich
op een andere planeet
wanen. Hoe anders werd het WK
in Duitsland en de verloren finale
tegen het gastland toen beleefd in
vergelijking met de uitbundige
sfeer van nu. Voetbal kijken en be
leven deed je in de zomer van 1974
gewoon thuis, of hooguit voor een
klein tv'tje in het buurtcafé.
We schaften toen massaal kleu-
ren-tv's aan, maar het bleef een
huiskamerevenement. En feesten
op straat? Dat was voorbehouden
aan die gekke zuiderlingen, met
carnaval, niet met een WK.
De kater was groot toen het elftal
van Cruijff en Neeskens in Mün-
chen met 2-1 ten onder ging. De
schaduw van de Tweede Wereld
oorlog hing over die finale: een Ne
derlandse overwinning zou een
vorm van Wiedergutmachung zijn
geweest. Helaas...
De verloren finale vier jaar later te
gen Argentinië deed daarom ook
veel minder pijn.
Het zou nog tien jaar duren voor
dat 'we' eindelijk ons gram tegen
de Duitsers konden halen. We
schakelden hen uit tijdens het EK
in toen nog West-Duitsland en
werden Europees kampioen. De
zege tegen de Duitsers was voor
veel mensen minstens zo belang
rijk als die in de finale tegen de
Russen.
De huidige Oranjegekte is in 1988
begonnen. Nederland probeerde
het volksfeest dat het die zomer be
leefde om de twee jaar te herha
len, met als grote droom ook een
WK te winnen. Dat lukte echter
tot op-de dag van vandaag niet.
Maar de Oranjegekte werd er niet
minder door, integendeel.
Normaal gesproken verwatert zo'n
hysterie. Maar door een aantal fac
toren werd de hype een vast onder
deel van het Nederlander-zijn.
De commercie ontdekte in 1988
dat er aan Oranje te verdienen
viel. Moest je in 1974 nog zelf je
vlaggetjes uit papier knippen, de
laatste 22 jaar heeft zowat ieder be
drijf geleerd iets met EK's en
WK's te doen. Van beesies via vu-
vuzela's tot een jaar lang gratis
stroom als Nederland zondag
wint.
door Joep Trommelen
donderdag 8 juli 2010
M i
foto ANP
