spectrum 4
p
De akkervogels van Hoegaarden
wmm
Het pionieren van de oeverzwaluw
Si 2
■^1
to
Él ±i
Zaterdag 3 juli 2010
De grauwe gors. foto's Chiel Jacobusse
Een geelgors doet zich tegoed op een bieten
akker.
-Oil 2
o
te.<
Ti
OCZ] v +J
Een gerstakker met klaprozen in Hoegaar-
den.
Het Belgische plaatsje Hoegaarden geniet vooral
bekendheid omdat er al sinds halverwege de
vijftiende eeuw bier wordt gebrouwen. Maar
dat was niet de reden dat we deze week een
werkbezoek brachten aan Hoegaarden, hoewel het alles
zins weer was om een 'witteke' te nuttigen. Hoegaarden
staat behalve om zijn bier ook bekend om zijn rijke akker
vogelstand. Om akkervogels te bestuderen is het één van
de beste gebieden in de Benelux. Er huizen verschillende
akkervogels die hier verdwenen zijn, zoals de grauwe gors
en de geelgors. Daarnaast tref je talrijk de soorten die over
al zo sterk achteruit gaan, zoals de gele kwikstaart, de veld
leeuwerik, de patrijs en de kwartel. Zelfs de blauwe kie
kendief broedt in de akkers hier.
De collega's van Natuurpunt.be hebben een aantal akkers
aangekocht en voeren daar een aangepast beheer met de
bedoeling om zowel de akkerflora als de akkerfauna in
stand te houden. Verder wordt er nauw samengewerkt
met boeren en met de Vlaamse overheid. Er loopt een pro
ject 'graan voor gorzen' waaraan al deze partijen hun bij
drage leveren.. Van een heel scala aan maatregelen is de
meest opvallende het zorgen voor voldoende wintervoed
sel. Langzamerhand dringt het besef door dat gebrek aan
wintervoedsel één van de belangrijkste oorzaken is voor
de teloorgang van de akkervogelstand. Ook wij experimen
teren met succes met graanranden, waarbij het graan in
de winter over blijft staan. Dat gebeurt in het project 'im
puls akkematuur' dat samen met de provincie, de ZLTO
en de Stichting Landschapsbeheer Zeeland wordt uitge
voerd.
Het laten staan van graan in de winter gebeurde natuur
lijk niet in de traditionele akkerbouw. Wat wel gebeurde
was dat veel akkers als stoppelveld de winter ingingen en
dat was enerzijds gunstig omdat er heel veel gevallen
graankorrels op de akker achterbleven. Anderzijds groei
den in die stoppelvelden de nodige onkruiden die zorgde
voor zaden waar de akkervogels van profiteerden. Ran
den met overstaand graan proberen zoveel mogelijk die
situatie na te bootsen. Dat lokt erg veel overwinteraars
aan, ook al omdat er met het graan een aantal vrijwel ver
dwenen onkruiden als dreps, bolderik en korenbloem
worden meegezaaid. Als in februari de laatste graankor
rels uit de halmen gevallen zijn blijken juist de zaden van
die onkmiden van groot belang.
In België wordt het opraken van het voedsel rigoureuzer
aangepakt. Er zijn enkele akkertjes waar aan het einde van
de winter gewoon graan wordt uitgestrooid voor de over
winterende vogels. Het is een vergaande maatregel die
hier en daar wel wat twijfels oproept. Dat de maatregel
werkt lijdt in ieder geval geen twijfel: we zagen met eigen
ogen de ene na de andere grauwe gors uit het graan opstij
gen en overal waar maar een struikje of een paar bomen
stonden hoorden we het liedje van de geelgors. De geel
gors was tot in de jaren vijftig een zeer gewone broedvo-
gel in Zeeland, maar sindsdien is de vogel in korte tijd ge
heel verdwenen.
De grauwe gors, die tot in de jaren zeventig met honder
den paren in Zeeuws-Vlaanderen broedde, was al vóór de
eeuwwisseling geheel uitgestorven. Hadden we toen maar
geweten hoe je deze vogels kunt helpen. Waarschijnlijk
hadden we dan het verdwijnen ervan kunnen voorko
men. We werken nu in ieder geval met vereende krach
ten aan hun terugkomst!
tel
c
•vai
;vg«
gal CQ
Soms is het onhandig dat dieren of planten zich ergens vestigen waar we
dat liever niet hebben. Dat kan problemen geven in industriegebieden of
bij bouwprojecten. Er zijn tal van voorbeelden bekend. Neem de oeverzwa
luw, die een kei is in het aanleggen van nesten in wanden van zand. Zoveel van
die wanden zijn er niet, dus kan het gebeuren dat zijn broedomgeving onderdeel
is van een bouwproject. Om deze pioniervogels een eigen plek te bieden is er in
Westdorpe in het gebied de Groene Knoop een speciale oeverzwaluwwand aan
gebracht. Leuke bijkomstigheid is dat dit kan voorkomen dat nesten van oever
zwaluwen grote projecten in de war sturen en er economische schade ontstaat.
Het is een mooi staaltje van creatief denkwerk. Ter compensatie van glazen kas
sen heeft Zeeland Seaports samen met Landschapsbeheer dit gebied ontwikkeld
zodat natuur de kans krijgt hier opnieuw te ontwikkelen. We zien een grote stei
le, glad geschraapte wand van zand, met water en natuurrijke oevers in de buurt.
Het wemelt er nu van de oeverzwaluwen. Alex Wieland telt ruim tweehonderd
nesten, herkenbaar aan de ronde gaten. „Ze zijn wel een meter diep en er zitten
drie tot vier jongen in. Het meest fantastische aan deze zwaluwen is dat ze elkaar
opzoeken. Als enkele oeverzwaluwen hier hun nest beginnen, kun je er zeker
van zijn dat er meer volgen. De kans is groot dat zo'n wand voorkomt dat ze op
andere plekken in de buurt nestelen. Dat komt dan weer de projecten ten goede.
Zo kan het dus ook. Het lijkt erop dat bedrijfsmatige ontwikkelingen baat heb
ben bij het samenwerken met de natuurlijke leefomgeving van zo'n streekeigen
soort als de oeverzwaluw. Met de kennis en ervaring van iemand die het gebied
en de soorten goed kent, kom je in elk geval een heel eind. De steile wand houdt
vossen tegen en zo kunnen we mooi het in- en uitvliegen van die vogels zien.
