heeft zijn glans verloren
spectrum 2
Zaterdag 3 juli 2010
Het
M" eneer pastoor' van de
1% Heilige Lebuïnus-paro-
I t I chie in Deventer heet
I I nu gewoon 'pastor
-A. jlL Joachim' Skiba. En hij
laat het wel uit zijn hoofd bij mensen
thuis op hoge toon een zwangerschap te
eisen, zoals na de Tweede Wereldoorlog
nog gebeurde.
„Vroeger hadden pastoors automatisch au
toriteit. Nu moet je authentiek zijn. Men
wil weten wat je als mens van dingen
vindt. In timlatuur zijn ze niet geïnteres
seerd. Communicatie geschiedt op basis
van gelijkwaardigheid", merkt Skiba.
Maar soms slaan mensen door. „,Als ie
mand op hoge toon een mening verkon
digt, denkt hij al snel dat hij in zijn recht
staat. En dan is hij daar niet van af te
brengen", verzucht hij. „Ik zou willen dat
mensen milder zijn ten opzichte van el
kaar."
Het lijkt symptomatisch voor de simatie in
de polder. Een huisarts die niet het medi
cijn voorschrijft wat we willen? Die kan
een klap voor z'n kanis krijgen. Politici be
dreigen we rustig met de dood. Lastige
journalisten? Idem dito! En de conducteur
die een boete uitschrijft voor een zwartrij
der, riskeert een publieke aframmeling of
een messteek. In de New Yorkse achter
buurt Bronx kun je tegenwoordig weer
normaal over straat, terwijl het geweld in
de lage landen hand over hand lijkt toe te
nemen.
Volgens Anne Ruth Mackor, jurist, filosoof
en hoogleraar Beroepsethiek aan de Rijks
universiteit Groningen, is dat het gevolg
van ten minste vier factoren: opvoeding,
ontkerkelijking, individualisering en inter
net. Ze legt uit: „De democratisering en
egalisering in de tweede helft van de jaren
zestig van de vorige eeuw gingen gepaard
met ontzuiling en meer inspraak. Iedereen
was gelijk: agenten, huisartsen en pastoors
stonden niet meer op een voetstuk. Vanaf
de jaren zeventig ontstond het idee van
een maakbare samenleving. Technieken
verbeterden, waardoor we meer konden
maken, verklaren en voorspellen, met als
gevolg een ideologische omslag. We accep
teren het noodlot niet meer. We willen ri
sico's beheersen en uitsluiten. En wanneer
er toch iets misgaat, moet er iemand aan
de schandpaal. Zelfs gelovigen die eertijds
zeiden dat 'de Heer het zo heeft gewild',
kwamen in opstand tegen God."
Dienders, huisartsen,
ambulancebroeders,
conducteurs, pastors en
politici: vroeger stonden ze
op een voetstuk,
tegenwoordig stralen ze geen
autoriteit meer uit. „Als er
iets misgaat, moet er iemand
aan de schandpaal."
door Ap van den Berg
De informatisering van onze maatschappij
gooide ër nog een schepje bovenop. „Gege
vens zijn, vooral door de computer, gemak
kelijk toegankelijk. Voordat we op het
spreekuur van de huisarts komen, hebben
we thuis op Google al gezocht naar de oor
zaak van ons pijntje of ongemak. Dus is de
arts niet langer een orakel waar we in
blind vertrouwen naar toegaan. Mensen
denken zelfs op gelijkwaardig niveau mee
te kunnen discussiëren. Vaak op basis van
gekleurde, verkeerde of onvolledige infor
matie. Denk aan de wichelroedevrouwtjes
die een poosje terug verkondigden dat tie
nermeisjes werden misbruikt als proefko
nijnen bij inentingen tegen baarmoeder
halskanker, waardoor die actie van de over
heid de mist in ging."
Maar er is meer, vindt Mackor: „Inciden
ten worden uitvergroot door de media en
zijn daardoor in no time bekend. Hypes
zijn slecht voor het vertrouwen."
Zo heeft het vertrouwen van het spreek
woordelijke voetvolk in politie, openbaar
ministerie en rechterlijke macht een flinke
knauw gekregen door falend optreden je
gens Lucia de Berk (de verpleegkundige
die levenslang kreeg en dit jaar werd vrijge
sproken), de verdachten van de moord op
stewardess Christel Ambrosius in de Put-
tense moordzaak en het justitieel falen bij
de Schiedammer Parkmoord. Maar ook
filmpjes op YouTube van agenten die met
een politiebusje voor de lol door het zand
crossen of stiekem wildplassen, dragen
niet bij aan het vertrouwen in deze die
naars van de wet.
Politici kregen jarenlang het verwijt dat ze
een kloof creëerden met kiezers. Door veel
nieuwe media (internet, meer radio- en
tv-zenders, camera's op gsm, Twiner, Face-
book, enzovoorts) kunnen volksvertegen
woordigers nauwgezet worden gevolgd.
„Kiezers horen en zien veel meer dan vroe
ger. Politici worden voortdurend onder
een vergrootglas gelegd. Als ze netwerken,
jokken, liegen of een scheve schaats rijden,
reageren journalisten hijgerig en ontstaat
een hype. Maar politici zijn ook te ver ge
gaan: ze verschijnen in spelprogramma's
en roddelrubrieken. Geen zee gaat ze te
hoog om zendtijd te krijgen. Ze bedienen
zich meer en meer van straattaal, waar
door ze zichzelf naar beneden halen. En
komen ze in een lijsttrekkersdebat, dan zit
ten ze in een format dat ontaardt in een
kippenren, waarin men elkaar niet laat uit
spreken en waarin complexe vragen alleen
met ja of nee mogen worden beantwoord.
Realiseren zij zich niet dat ze een voor
beeldfunctie hebben? In het Vragenuurtje
zitten politici met de rug naar sprekers toe
met elkaar te kwebbelen! Vind je het gek
dat aanzien en vertrouwen te lijden heb
ben? Als de trend doorzet, maken onze
parlementariërs elkaar over een paar jaar
uit voor rotte vis en vliegen ze elkaar aan,
zoals in Oost-Europa en Azië. In de Twee
de Kamer moet een herbezinning plaats
vinden. Het gaat daarbij niet alleen om
hun voorbeeldfunctie, maar om hoe je als
mens een ander mens bejegent."
Professor Mirko Noordegraaf, hoogleraar
Publiek Management aan de Universiteit
Utrecht, bestrijdt dat er sprake is van een
gezags- of vertrouwenscrisis. „Zie het als
