7 spectrum
Zaterdag 26 juni 2010
Kanonskogels op de Oosterbanken.
foto Barend de Lange
De duikapparatuur aan boord van de Karin Rose wordt opgetuigd.
dmachine
Slot Lodijcke
Hendrik
wapenfeit van de maritiem amateur-ar
cheologen betrof het onderzoek naar een
wrak voor de kust bij Kamperland. Daar
kwam uit dat het ging om de sinds 1944
vermiste Groningse kustvaarder Globe, die
door de Duitsers was gevorderd en omge
bouwd tot zogeheten voorpostenboot.
„Het gaat bij ons verder dan wrakduiken
alleen", vertelt De Lange. „Zodra wij een
object in beeld hebben, willen we ook
exact weten wat de achtergrond daarvan
is. Veel is al bekend, de kunst is dat je al
die gegevens moet zien te koppelen." De
archieven van de Werkgroep Duitse
Kriegsmarine, Wings to Victory in Arne-
muiden en het Lloyds Register of Ship
ping vormen rijke bronnen voor hun na
speuringen.
Maar het begint vrijwel altijd met het in
kaart brengen van specifieke kenmerken
van het wrak onder water. Onder de Karin
Rose hangt een sonar, waarmee de bodem
wordt afgezocht. De bewegende beelden
zijn op een scherm in de stuurhut direct te
zien. Zodra de ingevoerde coördinaten op
de route worden bereikt, vaart Groen net
zo lang en vooral langzaam over die plek
heen, totdat zich een duidelijk reliëfver-
schil aftekent. Met een beetje geluk valt uit
de scan goed af te lezen hoe het wrak er
bij ligt en hoe groot het ongeveer is.
Het nut van die verkenning wordt pas
echt duidelijk wanneer Groen na het mid
daguur het tweede' duikobject van die dag
op de Oosterbanken benadert, dat voorals
nog te boek staat als 'kanonnenwrak'. On
derweg vaart hij nog even over een andere
boot, of wat daar van over is. De sonar
toont een uiteengerukt wrakveld, waar
schijnlijk het gevolg van de brute werkwij
ze van 'Corretje Plof, één van Groens illus
tere voorgangers in de jaren tachtig van de
vorige eeuw. „Hij gebruikte springstof om
het kostbare koper van wrakken te halen.
In dit geval iets te veel... Dat waren cow
boys in die tijd." Souvenirjagers schuwen
ook vandaag de dag geen enkele methode
om hun slag te slaan. Historische relikwie
ën van onder water doen het goed op de
zwarte markt.
De wrakduikstichting werkt samen
met de Rijksdienst voor het Cultu
reel Erfgoed (RCE) in de bescher
ming van waardevolle objecten, vertelt De
Lange. Wrakken als de Zierikzeese Oost-In-
diëvaarder De Roompot voor de kust van
Vrouwenpolder worden met enige regel
maat bekeken om te beoordelen hoe ze er
aan toe zijn. Niet dat de onderzoekers veel
aan die situatie kunnen veranderen. Geld
voor dure bergingen is er niet. Voorwer
pen en scheepsonderdelen die voor date
ring en analyses worden meegenomen,
verdwijnen meestal in depots van RCE en
provincie. Eeuwig zonde, vinden Groen en
De Lange. Ze pleiten voor de opening van
een wrakkenmuseum zoals op Terschel
ling, in aansluiting op het Zeeuws mari
tiem museum in Vlissingen. „Meer dan
een schuur waar je een wisselexpositie in
kan onderbrengen, is niet nodig. Dat
spreekt enorm tot de verbeelding en kost
bijna niks."
Groen pakt een overzichtstekening van
het kanonnenwrak uit één van zijn dikke
mappen, gemaakt door Arent Vos van de
RCE. De afbeelding maakt zelfs van de
meest gelouterde duikers aan boord van
de Karin Rose weer even kleine kinderen.
Een twintigtal ijzeren kanonnen en een
veelvoud aan kogels liggen in het zand van
de Oosterbanken. Aangenomen wordt
vooralsnog dat het schip met een lading af
gedankt schiettuig onderweg was naar een
smelterij in Zweden of Engeland. Vermoe
delijk zijn de kanonnen gebouwd tussen
1621 en 1637. Af te leiden aan de gebruikte
houtsoort komt het schip zelf uit de eerste
helft van de achttiende eeuw, vertelt
Groen. Opvallend detail is dat er bij het
wrak ook een Portugees muntje uit 1757 is
gevonden. Het ankeren boven het kanon
nenwrak luistert uiterst nauw. Groen wil
absoluut voorkomen dat hij het object
raakt en beschadigt. Meter voor meter
kruipt de Karin Rose dichterbij en op het
juiste moment drukt hij op het knopje van
de schorre scheepstoeter. Hét sein voor
Freddy Vinckx om de haak over boord te
mikken. De ervaren Vlaming voelt aan het
touw en verzekert zijn maatje van het eer
ste uur dat de boot vast ligt. Vinckx kan
haast niet wachten om naar beneden te
gaan. Het gevoel de geschiedenis letterlijk
binnen handbereik te hebben, doet zijn
bloed sneller stromen.
Op nog geen tien meter diepte worden de
stoutste dromen waarheid. Kanonlopen
steken uit het zand, ingenomen door een
moedige kreeft. Ronde kogels liggen als in
een bowlingcentrum netjes opgestapeld.
En zeker niet minder tot de verbeelding
sprekend is de complete keukenvloer, met
rode plavuizen en een oven van gele ijssel-
steentjes. Terug boven glinsteren Freddy's
ogen. „Dit soort ervaringen doet iets met
je. Het is een tijdmachine. Uniek! En daar
voor hoefje niet naar verre buitenlanden.
Dat ligt allemaal hier, in Zeeland. Werke
lijk waar, nergens ligt er zo veel interes
sant materiaal bij elkaar. Het is hier prach
tig!"
Q www.vimeo.com/wdsr
