Damast
van de
Oranjes
Steel de
stijl:
vintage in
Brussel
26 en 27
binnen buiten
Altijd ai benieuwd geweest
naar het damast waarop de
Oranjes dineren? De expositie-
De expositie Glanzend wit voor de Oranjes - gedenkdamast voor het
koningshuis, is nog te zien tot en met 21 oktober 2010 in het
Audax Textielmuseum in Tilburg.
www.textielmuseum.nl
Damastwasserij
In de damastwasserij voor antiek en modern tafel
goed (ook geborduurde of opengewerkte kleden),
onderdeel van het Textielmuseum, kunnen particulie
ren hun eigen tafellinnen op traditionele wijze laten
wassen: met natuurlijke zeep, waarna het wordt ge
mangeld en vervolgens 24 uur in de linnenpers ver
blijft. Tenslotte wordt het verpakt in blauw papier
tegen het vergelen.
Alle tot nog toe bekende
damastontwerpen voor
de Oranjes worden tot
en met 21 oktober in het
Textielmuseum gepre
senteerd. Voor de expositie 'Glan
zend wit voor de Oranjes' worden
ze aangevuld met enkele bijzondere
ontwerpen uit de zeventiende
eeuw.
Tussen de rijen weefgetouwen en
de damastwasserij staat een aantal
'Glanzend wit voor de Oranjes'
in het Tilburgse Audax
Textielmuseum mag dan
weinig plaats innemen,
boeiend is hij zeker,
door Fofly van Dijk
vitrines gegroepeerd waarin het ko
ninklijk damast te bewonderen
valt. De collectie waarover het Tex
tielmuseum al beschikte, is uitge
breid met bruiklenen uit het Ko
ninklijk Huis-archief
Jubilea, geboorten en huwelijken
in de koninklijke famlie vormen
traditiegetrouw de aanleiding voor
het ontwerpen en vervaardigen
van gedenkdamast. Ook ter gelegen
heid van het huwelijk van Willem-
Alexander en Maxima werd bijzon
der tafelgoed vervaardigd op hand
weefgetouwen met jacquardinrich
tingen.
Het tafelgoed werd doorgaans als
geschenk aangeboden aan de vor
sten, waarna het ook op de vrije
markt verkocht werd. Het oudst be
kende gedenkdamast dateert uit
1874. Damastweverij en hofleveran
cier Hoogerwou uit Boxtel weefde
dit voor koningin Sophie en ko
ning Willem III.
Tafellakens, servetten, vingerdoekjes en gedenkdoeken met
bijvoorbeeld ingeweven takken met oranje appeltjes: lief
hebbers zullen ervan smullen. Dat geldt ook voor een vin
gerdoekje met franje ter gelegenheid van de inhuldiging van
koningin Wilhelmina uit 1898. Dankzij haar lange regeerpe
riode (officieel 58 jaar, waarbij haar moeder Emma de eer
ste 10 jaar regentes was) is er voor Wilhelmina veel gedenk
damast vervaardigd. Het werd vaak voorzien van een mono
gram. Dat werd erop geborduurd of ingeweven.
Verrassend is een ontwerp met Franse lelies dat Anton
Pieck maakte voor koningin Juliana, ter gelegenheid van
Damastweverij in het Textielmuseum, waar
nog met de hand damast wordt geweven.
haar huwelijk met Bernhard in
1934. Dat ontwerp werd later bij de
18e verjaardag van prinses Beatrix
aangepast. Dat gebeurde in op
dracht van de Nederlandse Vereni
ging van Huisvrouwen, die het de
kroonprinses aanbood. Voor 40 gul
den konden de leden de set aan
schaffen.
Natuurlijk was ook het huwelijk
van Beatrix en Claus aanleiding
voor een nieuw ontwerp, met daar
in kasteel Drakensteyn verwerkt.
„De naam van het kasteel was met
een i geschreven, en het ontwerp
werd daarom in eerste instantie af
gewezen door Beatrix", weet conser
vator Caroline Boot van het Textiel
museum. „En over het monogram
had ze haar eigen idee: volgens de
traditie zou dat BC moeten zijn,
Beatrix-Claus. De koninklijke volg
orde. Maar Beatrix stond erop dat
het CB moest worden. Eerst de
naam van Claus, dan pas de hare.
Dat was heel ongebruikelijk."
Het huwelijk van Willem-Alexan-
der en Maxima in 2002 vormde aan
leiding voor het blad Vorsten Roya
le om het bruidspaar gedenkdamast
aan te bieden. Daarvoor werd het
moderne ontwerp 'Grid' van Peter
Struycken gekozen. „Al gaat het
hier om een traditie, de ontwerpen
gaan wel mee met de tijd. Ze wor
den hedendaagser", zegt Boot. „Kijk
maar in onze Textielshop: bekende
ontwerpers als Jurgen Bey, Hella
iongerius en Kiki van Eijk hebben design tafelgoed ontwor
pen dat vervaardigd is in het TextielLab."
Brabant en Twente zijn altijd belangrijk geweest voor de we
verij, maar rond 1970 verdween de nijverheid. Het Textiel
museum hield in 2005 de traditie van koninklijk gedenkda
mast in stand met het 'Koninginnedamast' ter gelegenheid
van het 25-jarig regeringsjubileum van koningin Beatrix.
Kunstenaar Jurgen Bey tekende voor het ontwerp met daar
in 25 ingeweven patronen van gebeurtenissen, voor elk rege
ringsjaar één, variërend van de Elfstedentocht tot de krakers
rellen. Het kleed werd vervaardigd in het Textiellab van het
museum. Het damast werd aan de vorstin geschonken en
was tijdelijk te koop in de museumwinkel. „Op bestelling is
het nog steeds te koop", aldus Boot.
Als het aan de conservator en het museum ligt, wordt de
traditie gewoon voortgezet als Willem-Alexander straks re
geert. „We beschikken over alle faciliteiten om het te maken
en weten dat de koninklijke familie er veel waarde aan
hecht. Het wordt ook regelmatig gebruikt, is ons verteld."
Alle handweefgetouwen, afkomstig van de voormalige weve
rij en hofleverancier Hoogerwou die furore maakte in de re
gio Eindhoven, zijn nog dagelijks in gebruik in het mu
seum.
Ook patronen en tafellinnen van het bedrijf behoren nu tot
de collectie.
De tentoonstelling wordt aangevuld met een unieke, 'geres
taureerde' film uit 1935 over het intensieve proces van het
weven en bleken van tafellinnen bij Van Dissel in Eindho
ven. De bekende en veelzijdige kunstenaar Chris Lebeau
maakte veertig jaar lang ontwerpen voor deze weverij.
'Koninginnedamast' voor het 25-jarig regeringsjubileum
van koningin Beatrix (2005). Ontwerper is Jurgen Bey.
Dinergarnituur 'Koningsdamast' van katoen en kunstzijde, dat in 1937 ter gelegenheid van het huwelijk van prinses Juliana en r>o Reageren?
prins Bernhard is uitgebracht. De leverancier is Swelheims Linnen-industrie. foto's Textielmuseum redactie.wonen@wegener.nl
