m reizen@wegener.nl I S reizen
024-3650360
Zaterdag 26 juni 2010
Rondom de antieke tempelsteden gaat
het gewone leven door.
foto Johan Bosveld
Volgens de overlevering bevond zich onder de bibliotheek van Celsus een geheime tunnel die naar een aangrenzend bordeel leidde.
foto Alexander Reeuwijk
Toeristen op de weg van Curetes in
Efeze, waar ooit Cleopatra wandelde.
foto Alexander Reeuwijk
Pergamon, de eerste ruïne-
stad in het zuidwesten
van Turkije die ik bezoek,
ligt op ongeveer 30 kilo
meter van de Egeïsche
zee en op 2 uur rijden van Izmir.
Als ik de stad, tegenwoordig Berga-
ma geheten, inrijd, zie ik de acro
polis, de oude stad op de berg, bo
ven de hoofdstraat uittorenen.
Vanaf een hoogte van 275 meter
was het ooit mogelijk tot in de wij
de omtrek volk met slechte bedoe
lingen aan te zien komen. Dat het
een goede uitkijkpost is, blijkt ook
uit de Ilias, waarin Homerus
schrijft hoe oppergod Zeus vanaf
de heuvel het verloop van de Tro
jaanse oorlog aanschouwde. De
tempel op de top is gewijd aan kei
zer Trajanus. Er resten nog vier pi
laren, die een grote indruk maken.
Terwijl de wind om mijn hoofd
giert, probeer ik me voor te stellen
hoe de oorspronkelijke tempel op
de berg stond. Beneden zie ik het
grote theater tegen de heuvel ge
plakt. Het werd in de derde eeuw
na Christus gebouwd en bood
plaats aan ruim 10.000 mensen.
Wie plaatsnam op een van de rin
gen, moest geen hoogtevrees heb
ben: dit is het steilste theater uit
de antieke wereld.
Via de resten van de bibliotheek,
de tempel van Dionysos, de gym
nasia (sporthallen) en de badhui
zen langs de koopmanswoningen
met mozaïeken vloeren, meander
ik naar de voet van de heuvel.
Daar stond ooit het ascleipion, een
van de drie grootste ziekenhuizen
uit de oudheid. Dokters beoefen
den hier hun geneeskunst met een
arsenaal aan therapieën, zoals
plantaardige medicijnen, heilig wa
ter, modderbaden en sport.
Een statige zuilenweg leidt naar
het eigenlijke ziekenhuis; een com
plex van tempels, behandelruim
ten, bibliotheek en theater. De op
zet vertoont verrassend veel gelij
kenis met een hedendaags zieken
huis. Alleen werd dit centrum
2.700 jaar geleden gebouwd. Op
een pilaar zie ik een gebeeldhouw
de slang. Dit teken van de god van
de geneeskunde Ascleipios, wordt
tot op de dag van vandaag door
medici gebruikt.
Ten oosten van Izmir, langs de
weg naar Denisli, ligt Afrodisias,
veel minder bekend dan de ruïne
steden van Pergamon en Efeze.
Vanaf de weg zie ik de stad op een
plateau liggen, bijna 550 meter bo
ven zeeniveau, tussen oude olijfbo
men en cipressen. Afrodisias ligt
enigszins buiten de toeristische
route, waardoor het hier minder
druk is. Het compacte, overzichte
lijke stadsplan en de complete
staat van de ruïnes zorgen ervoor
dat je een goed beeld krijgt van
een Romeinse stad. De residentie,
het odeon, de badhuizen en het
marktplein vormen een contrast
met de nog te restaureren zuilen,
kapitelen en friezen die op het aan
grenzende veld verspreid liggen.
Het theater in Afrodisias bood
plaats aan 30.000 mensen, die een
plek vonden op 22 steil oplopende
ringen. Het is in dusdanige staat,
dat het lijkt alsof de aannemer het
gisteren heeft opgeleverd.
Toch maakt het iets verderop gele
gen Propylon de meeste indruk.
GEORGIE
Istanbul
f DicizcNi Ankara
LAND TURKIJE
'zmir*. Efezet
Afrodisias •Anta|ya
SYRIË
CYPRUS
IRAK
Deze toegangspoort tot de 'heilige
velden' werd gebouwd in de twee
de eeuw na Christus en staat in
drukwekkend alleen in het gras.
De hoge, elegante zuilen met Co
rinthische kapitelen zijn versierd
met acanthusbladeren. Als ik on
der de poort sta om de reliëfs te be
kijken, voel ik me klein. Het ge
wenste effect is bereikt: nederig
heid voordat het heilige gebied
wordt betreden.
Na deze les in bescheidenheid ga
ik op weg naar Turkije's beroemd
ste openluchtattractie, Efeze. Het
contrast met de vorige steden kan
niet groter. Vanaf het immense
parkeerterrein loop ik via de Arca
dische weg richting het amfithea
ter. De akoestiek van het theater,
dat plaats bood aan 25.000' toe
schouwers, is zo goed, dat het niet
uitmaakt waar je zit. Als ik op de
bovenste ring ben, begint een gids
beneden met haar uitleg. Ik kan
haar woordelijk verstaan.
Efeze kan bogen op een lange ge
schiedenis. Vanwege de gunstige
ligging werd dit de hoofdstad van
Asia Minor (zoals de Romeinen
Klein-Azië noemden). De stad
werd al in 600 voor Christus ver
meld, al zijn de huidige overblijfse
len jonger.
Vanuit het amfitheater leidt de
'heilige weg' langs het marktplein
naar het centrum van de stad,
waar de fenomenale fagade van de
bibliotheek van Celsus staat. Die
werd in de tweede eeuw na Chris
tus gebouwd door de zoon van
Celsus, ter verering van zijn vader,
die eronder begraven werd. Van
daag de dag sfaat alleen de voorge
vel nog overeind, versierd met beel
den van wijsheid, goedheid, ge
dachte en kennis.
De 12.000 boekenrollen die ooit
op de planken lagen, zijn verloren
gegaan. Volgens de overlevering be
vond zich onder de bibliotheek
een geheime tunnel die naar een
aangrenzend bordeel leidde. Niet
voor niets dat de mannen van Efe
ze zo graag een boek gingen lezen.
Vanaf de bibliotheek loop ik de
steil oplopende weg van Curetes
op. Langs de openbare toiletten,
waar iedereen naast elkaar zijn be
hoefte deed, en de koopmanswo
ningen. Hier krijg je een indruk
van de antieke rijkdom. De vloe
ren zijn versierd met mozaïeken
en de wanden zijn voorzien van
kleurrijke fresco's.
Ik wandel terug, langs de biblio
theek, het amfitheater en over de
weg waar Cleopatra ooit werd toe
gejuicht. Als ik door de toegangs
poortjes het parkeerterrein op
loop, ben ik weer terug in het Tur
kije van 2010, compleet met de
geur van kebab en jongens met an
sichtkaarten, beeldjes en 'oude'
munten die ze graag verkopen.
Er zijn veel reisorganisaties die
rondreizen langs de oude ste
den in zuidwest-Turkije organise
ren. Sommige richten zich op de
archeologie, andere nemen de
steden op in een 'gewone' rond
reis. Het is eenvoudig de steden
op eigen gelegenheid te bezoe
ken met een huurauto. Vanuit
Izmir zijn de steden in ongeveer
vijf dagen te bezoeken.
Er zijn rechtstreekse vluchten
van Amsterdam naar Izmir door
Corendon. Ter plekke is goed
openbaar vervoer.
De beste reistijd is in het voor-
en najaar. De zomer kan heet
zijn, de winter koud en nat.
Reageren?
redactie.reizen@wegener.nl
