tot op het bot ontleed
7 spectrum
Zaterdag 19 juni 2010
pel materiaal dat onder alle omstandighe
den - vocht, warmte, kou - meebuigt. „Het
kan krom trekken, kraken en splijten", zet
Van Grevenstein enkele gevaren op een rij
tje. „De restauratie van die kunstwerken
vraagt daarom veel deskundigheid."
Wereldwijd is die deskundigheid
schaars. Ron Spronk, professor
kunstgeschiedenis aan de Queen's Univer
sity in Canada, is ook bij het Lam
Gods-project betrokken. „Het aantal ex
perts is al beperkt", vertelt hij, „en zij gaan
de komende tien jaar ook nog bijna alle
maal met pensioen." De Getty Foundation
geeft met name geld aan het Lam Gods-on
derzoek om een aanzet te geven om dat
probleem aan te pakken.
Spronks collega Van Grevenstein hoopt
dat dit lukt. „Vroeger had je een leerling-
meester-verhouding in dit vakgebied. Jon
geren leerden het vak van ouderen. Dat is
met het opkomen van schoolopleidingen
veranderd. Nu moet je eerst een basisoplei
ding volgen, waarna je je kunt specialise
ren. Vergelijk het met de studie medicij
nen. Wie neurochirurg wil worden, moet
zich nog vijftien jaar specialiseren."
Van Grevenstein houdt van de vergelij
king met geneeskunde. „Voordat een arts
al dan niet besluit tot een operatie, zal hij
een diagnose moeten stellen." Dat gebeurt
nu ook met het Lam Gods. Het veelluik
wordt met de geavanceerdste apparatuur
onderworpen aan een diagnose, met infra
rood reflectografie, UV-visualisatie, rönt-
gendiffractie en dendrochronologie. Met
de eerste drie technieken is het mogelijk
een schilderij 'tot op het bot' te bestude
ren, zoals de verschillende verflagen. Met
de laatste techniek, dendrochronologie,
kunnen boomringen in-het hout worden
geanalyseerd. Het zal duidelijk maken of
de gebroeders Van Eyck één of meer eiken
bomen hebben gebruikt.
Dat gaat allemaal wel erg ver, denk je als
buitenstaander. Wat doet het ertoe hoe
veel eikenbomen voor de panelen van het
Lam Gods zijn gebruikt? Onderzoekers
kunnen hun nieuwsgierigheid bevredigen
met dergelijke informatie, maar wat heb
ben de plusminus 200.000 bezoekers van
het laatmiddeleeuwse meesterwerk eraan?
Volgens Van Grevenstein hebben zij daar
veel aan. Alle onderzoeksresultaten wor
den gebruikt om te bepalen of een restau
ratie nodig is en hoe.
Het Lam Gods is het waard. De drommen
toeristen leveren Gent veel inkomsten, om
een banaal, zakelijk argument te noemen.
Maar laat één enkel feitje voor zichzelf
spreken. Het Lam Gods heeft alles weg
van schilderijen gemaakt door Italiaanse
grootmeesters als Leonardo da Vinci en Mi
chelangelo. Het is kleurrijk, het straalt. De
gebroeders Van Eyck waren hun tijd ver
vooruit. Da Vinei (1452) en Michelangelo
(1475) moesten nog geboren worden, toen
zij het Lam Gods schilderden.
Het Lam Gods
1425-1432: Hugo van Eyck begint in
1425 met schildering van het Lams
Gods in opdracht van de Gentse patri
ciër en stadsbestuurder Ludocus Vijd
en zijn vrouw Lysbette Borluut. Hugo
sterft in 1426, waarna zijn broer Jan
het werk overneemt.
Jan van Eyck werkte ook als diplomaat
van Filips de Goede, hertog van
Bourgondië, en landsheer van onder
meer Vlaanderen. Hij reisde veel voor
Filips de Goede en kwam zo in aanra
king met de bloeiende Italiaanse schil
derkunst die hem zal hebben geïnspi
reerd.
1566-1567: Ontsnapt aan de protes
tantse Beeldenstorm door veelluik in
toren te verbergen.
1794-1815: Vier centrale delen naar
Parijs tijdens Franse bezetting.
1821: Zijpanelen, behalve Adam en
Eva, verkocht aan koning van Pruisen.
1861: Adam en Eva verkocht aan mu
seum in Brussel.
1865: Victor Lagye maakt gekuiste af
beeldingen van Adam en Eva in beren
vellen.
(Nog altijd te zien in Sint-Baafskathe-
draal.)
1920: Terugkeer alle verkochte delen
uit Duitsland als onderdeel van Ver
drag van Versailles na Eerste Wereld
oorlog. Lam Gods voor het eerst sinds
1821 weer compleet.
1934: Diefstal van zijpanelen De Recht
vaardige Rechters en Sint-Jan de Do
per. Het paneel met Sint-Jan de Doper
is op aanwijzing van dief of dieven te
ruggevonden in kluis in het Brusselse
Noordstation. De Rechtvaardige Rech
ters is nog altijd zoek.
1939: Jef Vanderveken maakt kopie
van De Rechtvaardige Rechters.
1940-1945: Lam Gods ter bescher
ming tegen de Duitse troepen 16 mei
1940 naar het Franse Pau gebracht.
Duitsers nemen kunstwerk 3 augustus
1942 mee. Het wordt met andere Eu
ropese topstukken opgeslagen in een
zoutmijn in het Oostenrijkse Altaus-
see, waar het 8 mei 1945 op het nip
pertje van de vernietiging wordt ge
red.
1946: Terugkeer Lam Gods naar Sint
Baafskathedraal in Gent.
1950-1951: Grondige restauratie.
1986: Lam Gods ter beveiliging over
gebracht van de Vijdkapel naar de
Doopkapel, waar het achter glas is ge
plaatst.
Paneel De Ridders van Christus.
haar Leuvense collega Helène Verougstraete, bij het paneel met afbeelding
foto's Peter Nicolai
e foto midden: Amsterdams hoogleraar Anneke van Grevenstein met
