H
Het einde van Berbice
PÏfe /i N
,JVT^r^lEr
Pïrr
•lijd'"*) "N
pilled
raaier
rekenaar
-JÏTm
'-ar
Ma <JLj J
■-/
vandaag
uitgelicht
ttibsb
MEMBERS Of THE WHITE MCE CROUf
STAD DURBAN
Apartheid es ien skone zaak vrijdag is juni 2010
Jan van Riebeeck, die in 1652 voet aan wal zette in wat nu Zuid-Afrika is, ver
telt zijn eigen verhaal. Luister ook naar Karin Bloemen, die over Nederland -*■
zingt in het Afrikaans op zie: Uitgelicht op onze website
H1ER0IE BAAICEB1E0 fS. INCEVOtCE
ARTIKEL 37 WH DIE ÜUR8AHSE
STRANDVERORDEKINCE. UlTCEHOlf VIR
Die uitsluituke cesruik vak lede
VAM DIE BLAKKE RASSECROER
reg daarop'
fe.^^STT ^TTÏI
■ÉfsVHitiö?
n tï
- - - •-
SS •••yv*foTT—~ c
- -
Afrikaans
■ft- ,-m^a»
Jan van Riebeeck bracht in 1652
het Nederlands naar Afrika, toen
hij aan Kaap de Goede Hoop een
'verversingspunt' voor VOC-sche-
pen stichtte.
In opdracht van de Vereenigde
Oostindische Compagnie volgden
al snel grote groepen Zuid-Hollan
ders en Vlamingen naar de zuid
punt van Afrika. De bewoners van
deze kolonie gingen zich Afrika
ners of Boeren noemen.
Hun Nederlands stond onder grote
invloed van andere talen, waaron
der dat van de oorspronkelijke be
woners en Maleisische en Portu
gees sprekende slaven. Deson
danks bleef de schrijftaal tot 1925
gebaseerd op het Europese Neder
lands.
Toen in 1806 de kolonie definitief
in Britse handen kwam, werd En
gels de officiële voertaal. Veel Boe
ren trokken de binnenlanden in
waar ze drie staten stichtten: de
Oranje Vrijstaat, de Transvaal en
de Republiek Natalia, waar Neder
lands de officiële taal werd. De Boe
ren koesterden taal en tradities.
Vanaf 1910 waren het Nederlands
en het Engels de officiële talen van
Zuid-Afrika. In 1925 werd het Ne
derlands officieel vervangen door
het Afrikaans.
Formeel telt Zuid-Afrika elf offi
ciële talen, waaronder dus het Afri
kaans. Circa zes miljoen Zuid-Afri
kanen, zo'n 15 procent van de be
volking, spreken thuis Afrikaans.
Iets meer dan de helft daarvan is
kleurling.
Buurland Namibië, tot 1990 be
stuurd door Zuid-Afrika, telt zo'n
200.000 Afrikaans sprekenden.
In tegenstelling tot het Nederlands
zijn in het Afrikaans veel Engelse
woorden vertaald. Dat geldt ook
voor moderne woorden: 'compu
ter' is 'rekenaar' en 'link' is een 'ska-
kel'.
Het Engels dat in Zuid-Afrika
wordt gesproken kent Afrikaanse
invloeden. Zo is 'barbecue' 'braai',
wat is afgeleid van 'braden'.
Het Afrikaans is niet de
enige taal met Hollandse
roots. De Nederlandse ex
pansiedrift heeft over de
hele aardbol taalkundige
sporen nagelaten.
Men neme een Zeeuws-
sprekende planter,
het Iljo van zijn Nige-
riaanse slaven en indi
anen die Arawak spreken. Na niet
al te lange tijd ontstaat een meng
taal of creooltaal, met een groten
deels Afrikaanse grammatica en
Zeeuwse woorden en uitspraakre
gels. Dit Berbice werd vanaf de ze
ventiende eeuw gesproken in het
binnenland van het huidige Guya
na, buurland van Suriname. Enke
le jaren geleden overleed de laatste
spreekster, waarna de taal eerder
dit jaar officieel 'uitgestorven' is
verklaard. Daarmee zal een zin als
'Watsa ju bringgite?' (Wat heb je
meegebracht?) nooit meer klin
ken. Dat lot viel enkele jaren eer
der ook het Skepi ten deel. Deze
mengelmoes van Zeeuws en Afri
kaanse talen werd in een ander
deel van Guyana gesproken. Een
zin als 'Ek we stekkie brat' (Ik wil
een stukje brood) lag nog heel
dicht bij het Nederlands.
De kolonisatiedrift van de lage lan
den heeft voor een grote versprei
ding van het Nederlands gezorgd.
Op de Antillen en in Suriname,
Zuid-Afrika en tot vijftig jaar gele
den Indonesië en Nieuw-Guinea
was het Nederlands zeer domi
nant. Het heeft ook zijn invloed ge
had op creooltalen als het Papia-
ments (Aruba, Curasao en Bonai
re) en het Saramaccaans (Surina
me). Op andere plekken vormde
het Nederlands of een dialect als
het Zeeuws de basis voor een
mengtaal. Ze zijn bijna allemaal
uitgestorven.
Zo werd op de Deense Antillen, te
genwoordig de Amerikaanse Maag
deneilanden, Negerhollands ge
sproken door afstammelingen van
slaven. De taal is twintig jaar gele
den uitgestorven verklaard. Ameri
ka kende mixen tussen Neder
lands en Indianentalen, zoals het
Leeg Duits (Low Dutch).
In het voormalige Oost-Indië deed
het Nederlands zich ook gelden. ]a-
vindo is uitgestorven, Petjo wordt
nog door een enkeling gesproken
in Indonesië.
Het is een mengeling van Maleis,
Nederlands, Javaans en Betawi,
het dialect van Jakarta.
Vergeleken met andere talen als
het Portugees, Frans en Engels is
de invloed van het Nederlands ove
rigens beperkt gebleven, gekeken
naar de positie van de lage landen.
Nederland was in de zeventiende
eeuw een van de grootste kolonia
le machten en domineerde een
tijdlang de slavenhandel. Een ver
klaring hiervoor is waarschijnlijk
dat de Nederlanders zelf andere ta
len spraken in hun koloniën. Bo
vendien brokkelde de status van
wereldmacht ook weer snel af De
daaropvolgende Engelse dominan
tie duurde veel langer en was daar
mee veel invloedrijker.
