Formatie
wordt puzzel
Rutte terug uit
slechte positie
61 verkiezingen
T©©S
Onwennige Verlosser' Cohen ziet
zijn eindsprint toch nog beloond
donderdag 10 juni 2010
Premier Balkenende verlaat po
litiek na halvering zetelaantal
CDA.
VVD en PVV grote winnaars ka
merverkiezingen.
PvdA kan alsnog grootste wor
den dankzij lijstverbinding
met GroenLinks.
DEN HAAG - De PvdA en de WD
waren gisteravond laat in een
nek-aan-nekrace verwikkeld om
de vraag wie de grootste partij bij
de Tweede Kamerverkiezingen is
geworden. Volgens de definitieve
prognose van Bureau Synovate
zouden beide partijen op 31 zetels
uitkomen.
Het -CDA is bijna gehalveerd: van
de 41 zetels bij de verkiezingen in
2006 naar 21 zetels nu. Het is het
grootste verlies sinds de verkiezin
gen van 1994, toen de partij ook
twintig kamerzetels verloor. Pre
mier Jan Peter Balkenende maakte
gisteravond meteen bekend af te
treden als politiek leider van het
CDA. Ook zei hij niet in de Twee
de Kamer te gaan zitten. „Deze uit
slag noopt tot het nemen van poli
tieke verantwoordelijkheid", zei
Balkenende in Den Haag voor zijn
eigen achterban. „De kiezer heeft
gesproken, de uitkomst is helder.
De uitslag van deze verkiezingen
is zeer, zeer teleurstellend. Het is
een klap voor ons." Bij het ter per
se gaan van deze krant was de defi
nitieve einduitslag nog niet be
kend. De PvdA zou nog een extra
zetels in de wacht kunnen slepen
dankzij de lijstverbintenis met
PAUL KUSTERS
-zn -x
GroenLinks. Dan zou de PvdA als
nog de grootste partij worden.
De vorming van een nieuw kabi
net wordt een heel ingewikkelde
puzzel. Alleen als de drie traditio
neel grote partijen WD, PvdA en
CDA samengaan, is een driepar-
tijencoalitie mogelijk. Anders is mi
nimaal een vierde partij nodig.
PvdA en GroenLinks hintten met
een al op 'nieuw paars', met WD,
PvdA, GroenLinks en D66.
De WD en de PW zijn de grote
winnaars geworden. De WD van
Mark Rutte wint negen zetels, ter
wijl de PW er dertien bij krijgt en
op 22 zetels komt.
Het CDA past volgens demissio
nair CDA-minister Ab Klink be
scheidenheid als het gaat om een
eventuele coalitievorming. „We
moeten eerst een interne analyse
maken. Daarna zullen we veer
kracht tonen. Gesprekken over
een coalitie zijn te voorbarig." De
SP heeft ook flink verlies geleden
en komt van 25 op 16 zetels te
recht. De PvdA moet het met
twee zetels minder doen. Groen
Links wint vier zetels en komt op
elf, D66 stijgt van drie naar tien en
de Christenunie moet een zetel in
leveren en komt op vijf zetels. De
SGP blijft op twee zetels staan. De
Partij voor de Dieren houdt één
vertegenwoordiger in de Kamer
(was twee). Rita Verdonk ver
dwijnt met haar Trots op Neder
land uit de Kamer. GroenLinks-lei-
der Femke Halsema toonde zich
enorm blij met de uitslag, 'in een
zo versplinterd politiek landschap
met zo'n harde strijd om het pre
mierschap'.
TWEESTRIJD PW trekt stemmen weg
Mark Rutte kreeg de tweestrijd
die hij wenste. Vanuit kansloze
positie kwam hij terug en tot gis
teren leek hij hard op weg pre
mier te worden. Maar in het
zicht van de haven zag hij tegen
strever Job Cohen langszij ko
men.
door Laurens Kok
DEN HAAG - Mark Rutte zou slagen
waar illustere voorgangers als
Hans Wiegel, Ed Nijpels en Frits
Bolkestein tekort kwamen. Een
overwinning zou de WD-leider
in één klap voorgoed hebben ver
lost van alle discussies over zijn
kwaliteiten als partijleider. Hij zou
een lange neus hebben kunnen
maken naar couppleger Rita Ver
donk, die hij ternauwernood uit
de partij wist te zetten. En naar
die fractieleden die hem achter
zijn rug afvielen. Niet dat Rutte
hardop zijn gelijk zou claimen,
daar is hij te beschaafd, te aardig
voor. Innerlijk zou hij zich echter
gesterkt voelen. Alle kritiek zou hij
van zich af kunnen laten glijden.
Hij was immers de premier. Punt.
Zo was het vooruitzicht tot gistera
vond. Maar even na negen uur
kreeg Rutte de schrik van zijn le
ven. De exit polls gaven de WD
evenveel zetels als grote concur
rent PvdA. Was hij toch nog inge
lopen. Rutte heeft zijn partij in elk
geval flinke winst gebracht. In
2006 moest hij als lijsttrekker nog
met 22 zetels genoegen nemen. Al
les zat deze campagne mee. Aller
eerst was er het thema: economie.
De WD geldt op dit terrein als
een 'sterk merk': als er één partij
in staat is de overheidsfinanciën
op orde te krijgen, dan is dat de
WD wel, dachten veel kiezers.
Een andere meevaller: de falende
concurrentie. CDA-leider Jan Peter
Balkenende maakte een reddeloze
indruk. Dat Cohen aanvankelijk
niet goed uit de verf kwam, was
ook in Ruttes voordeel: linkse
stemmers leken niet van plan stra
tegisch op de PvdA te stemmen.
Uiteindelijk glipte de voorsprong
hem toch door de vingers. Het
lijkt erop dat een flinke aantal kie
zers die tegen opiniepeilers zeiden
WD te zullen stemmen, in het
stembureau toch het hokje van de
PW van Geert Wilders hebben
aangekruist.
door Hanneke Keultjes
AMSTERDAM - Als een ware verlos
ser werd Cohen in maart op het
schild gehesen, luttele uren nadat
Wouter Bos onverwacht vertrok.
Oorverdovend applaus voor 'IC'
toen hij zei zich 'met grote overtui
ging' kandidaat te stellen als Pv-
dA-lijsttrekker. Binnen een week
kon de PvdA honderden nieuwe
leden bijschrijven. Het was niet de
vraag óf staatsman Cohen premier
zou worden, maar hoe groot de
overwinning onder zijn leiding
zou uitpakken.
Wat Cohen als burgemeester voor
Amsterdam had gedaan, zou hij
ook voor Nederland gaan doen.
De jubelstemming sloeg snel om.
Cohen, een rasbestuurder - als bur
gemeester, maar ook twee maal als
staatssecretaris - had moeite met
zijn nieuwe rol. Dat bleek bij zijn
eerste mediaoptredens. Bij Pauw
en Witteman kreeg hij kritische
vragen op zich afgevuurd. Hij rea
geerde korzelig. Later bij Nova
maakte hij een kille en afstandelij
ke indruk. „Een heel andere tak
van sport", noemde hij het zelf.
Cohen had zich er bij zijn aantre
den wellicht op verheugd de de
gens te kruisen met PVV-leider
Geert Wilders. De twee zijn tegen
polen.
In de ogen van Cohen is Wilders
degene die voor tweedeling zorgt
in de samenleving, terwijl de Pv-
dA-lijsttrekker zich vooral profi
leert als iemand die 'de boel bij el
kaar houdt'.
Integratie, het stokpaardje van Wil
ders, bleek minder dan verwacht
Job Cohen
een thema deze keer. De econo
mie was dat wel. Een onderwerp
waarvan Cohen minder kaas heeft
gegeten.
In de eerste lijsttrekkersdebatten
maakte hij een zwakke indruk. Hij
kwam moeilijk uit zijn woorden,
moest het antwoord op cijfervra-
gen schuldig blijven en zijn li
chaamstaal sprak boekdelen: hier
stond geen lijsttrekker die lol had
in debatteren en campagnevoeren.
Dat zijn partij tot drie keer toe het
verkiezingsprogramma aanpaste,
hielp evenmin. Cohen werd in het
defensief gedrukt. Daaruit is het
moeilijk terugvechten.
Het hielp niet dat Cohen zich bij
ieder tegengas de mond liet snoe
ren, anderen liet uitpraten en daar
door geen tijd meer had voor een
eigen bijdrage. Cohen had naar ei-
foto ANP
gen zeggen een hekel aan het
'door elkaar kwekken'. Hij wilde
'fatsoenlijk' zijn. Daarmee haalde
hij zijn CDA-concurrent ]an Peter
Balkenende links in qua normen
en waarden.
Cohen groeide later in zijn rol. Hij
oogde meer ontspannen, maakte
grapjes en wist de PvdA-punten
beter voor het voetlicht te krijgen.
Hij gaf aan een zo progressief mo
gelijk kabinet te willen.
Vrijwel dagelijks belde hij met zijn
mogelijke partners: Alexander
Pechtold van D66 en Femke Halse
ma van GroenLinks. Bij de laatste
debatten werd hij door kijkers tot
één na beste debater uitgeroepen.
Het was net op tijd. De achter
stand op concurrent WD die te
groot leek om in te lopen, werd in
de laatste dagen goedgemaakt.
Opkomst Tweede Kamerverkiezingen
19461950 1960 1970 1980 1990 2000 2010
1990 2000 2010
infographic: ANP bron: CBS, Synovate
70%
19461950 1960
Prognose bij sluiting stembussen
1970
1980
