'Een kleedkamer vol rook'
Sterk staaltje
woensdag 9 juni 2010
Offers, rituele ceremonies,
vreemde zalfjes die onvermoe-
de krachten geven: het Afrikaan
se voetbal staat bol van zwarte
magie. Maar: „Een speler voet
balt echt niet beter van geiten
bloed op zijn benen.
I door Theo Brinkman
oetbal speel je met elf tegen elf
Toch kan het in Afrika gebeuren
I dat een team begint met tien spe-
j Iers. Uit bijgeloof wordt de elfde
j pas ingebracht als de wedstrijd al-
lang bezig is. Zwarte magie: voet-
bal in Afrika staat er bol van. „In
I Afrika spelen magie en hekserij
een rol in alle aspecten van het le
ven, dus ook in voetbal", zegt Ar
nold Pannenborg, die als student
antropologie een half jaar onder-
zoek deed naar juju, muti of
gris-gris: termen voor zwarte ma
gie-
Goden en geesten van voorouders
i worden vereerd, offers worden ge-
bracht, er zijn rituele ceremonies.
Vreemde zalfjes, papjes en drank
jes geven onvermoede krachten.
De medicijnman, ook toverdokter
of maraboe genoemd, weet er alles
van. In de sport rept men liever
van teamadviseurs. Zij fluisteren
i de voetballers in wat ze moeten
doen om te winnen.
Over juju wordt liever niet gespro
ken, het is vaak niet te zien. Wie
er naar vraagt, krijgt nul op het re
kest. Vraag het Eyong Enoh en de
Ajacied uit Kameroen zegt: „Juju?
Weet ik niets van. Ik geloof er niet
in, ik ben christen. Misschien ge
beurt het in Kameroen, die dingen
gebeuren all over the world, alleen
ziet het er overal verschillend uit.
Ie hebt in Nederland toch ook
mental coaches? Daar moet je het
mee vergelijken."
Mart Nooij was drie jaar bonds
coach van Mozambique en werkte
lang in Burkina Faso. „Volgens mij
is het slechts psychologische en
mentale beïnvloeding. Een speler
gaat niet beter voetballen van gei
tenbloed op zijn benen. Maar het
kan wél zijn dat hij zich door zo'n
ritueel 1 of 2 procent sterker
voelt." Soms deed hij er daarom ex
pres aan mee. „Bij uitduels zorgde
ik ervoor dat onze reserves al
vroeg het veld opgingen. Sommige
tegenstanders waren daardoor van
de leg, omdat zij altijd zelf als eer
ste op het veld wilden zijn."
Voor zijn onderzoek vestigde Pan
nenborg (33) zich in 2003 in Buea
in Kameroen. Hij trainde en speel
de mee bij voetbalclubs en maakte
vreemde zaken mee. Hij zag de
angst in de ogen van tegenstan
ders zodra die arriveerden bij het
veld, zag hoe tegenstanders zich
buiten de kleedkamer omkleed
den en hoe spelers weigerden over
het gewone pad naar het veld te lo
pen. Ze liepen liever om of gingen
door de bosjes. Hij zag hoe ie
mand steentjes in een doel legde
of zout op het veld strooide. Na
verloop van tijd won Pannenborg
het vertrouwen van zijn ploegge
Door de medicijnman het bloed van dieren op de benen laten smeren, om zo beter te kunnen presteren: het is
in het Afrikaanse voetbal beslist geen uitzondering. foto Ariana Cubillos/AP/GPD
noten. „In het begin zeiden ze al
tijd: 'Juju, daar doen wij niet aan'.
Maar na een maand of twee kwa
men de verhalen los. Ik had inmid
dels van alles gezien, dus ze kon
den er niet meer omheen."
De meeste juju is erop gericht de
tegenstander te verzwakken. Maar
zo open en bloot als Pannenborg
het meemaakte bij zijn elftallen in
Ruud Krol, trainer van de Zuid-Afrikaan-
se voetbalclub Orlando Pirates:
„Wij hebben ook zo'n voodooman in
dienst. Die zit van tevoren in de kleedka
mer. Daar doet hij zijn rites en zijn religie,
met allemaal van die beweginkjes en din
getjes bij hun hoofd. Ik weet niet precies
Kameroen, zal het tijdens het WK
niet zijn. „In Afrika weet iedereen
dat het gebeurt en men schaamt
zich er niet voor. Internationaal
wordt er lacherig over gedaan. De
Afrikaanse voetbalbond (CAF)
heeft daarom jaren geleden een
verbod opgelegd voor juju tijdens
de Afrika Cup. De CAF zit er mee
in haar maag. Ze wil niet te boek
wat, want ik ben daar nooit bij.
„Zolang de spelers erin geloven, is het
goed. Als het maar geen storende factor
is. En dat is het niet. Ja soms, als de hele
kleedkamer vol met rook staat", zegt
Krol in Ek sien jou, een boek over Neder
landers in Zuid-Afrika.
staan als primitief, achterlijk en
bijgelovig." Ook de FIFA is niet
happig op zwarte magie. Omdat
juju met geheimzinnigheid is
omgeven, heeft de wereldvoet
balbond er geen vat op. „En
men vraagt zich af of er in de
drankjes en smeerseltjes verbo
den middelen zitten."
Heel zichtbaar is juju niet meer
bij de nationale teams. Afrikaan
se toppers in Europa willen niet
meer dat die mannen in de
kleedkamer komen. „Ik kan me
voorstellen dat een speler als
Drogba geen zin heeft zijn en
kels in te smeren met een zalfje.
Die zal het idee hebben dat hij
voor paal staat als hij dat doet.
Daarom worden spelers steeds
vaker individueel behandeld."
reageren?
wk2010@wegener.nl
Vreemde gebeurtenissen tij
dens de Afrika Cup van
2000 brengen de Afrikaan
se voetbalbond (CAF) in verlegen
heid. Voor het toernooi van 2002
vaardigt de CAF daarom een ver
bod uit op zwarte magie.
Het gevolg is direct zichtbaar.
Vlak voor de halve finale Kame
roen-Mali wordt Thomas Nkono,
keeperstrainer van Kameroen,
aan de rand van het veld gearres
teerd. Hij wordt ervan verdacht
een talisman op het veld te heb
ben gegooid. Misschien heeft
Nkono zijn werk goed gedaan: Ka
meroen wint met 3-0.
Nkono krijgt een jaar schorsing.
Jaren later zegt hij dat een eerder
voorval waarschijnlijk de aanlei
ding was om hem op te pakken.
In de groepswedstrijd tegen Togo
had hij wat water op het veld ge
sprenkeld, om de Togolezen te
provoceren. „Misschien waren de
Malinezen bang dat ik ook bij
hen zoiets zou doen."
Eerste i Placido Calindo valt de twijfelachtige eer te beurt de eerste rode kaart ooit op een WK
te hebben ontvangen. In 1930 was de Peruviaan betrokken bij een knokpartij in de openingswedstrijd te
gen Roemenie en kon na 70 minuten inrukken.
