14
Robbeneiland: voetbal
middel om te overleven
tfi-1
Sterk staaltje
woensdag 9 juni 2010
i
In de donkerste dagen van de
apartheid floreerde op het be
ruchte Robbeneiland voetbal als
dé manier om te overleven. De
gevangenen hadden jarenlang
een eigen competitie. Met Ja
cob Zuma, de huidige president
van Zuid-Afrika, als de hardste
verdediger van allemaal.
door Roel Wiche
uforisch zouden ze zijn
geweest, dansend inde
zilte zeelucht. Vergeten
waren de vernederingen,
de martelingen in de steengroeve,
de gedachten aan de familie thuis.
Vrij in hun hoofd, voor even.
Trots kroonden de spelers van Ma-
nong FC zich op 1 juni 1970 tot
eerste kampioen van Divisie A
van Robbeneiland, de rots voor
de kust van Kaapstad waar dui
zenden politieke gevangenen in
onmenselijk kleine cellen werden
vastgehouden. Jubelend hielden
ze de houten, handgemaakte kam-
pioenschaal boven hun hoofd, als
symbool van hun waardigheid.
Totdat de blanke bewakers het ge
noeg vonden. Na de korte ceremo
nie stapten ze op de aanvoerder af
en werd de trofee bruut uit zijn
handen gerukt. Want ze moesten
wél beseffen wie de baas was in
Zuid-Afrika, het land van de
apartheid.
Manong FC was het Manchester
United van Robbeneiland. Keeper
Lizo Sitoto was groot en sterk als
een beer. Voordat hij werd vastge
zet speelde hij rugby. Tony Suze,
als 19-jarige activist opgepakt we
gens sabotage, was het brein van
de ploeg. Maar de meest angstaan
jagende speler op het foltereiland
was Jacob Zuma, verdediger van
het concurrerende Rangers. Zu
ma, nu de president van
Zuid-Afrika die straks het WK zal
inluiden, was meedogenloos en
nietsontziend. Bij hoekschoppen
trok hij naar voren, om oorlog te
maken in het strafschopgebied.
Nelson Mandela, de beroemdste
gevangene, zag zelden het spekta
kel op het braakliggende stuk
grond waar op zaterdagen de wed
strijden van twee keer vijftien mi
nuten werden gespeeld. Mandela,
de bokser, zat vrijwel altijd in iso
lement.
Het verhaal van de Makana Foot
ball Association, de voetbalbond
van Robbeneiland die in 1969
door gevangenen werd opgericht,
is zo fascinerend dat het drie jaar
geleden werd verfilmd. 'More than
just a game' van regisseur (unaid
Ahmed laat zien hoe voetbal een
instrument voor overleving werd,
in een regime dat rassendiscrimi
natie tot hoogste doel verheven
had. Vorig jaar verscheen in Ne
derland het gelijknamige boek. Ci
taat: „De wedstrijden in de hoog
ste divisie werden elke week door
honderden medegevangenen ge
volgd. De toeschouwers waren
minstens zo fanatiek als echt voet
balpubliek en sommigen groeiden
uit tot heel aparte types. Een van
hen was Edgar Gamboye, een
reus die met kop en schouders bo
ven iedereen uittorende. Hij was
altijd voor ploegen met veel
ANC-kameraden. Met bulderende
stem schreeuwde hij dingen als:
„Snijd hun kelen door. Maak ze
dood! Dit is geen sport voor miet
jes!" Voetbal werd van levensbe
lang op Robbeneiland en schonk
een groot deel van de duizenden
gevangen fysieke en mentale veer
kracht Acht clubs werden opge
richt, met namen als Manong,
Gunners, Bucks, Rangers en Hot
spurs. Elke club leverde drie
teams, voor Divisie A, Divisie B
en Divisie C. Het Rode Kruis en
familieleden zorgden voor shirts,
in kleuren als zwart-goud en
wit-kastanjebruin. Medegevange
nen werden opgeleid tot scheids
rechters, volgens de regels van de
FIFA. De doelen werden gemaakt
van aangespoelde planken en vis
netten. Veel ploegen hadden een
ingenieus systeem, waardoor spe
lers via ruil van de cellen - waar
op zware straffen stonden - in het
zelfde gevangenisblok terecht kwa
men. Zo konden ze, geholpen
door het smokkelen van sigaret
tenpakjes met teksten, de tactiek
bespreken. „Het reduceerde de
spanningen op Robbeneiland",
vertelt ex-gevangene Steve Tshwe-
te. „Niet alleen tussen de gevange
nen, maar ook tussen gevangenen
en bewakers. Sommige bewakers
associeerden zich met onze clubs.
Voor ons was het een geweldige
uitlaatklep. Je dacht even niet aan
thuis, maar aan zaterdag, aan de
volgende wedstrijd." Tot de slui
ting in 1990 hield de Makana Foot
ball Association stand, al ver
dween de spanning in de laatste
jaren omdat steeds meer gevange
nen werden vrijgelaten. Manong
FC kroonde zich nog vele malen
tot kampioen van Robbeneiland,
maar eigenlijk was het resultaat
nog het meest ondergeschikt. Li-
zo Sitoto, de reusachtige keeper:
„Op het veld voelde ik me als een
vogel die heel lang in een kooi
had gezeten en voor het eerst
weer vrij kon vliegen."
I anuari 2000, halve finale Afri-
I ka Cup, Nigeria-Senegal. Het
I gaat niet goed met Nigeria,
dat tegen een 0-1 achterstand
aanhikt. Ergens achter de
dug-outs zit Kashimaro Laioko,
een official van de Nigeriaanse
bond. In de slotfase van de wed
strijd staat hij op en loopt opeens
langs het veld naar het doel van
Senegal. Daar haalt hij twee voor
werpen weg. „Het waren fetis
jen", zegt hij naderhand. „Ik
moest ze wel bij dat doel wegha
len, in het belang van mijn land."
Laioko wordt geschorst en mag
zich in het vervolg niet meer bin
nen de omheining ophouden. Die
schorsing kan niemand iets sche
len. Na de actie van Laioko buigt
Nigeria namelijk de achterstand
om in een 2-1 overwinning door
doelpunten in de 84e en 92e mi
nuut. Senegal is verslagen, de fi
nale is bereikt.
reageren?
wk2010@wegener.nl
Tijdens het wereldkampioenschap van 1998 in Frankrijk werden de meeste
doelpunten gescoord. In de 64 gespeelde wedstrijden zagen de voetballiefhebbers 171 keer een doelman
Het historische voetbalveld op Robbeneiland.
foto Jacques Marais CPD
