spectrum 10
Zaterdag 29 mei 2010
De Oranjegekte neemt voor de zoveelste keer bezit van Nederland. Met nog twee weken tot aan het WK voetbal te gaan, kleurt het land langzaam weer oranje.
'De koorts heeft toegeslagen, het virus zit weer in het bloed'; het
begin van één van de vele Oranjehits die de komende weken vaak te
horen zullen zijn. De gekte neemt weer bezit van het land, nu het
Nederlands elftal vanaf n juni in Zuid-Afrika op jacht gaat naar de
wereldtitel voetbal. Massapsychose, eng nationalisme of gewoon een
leuk feestje? „Er zijn mensen bedreigd, omdat ze hun huis niet met
oranje wilden versieren."
door Dick Hofland
Gek van
Voor Simon Kuper hoeft het
allemaal niet. Oranje huizen,
straten, supermarkten. De
schrijver en voetbalkenner,
geboren uit Zuid-Afrikaanse
ouders, is een groot fan van Oranje, maar
al dat oranjegedoe vindt hij overdreven.
„Het is een beetje te zelfbewust. Nederlan
ders willen de wereld laten zien hoe je
feest moet vieren. Gekke klompen, rare In
dianen, het is te gemaakt."
Hij zal niet dansen bij een oranje stoplicht
als Nederland wereldkampioen wordt. En
dat worden we natuurlijk. Steeds weer als
een groot voetbaltoernooi nadert, slaat de
aanvankelijke scepsis om in overmoed.
Oranje is de beste, dus kleurt het land oran
je, heeft zo'n beetje elk bedrijf een Oranje
actie en klinken voetbalhits weer overal.
Zijn we echt massaal gek of laten we ons
door de commercie gek maken? Is er spra
ke van eng nationalisme, is voetbal een
nieuwe religie of is het gewoon een leuk
feestje? Er zit wel degelijk een nare kant
aan, vindt Kuper. „De meeste Nederlan
ders die van voetbal houden, zijn suppor
ter van Oranje. Vooral ook omdat het club
voetbal vrij slecht is en het nationale team
erg goed. Daardoor lijdt een groot toer
nooi tot een vorm van gekte en die heeft
soms wel degelijk agressieve uitingen. Zo
móest je bij het EK van 2000 in België en
Nederland meedoen aan die gekte. Er zijn
gevallen geweest waar mensen door hun
buren zijn bedreigd omdat ze hun huis
niet met oranje wilden versieren."
Aan de Oranjegekte kan bijna niemand
zich onttrekken. Dan word je gezien als vij
and van de gemeenschap. Het is een vorm
van sociale dwang, oordeelt Kuper. „Niet
totalitair, maar het is wel een vorm van
groepshysterie. Er is weinig ruimte voor
andere gedachten. Bij het EK van 2004 in
Portugal zag je ook dat het halve land hys
terisch werd toen bondscoach Dick Advo
caat Arjen Robben wisselde. Bij de Oranje
gekte zit namelijk ook veel hoop. En als
het dan even tegenzit, kan het positieve ge
voel omslaan in vijandigheid."
Kuper maakt er wel een kanttekening bij.
Als Oranje slecht speelt en verliest, heeft
iedereen er vrede mee. Dat was twee jaar
geleden zo tijdens het EK in Oostenrijk en
Zwitserland, toen Nederland in de kwartfi
nale verloor van Rusland. „Dat is de esthe
tische kant van de gekte: meer dan in ande
re landen vinden Nederlanders dat Oranje
ook mooi moet voetballen. Bij die beruch
te Advocaatwissel werden mensen boos
omdat Robben zo goed speelde en men
vond dat Oranje had moeten winnen."
Samen staan we sterk, eendracht maakt
machtig. Hoe een klein land groot kan zijn, is
dat niet prachtig? Nederland, 0, Nederland jij
bent de kampioen. Wij houden van Oranje
om zijn daden en zijn doen.
(André Hazes - Wij houden van Oranje
Het is beslist geen massapsychose of massa
hysterie, vindt Hans van de Sande, sociaal-
psychologisch onderzoeker en docent aan
de Rijksuniversiteit Groningen. „Als je er
goed naar kijkt, is het vooral het verlangen
feest te vieren. Het hoort bij de geschiede
nis van de mensheid om van tijd tot tijd
iets samen te doen wat je normaal niet
doet. Dat kan van alles zijn: oorlogen, op
standen, maar ook leuke dingen als fees
ten. Tweehonderd jaar geleden dansten
mensen massaal om de boom der vrijheid.
Nu is dat voetbal."
De Britse schrijver David Winner consta
teert in zijn boek Briljant Oranje, dat het
Nederlandse voetbal een onmisbaar onder
deel van onze nationale identiteit is gewor
den. Door het voetbal vinden mensen een
krachtige, nieuwe manier om hun nationa
le gevoelens uit te drukken in een tijd van
globalisering en europeanisering.
Van de Sande ondersteunt die visie. „In on
ze huidige, sterk op het individu gerichte
samenleving hebben mensen zelden het
gevoel bij elkaar te horen. Daardoor klonte
ren we van tijd tot tijd graag samen. Bij
voorbeeld als we vinden dat we worden
bedreigd door iets van buiten, zoals de Eu
ropese Unie of allochtonen. Op dit princi
pe is onder meer het succes van de PW ge
baseerd. Maar dat is altijd slechts een tijde
lijke motivatie. Net zoals de Oranjegekte
van de ene op de andere dag voorbij is als
Oranje is uitgeschakeld."
Bij het WK van 1974 in Duitsland, waar
Oranje het eerste grote internationale suc
ces boekte, was de kleur oranje nog niet
overheersend. Sinds Nederland in 1988 de
Europese titel pakte in nota bene Duits
land, waar ook nog eens van Duitsland
werd gewonnen, is het bij elk groot toer
nooi raak. Van de Sande: „Iedereen die dat
heeft meegemaakt, weet tot de dag van
vandaag hoe fantastisch de sfeer was. Men-
