li
vandaag
uitSelicht
Nepkunst maken is een lucratieve bezigheid
'Met zijn charmes wist hij de sympathie van het Nederlandse volk te winnen'
Het zou De Nacht
wacht van Rotter
dam moeten wor
den. Het werd de
grootste blunder
van Museum Boij
mans Van Beu
ningen. Vanaf van
daag heeft De Em
maüsgangers weer
een prominente
plek.
Oplichter als held
De methode Han van Meegeren
woensdag 12 mei 2010
Friso Lammertse, conservator Museum Boijmans Van Beuningen
Zo goed als vals
door Tanja Kits
igenlijk is het een
zwarte bladzij uit de
geschiedenis van het
Boijmans Van Beunin
gen museum: de aan
koop in 1937 van het
1 schilderij De Emmaüsgangers, wat
llater een vervalste Johannes Ver
meer blijkt te zijn. Er werd
540.000 gulden voor betaald, een
enorm bedrag in die tijd. Maar de
ze vroege Vermeer gold dan ook
als een van de topaankopen. Wat
De Nachtwacht voor Amsterdam
was, zou dit schilderij voor Rotter
dam zijn. Tot het doek in 1945
werd ontmaskerd als zijnde vals.
Gemaakt door de meesterverval-
- ser Han van Meegeren.
Vanaf vandaag is het
doek opnieuw het mid
delpunt in het museum,
maar dan als onderdeel
van een tentoonstelling
over Van Meegeren, die nu
zoveel bekendheid geniet dat
hijzelf wordt vervalst.
Er heerste een 'complete gekte
in 1937, waardoor de toenmalige
directeur Dirk Hannema onder
grote druk het schilderij als een
echte Vermeer aankocht. Er do
ken wel meer oudere Vermeers op
die tijd. Die gingen allemaal naar
Amerika. Dit schilderij kwam via
een tip bij Hannema terecht. Hij
was een jonge museumdirecteur
die het Boijmans op een hoger
plan moest zien te brengen met de
waardevolle aankopen. Hannema
was eerst naar Parijs gereisd waar
hij het doek in een donkere kluis
moest bekijkên. Omdat hij onvol-
doede licht had om het werk op
echtheid te controleren, kreeg hij
het twee weken mee naar Neder
land. Maar hij moest wel binnen
veertien dagen beslissen of hij het
kocht, anders zou het naar Ameri
ka gaan, waar genoeg belangstel
ling zou zijn. Wat hij niet wist was
dat Amerikaanse kunsthandelaren
het schilderij al hadden afgedaan
als 'rotten fake', oftewel vals.
Door de grote druk en het enorme
enthousiasme over deze vroege
Vermeer, verdween het kritisch
vermogen bij zowel Hannema als
de geldschieters die het schilderij
koste wat kost in Nederlands bezit
wilden hebben. Huidig conserva
tor Friso Lammertse bekent dat hij
er indertijd waarschijnlijk ook in
getrapt zou zijn. „Met de kennis
van toen, de waanzinnige gekte
die er ontstond. Ja, ik denk dat ik
het ook zou hebben aangekocht.
Terwijl we nu heel duidelijk zien
dat het jaren '30 koppen zijn."
Kunstkenners uit die tijd prezen
het schilderij vanwege de goede
kwaliteit. Dr. Abraham Bredius
roemde zelfs de voorstelling die
Hoe Han van Meegeren van collabo
rateur tot volksheld wordt verhe
ven en hoe meestervervalsers aan
hun centen komen. Bekijk het op:
zie: Uitgelicht op onze website
Han van Meege
ren, 1947.
foto ANP
'zó diep begrip
voor dit bijbelver
haal toont'. Van
Meegeren schil
derde zijn verval
singen op oude
goedkope zeven-
tiende-eeuwse
doeken, waar hij
de afbeeldingen
had afgeschraapt,
met bakelieten
verf die in de
oven keihard
werd. Zo leek het perfect op een
oud zeventiende eeuws doek.
Van Meegeren werd aan het eind
van de oorlog ontmaskerd toen uit
de collecte van nazi-kopstuk Goe-
ring een van zijn vervalsingen
naar boven kwam: Christus met de
overspelige vrouw. Dat hij juist Goe-
ring voor het lapje had weten te
houden, maakte hem een held in
plaats van een crimineel. „Met zijn
charmes wist hij de sympathie van
het Nederlandse volk te winnen",
vertelt Lammertse. „Terwijl hij
toch een dubieus oorlogsverleden
heeft. Zo heeft hij Hiüer een kunst
boek geschonken waarin hij voor
in schrijft: 'An meinergeliebten
Führer'. In de hongerwinter houdt
de inmiddels puissant rijk gewor
den vervalser dolle feesten, com
pleet met kaviaar."
Hoeveel vervalsingen Van Meege
ren (1889-1947) in zijn leven heeft
gemaakt, is niet bekend. Hij heeft
tijdens zijn rechtszaak twaalf ver
valsingen toegegeven, terwijl hij al
vanaf de jaren twintig actief was.
In zijn atelier in Nice zijn nog wel
vier proefstukken gevonden, maar
die waren nog niet af Hij vervalste
niet alleen werk van Vermeer,
maar ook van Frans Hals, Ter-
borgh en Pieter de Hooch. Omdat
de rechters wilden weten of hij
werkelijk de meestervervalser was
die hij voorwendde te zijn, moest
hij een voorbeeldschilderij maken.
Uiteindelijk werd hij veroordeeld
tot een jaar gevangenisstraf, maar
enkele maanden later stierf hij in
zijn cel aan een hartaanval.
De tentoonstelling in Museum
Boijmans Van Beuningen, die van
af vandaag tot en met 22 augustus
loopt, laat twaalf schilderijen van
Van Meegeren zien, die zo be
roemd zijn geworden dat sommi
gen zelf zijn vervalst.
Koop op een veiling een
17de eeuws schilderij
en schuur de oorspron
kelijke verflaag van het
doek.
Maak met pigmen
ten verf volgens
laat-Middeleeuws
recept en vermeng
de verf met vloeibare
kunsthars (bakeliet).
Beschilder het doek in
de stijl van een oude
meester en gebruik
daarbij dezelfde soort
penselen als die in de
17de eeuw werden
gebruikt.
Laat het beschilderde
doek in een oven
drogen en uitharden.
Door de kunsthars
wordt de verf keihard
en zal bij een 'alcohol
test' niet oplossen.
Rol het schilderij op zodat de verf gaat barsten
(craquelé-effect) en was de craquelé in met
zwarte inkt om vuil te suggeren.
infographic: CRW
door Dewi Cigengack
Door een spelfout achter op een
imitatie-Chagall werd hij in 1994
in Frankrijk ontmaskerd. Als dat
niet was gebeurd, zou vervalser
Geert Jan Jansen nu nog steeds de grote
meesters namaken. De volgens velen 'meest
beruchte kunstvervalser van de twintigste
eeuw' maakte honderden vervalsingen.
Vooral zijn namaak-Appels zijn bekend, te
meer omdat Karei Appel zelf eens een van
die vervalsingen als 'echt' bestempelde.
Vervalsingen zijn in de kunstwereld nog
steeds aan de orde van de dag. De 'oude
meesters' als Vermeer en Rembrandt zijn
het grote probleem niet meer. Juist schilders
van na 1880, zoals Picasso, Miró en Dali,
worden vaak nagemaakt. Er zijn zó veel
nep-Appels in omloop, dat musea huiverig
zijn geworden om überhaupt nog Appels
aan te kopen.
Er gaan miljoenen om in de valse kunst.
Het probleem is dat kopers niet geneigd zijn
een vervalsing te onthullen, omdat de waar
de van het werk daarmee drastisch zakt. Bo
vendien vindt niemand het leuk om toe te
geven dat hij 'erin is getrapt'. In 2003 schre-
ven kunstverzame
laars Sander Kooi-
stra en Ard Hui-
bers dat 20 pro
cent van de kunst
op de Nederland
se kunstmarkt
vals is. Drie jaar la
ter zei de Federa
tie van Makelaars,
Taxateurs en Veilinghouders dat de kunst
markt steeds meer vervuild raakte, en riep
Karei Appel
Experts spreken dit echter tegen. In tegen
stelling tot de vervalsingen van Chaudron,
die nooit boven water zijn gekomen, heeft
het werk van Geert Jan Jansen een massa
publiek gekregen. Toen de Franse politie
zijn kasteel binnenviel, vonden ze ruim
1.600 werken - nep en echt.
Ze namen alles in beslag,
maar konden vervalsingen
niet van authentieke werken
onderscheiden. Wegens ge
brek aan bewijs werd hij vrij
gelaten. Opvallend genoeg is
Jansen sinds zijn terugkeer
in Nederland populairder en
succesvoller dan ooit. Hij
geeft lezingen, houdt exposi
ties, verkoopt zijn werk on
der eigen naam. Zijn leven wordt nu zelfs
verfilmd.
Da Vinei,
Mona Lisa
de vereniging op
valse kunstwer
ken uit de han
del te nemen.
Hoewel kunst
vervalsingen
niet altijd wor
den onthuld,
Picasso zijn sommige ge
vallen die wél be
kend werden, ronduit spectaculair. In 1911
lukte het de Italiaan Vincenzo Peruggia de
Mona Lisa te stelen uit het Louvre. In de
twee jaar dat Da Vinci's meesterwerk on
vindbaar was, zou kunsthandelaar en op
lichter Yves Chaudron er zes vervalsingen
van hebben gemaakt, die zijn verkocht aan
buitenlandse verzamelaars. Er zijn zelfs
theorieën dat de Mona Lisa, die nu in het
Louvre hangt, éen van die neppers zou zijn.
