spectrum 10
and zonder volk
Huidskleur
Zaterdag 8 mei 2010
Opnieuw is de Belgische politiek piepend en krakend tot
stilstand gekomen. Walen en Vlamingen zijn, voor de
zoveelste keer, met elkaar in conflict gekomen en de
regering Leterme is gevallen. Is er nog hoop voor de
Belgische eenheid? En hebben Vlamingen en Walen echt
zo'n hekel aan elkaar? Op bezoek in de Vlaamse
Ardennen en in de Waalse steden Charleroi en Mons. „Hi
moet maar eens afgelopen zijn met die politiekers."
tekst en foto's Henk van Weert
STANDPLAATS
door
Rianne Spit
A Is ik met jou praat, heb ik
niet het gevoel dat je
blank bent", vertelt vriend
en collega Simphiwe mij.
JL. Toch ben ik blank. En er
gaat hier in Zuid-Afrika geen dag, minuut
of seconde voorbij dat ik me daar niet be
wust van ben.
In Zuid-Afrika ben ik blank geworden. Hoe
wel apartheid is verdwenen uit het wet
boek, leeft het gedachtegoed nog voort in
iedere Zuid-Afrikaan. Zwart en blank leven
nog steeds voornamelijk langs elkaar heen.
Als journalist beweeg je je in alle lagen van
de bevolking en mag je overal een kijkje ne
men. De ene dag banjer ik door de modder
en het afval in de immense zwarte
'township' Alexandra, de andere dag
drink ik champagne in een rijke, blan
ke wijk. Maar waar ik ook ben, steeds
voel ik als Nederlandse blanke de
zwaarte van de pijnlijke geschiedenis
op mijn schouders.
Het is natuurlijk verklaarbaar dat
Zuid-Afrikanen geobsedeerd zijn door
kleür. Jarenlange rassenscheiding wis
je niet zomaar uit. Behalve verklaar
baar, is het ook irritant en frustrerend.
Mensen zien eerst je huid en dan pas
jou als persoon. Maar het kan ook grap
pige en verrassende gesprekken ople
veren. Een keer bijvoorbeeld, tijdens
mijn eerste, mooie feestje in een
township bij Kaapstad. „Joh, voor een
blanke heb jij een heel grote kont",
werd me vrolijk verteld. Ik keek hem
verbaasd en een beetje beledigd aan.
„Hier in Afrika is dat een compli
ment", werd me verzekerd. Vastbeslo
ten om te integreren in deze nieuwe
samenleving, besloot ik nooit meer op dieet
te gaan. Heerlijk.
Zuid-Afrikanen hebben ook de kwaliteit
om van werkelijk alle mogelijke onderwer
pen een rassenkwestie te maken. Tijdens
een etentje met Zuid-Afrikaanse vrienden,
waarbij heftige discussies over de politiek
en het 'nieuwe Zuid-Afrika' bijna nooit te
vermijden zijn, hebben we liet over de cor
ruptiezaken die bijna elke dag de voorpagi
na's sieren. Volgens een vriendin heeft ook
dit onderwerp alles met ras te maken. „Jul
lie blanken noemen het 'netwerken', bij
ons zwarten is het meteen 'corruptie'." Hoe
wel er altijd onderscheid wordt gemaakt
tussen blank en zwart wordt er in Johannes
burg en andere grote steden van Zuid-Afri
ka wel langzaam een poging gedaan dichter
bij elkaar te komen. Er wordt nieuwsgierig
gekeken naar eikaars cultuur en afkomst
Op het platteland leven sommige Zuid-Afri
kanen nog volledig in het verleden.
Neem Ventersdorp, waar ik onlangs was
om de moord op de rechts-extremistische
AWB-leider Eugène Terre'Blanche te ver
slaan. Duizenden blanke AWB-aanhangers
in hun kaki-uniformen waren er om de laat
ste eer aan hun leider te bewijzen. In de
blanke mensenmassa zie ik opeens mijn
(zwarte) oud-collega Simon. Van blijdschap
rennen we naar elkaar toe en geven we el
kaar een zoen. Geen goed idee. Voor ik het
weet, worden we uitgescholden. Dikke
klodders spuug vliegen om onze oren.
Eenmaal uit de tijdmachine en weer terug
in Johannesburg bel ik met een woordvoer
der van de regeringspartij ANC. „Bent u
blank of zwart?", wordt mij gevraagd. „Ik
denk dat u blank bentrmaar u gebruikt ook
een hoop zwarte woorden", verklaart hij
zijn nieuwsgierigheid. Ik vraag me af wat
het ertoe doet Ik wil namelijk alleen maar
wat informatie voor mijn artikel. Maar ik
antwoord beleefd. Zuid-Afrikanen willen
gewoon weten met wie ze te maken heb
ben. Hier politiek correct over doen, is een
mogelijkheid, maar daarmee ontken je tege
lijkertijd de werkelijkheid: in Zuid-Afrika
doet je huidskleur er wel degelijk toe.
Het regent die maandag in Charleroi.
Ook dat nog. In de lelijkste stad van
het land rammelen bedelaars uit de
Balkan met kartonnen bekertjes om
20 eurocent te scoren. Er zijn opval
lend veel opgeschoten jongens die Het Grote Niets
acteren door maar wat rond te hangen, te smoezen
en lelijk te kijken naar een passerende Nederlander.
Totdat ze door agenten gemaand worden door te lo
pen.
In de cafés gaat 's ochtends het bier al rond. Zure,
zwijgende mannen, fiitlozeVrouwen op gescheurde
stoelen. Charleroi ligt op twee uur rijden van Neder
land. Het is bijna onvoorstelbaar, maar de werkloos
heid ligt hier op 26 procent van de beroepsbevol
king. In La Louvière, iets verderop in Wallonië, is
het maar iets beter.
Charleroi is het afvoerputje van de Benelux. De men
sen spugen op de politiek. Twee keurige dames dein
zen terug als hun mening gevraagd wordt over de
situatie in België. „Mais monsieur! Ach, die politiek.
Daar willen wij niks mee te maken hebben. Veel ge
luk ermee." En weg zijn ze. Ook andere inwoners
van Charleroi maken wegwerpgebaren. Ze hebben
meer dringende zaken aan het hoofd dan de kwestie
Brussel-Halle-Vilvoorde (BHV), waar de regering
over gevallen is.
Is dit wat de Gentse politicoloog Carl Devos bedoelt
als hij zegt dat België virtueel failliet is en dat de poli
tieke elite gefaald heeft? 'Wat nu? Misschien is dat
nog wel het meest illustratief voor de huidige Bel
gische crisis. Niemand weet hoe het verder moet',
zei hij over de hachelijke situatie.
Arm België, amai, amai...
Het kan ook anders. In Oudenaarde, centrum van de
prachtige Vlaamse Ardennen, ontbreekt de grijsheid
van het verval van Charleroi. Als de ziel van de Vla
ming ergens in steekt, is het in het wielrennen. Op
de Markt van Oudenaarde rijden die zaterdag hon
derden Vlaamse wielertoeristen af en aan voor de
eerste grote toertocht van dit seizoen. De kleuren,
fel en pastel, van dure racefietsen blinken je tege
moet. Dit is Vlaamse welvaart.
Jan Schampheleer uit Aalst rust halverwege de
tocht, aan de oever van de Schelde, even uit. Hij
geeft de Walen de schuld van de chronische instabili
teit van het land. „Kijk nou eens rond in Wallonië.
Alles is daar aan het verkrotten. Wij Vlamingen
draaien ervoor op. De Waalse Parti Socialiste zal al
les doen om macht te behouden. De Franstaligen leg
gen het land lam. Ik heb ook Franstalige vrienden.
Jullie hebben gelijk, zeggen ze mij. Maar zij willen
geen voordelen afgeven. Alles houden zoals het is."
Met een brede lach: „Kent ge het verhaal van de flits
palen in dit land? De inhoud van de boetekas wordt
gelijkelijk over Vlaanderen en Wallonië verdeeld. In
Vlaanderen staan wel achtduizend flitspalen. In Wal
lonië maar tweehonderd en daarvan werken er
maar drie." (Later die dag horen we exact hetzelfde
verhaal in een restaurant in Turnhout. De oude man
die het daar vertelt, lacht echter niet. Hij trilt bijna
van woede.)
De streek rond Oudenaarde is het gebied van de
Ronde van Vlaanderen, de jaarlijkse Hoogmis van
de Vlaamse identiteit. Freddy Maertens is tegen
woordig gids in het Centrum Ronde van Vlaande
ren. De tweevoudig wereldkampioen en drievoudig
winnaar van de groene trui in de Tour de France er
gert zich ook al aan de Belgische politiek.
„Het gaat gewoon om de vraag wie de baas is in dit
land. Dat leidt al jarenlang tot politiek steekspel. De
mensen worden door de politici opgehitst. Zie nu
weer in die kwestie BHV. De gewone Vlaming en de
gewone Waal moeten er niks meer van hebben. Zij
hebben in het dagelijks leven geen problemen met
elkaar. Of het erg is als een Waal de Ronde van
Vlaanderen wint? Nee, vind ik niet. Die hele taal
strijd speelt niet in het wielrennen. Laatst was ik bij
Luik-Bastenaken-Luik. Vlaamse en Waalse wielren
ners gaan gewoon met elkaar om. Dat was in mijn
tijd ook zo. Een van mijn beste wielervrienden is
nog altijd Claude Criquelion. Hij woont hier vlakbij,
net over de taalgrens."
Philippe Urbain is ambtenaar in Mons. Hij spreekt
geen woord Nederlands. „Ik heb in mijn werk veel
contact met Vlamingen. Zij passen zich aan. Hebben
ze geen moeite mee. Ik heb niets tegen Vlamingen
en ik denk dat de meesten ook niets tegen Walen
hebben. Het zijn de extremisten die dit land verpes
ten met hun politieke blokkades. Triest, want de
vraagstukken waar het om gaat, zijn eigenlijk maar
kleine zaken."
Mons is heel anders dan het 50 kilometer noordelij
ker gelegen Charleroi. Kleiner, lieflijker, met een
