spectrum 20
Koeien en kogels
Zaterdag 1 mei 2010
door Paul Rosenmöller
foto's Geert Poelgeest
In juni zijn de ogen
van de wereld ge
richt op Zuid-Afrika
en het wereldkampi
oenschap voetbal.
In de aanloop naar
het WK reist oud
politicus en
programmamaker
Paul Rosenmöller
door Afrika voor de
lkon-tv-serie Paul
Rosenmöller en het
Hart van Afrika.
Exclusief voor de
Wegener Dagbla
den schrijft hij een
zesdelige serie over
de jonge generatie
Afrikanen en
hun kansen voor
de toekomst.
Vandaag deel 3:
Sudan en Kenia.
EGYPTE
KAMEROEN
Ik wil zeker nog acht kinderen van
haar." Marka Labai Nokolakoi ver
telt het met een vette lach. En zij,
zijn jonge derde vrouw, verneemt
het nieuws met opvallende gelaten
heid. Ze lijkt er ook wel wat voor te voelen,
zonder de indruk te wekken ook maar enige
zeggenschap te hebben.
Marka Labai Nokolakoi is Toposa-krijger. Hij
is leider van zijn kraal, een aantal aan elkaar
verwante families die één gemeenschap vor
men. Ongeveer veertig mensen. Marko
weet niet hoe oud hij is. Tegen de 40
schat ik hem. Met zijn derde
vrouw heeft hij twee heel
jonge kinderen. Vol trots
vertelt hij dat hij acht kinde
ren bij zijn eerste vrouw
en zes bij zijn tweede
vrouw heeft. De tel
ler staat dus op
zestien, zonder
de acht die hij
nog verwacht.
Marka en de zijnen
leven in het uiterste
zuid-oosten van Su
dan, tegen de grens
met Kenia. Het is een
gebied waar het Afrika
van nu weinig verschilt van
het Afrika van honderd jaar
geleden. Nauwelijks toeganke
lijk, nauwelijks ontwikkeld.
Tot een jaar of tien geleden
liep iedereen er nog naakt rond. Nu
is er de schamele kleding die tenminste
de edele delen bedekt. Veel vrouwen Ie
pen met ontbloot bovenlijf en sommige
mannen liggen poedelnaakt onder de boom
te slapen. Alles draait hier om koeien. Marka:
UGANDA
KENIA
RWANDA
TANZANIA
ZUID-AFRIKA
„Ik heb driehonderd koeien. Die heb ik om te
eten en te trouwen. Een vrouw kost honderd
vijftig koeien."
De stammen in het grensgebied van Zuid-Su-
dan, Noord-Kenia en Noord-Uganda zijn con
tinu met elkaar in conflict over het vee. Voort
durend rooft men eikaars koeien. Dat gaat er
niet zachtzinnig aan toe, vertelt Marka, die
zelf de hele dag met zijn kalasjnikov rond
loopt: „We hebben allemaal geweren. We
gaan er vaak op uit om vee te roven. Dat is de
enige manier om te overleven. Soms wordt er
een koe doodgeschoten. Af en toe gaan er
ook mensen dood. Er zijn ook vijanden die
kinderen ontvoeren. Bij ons zijn er zes kinde
ren ontvoerd. Twee van mij. Ik heb toen ge
huild. Die vind ik nooit meer terug. Die wor
den naar een ver gebied gebracht."
Onder begeleiding van twee van zijn zoons
trekken de koeien er in de ochtend op uit, op
zoek naar het groene gras. De jongens, naar
schatting 10 en 13, krijgen voor vertrek melk
te drinken. Daar moeten ze het dan de hele
dag mee doen. In de brandende zon leggen ze
met het vee hele afstanden af.
Marka is analfabeet. De hele regio is versto
ken van kranten of televisie. Verrassend is het
dus als hij ineens een kritisch uithaalt naar de
president van zijn land, Omar el Bashir. „De
meeste problemen worden door hem veroor
zaakt, zoals de armoede. Ik vind dat de mos
lims uit het noorden boven die lijn moeten
blijven. Wij, zwarten en christenen, blijven
dan aan deze kant. Wij moeten ons eigen
land hebben." De stammenstrijd in Zuid-Su-
dan mag er dan niet zachtzinnig aan toe gaan,
het kan nóg geweldadiger. Zoals in het noor
den van Kenia, in het district van de Turkana,
nomaden bij wie het roven van vee diep in
de cultuur is ingesleten. Ekaale Eyaran is zo'n
krijger, een twintiger. „Mijn vader en zijn va
der deden hetzelfde. Ik weet niet beter."
Nauwgezet vertelt Ekaale hoe het roven in
zijn werk gaat: „We sturen altijd vier of zes
man vooruit. Die kijken hoeveel mensen er
bij de kudde zijn en hoeveel vee er is. Op het
goede moment beginnen we te schieten.
Soms schieten we mensen dood als ze het vee
verdedigen. We omsingelen het vee vanuit al
le windrichtingen en nemen het mee. Als we
thuiskomen, is de hele familie trots. We heb
ben vee meegenomen en hebben mensen ver
moord. Dat maakt ons tot helden. We wor
den zo aantrekkelijk voor vrouwen. Die we
ten zeker dat we hen kunnen beschermen."
Ekaale windt er geen doekjes om en somt op
wanneer en wie hij om het leven heeft ge
bracht: „Bij elkaar elf mensen."
De Turkana hebben een bijzondere wijze yan
het registreren van deze, in hun ogen, he
roïsche daad. Ekaale doet zijn shirt uit en laat
zijn rug zien. Vanaf zijn ruggengraat naar
links, dus over zijn schouderblad, zijn van bo
ven naar beneden diverse rijen tekens op zijn
rug aangebracht. „Elke rij staat voor een do
de", legt hij uit. Het zijn inderdaad elf rijen
met gebrandmerkte tekens. Ekaale heeft zich
inmiddels laten overhalen te stoppen met de
ze geweldadige veeroof „Ik heb mijn wapen
verkocht. Nu verdedig ik alleen nog mijn vee.
Ik wil zelf meer koeien fokken. Ik heb nog
nooit op school gezeten. Misschien verkoop
ik mijn vee en ga ik ergens anders een toe
komst opbouwen. Spijt van de moorden?
Nee, dat heb ik niet. Het hoort er bij."
reageren?
spectrum@wegener.nl
Deel 3 van Paul Rosenmöller en het Hart van Afrika
is zondag te zien op Nederland 2 om 20.15 uur.
www.ikon.nl
Een van de drie vrouwen van Marka Toposa-krijger Marka heeft 3 vrou- Het grootste vluchtelingenkamp in Kinderen in het Keniaanse vluchte- De 'dodenlijst', gebrandmerkt op de
Labai Nokolakoi. wen, 16 kinderen en 300 koeien. Kenia. lingenkamp. rug van Ekaale Eyaran.
In het zuidoosten van Sudan draait alles om koeien. Niet alleen voor het levensonderhoud, maar ook als kapitaal voor het kopen van een vrouw.
