23 spectrum
De waarde van
50.000 graven
Zaterdag 1 mei 2010
gedeeld verdriet
kruizen. Even verderop staan de kruizen
die al wit zijn geschilderd. Weer een afdak
je verder penselen drie medewerkers met
uiterste precisie de namen van de overlede
nen op de nieuwe gedenkstenen. „De krui
zen waren hier van tropisch hardhout",
verklaart Tuhumury. „Maar het klimaat is
te extreem."
Geen enkel hout is bestand tegen de over
vloedige zon en regen van Bandung. Tuhu
mury toont enkele verwijderde kruizen,
die onder de rooilijn nog maar een kwart
van hun oude omvang hebben.
De 5.200 oud-landgenoten liggen er,
14.000 kilometer verwijderd van het vader
land, bepaald niet verlaten en verwaar
loosd bij. Integendeel, de erevelden in In
donesië zijn juweeltjes van zorg en aan
dacht. Deze erevelden zijn het werk van
de Nederlandse Oorlogsgravenstichting
(OGS). Al sinds 1946 zorgt deze stichting
voor graven van Nederlanders die in oor
logstijd zijn gesneuveld. Zo'n driekwart
hiervan is niet-militair.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was er
dikwijls geen tijd mensen een fatsoenlijk
graf te geven. Pas na de oorlog was er tijd
voor ordening. Zowel in Azië als in Euro
pa zijn toen duizenden landgenoten herbe
graven op erevelden. Anno 2010, 65 jaar na
het einde van de oorlog, weten Nederlan
ders hun in de Tweede Wereldoorlog ge
vallen voorouders nog steeds te vinden.
Volgens Tuhumury gaat er geen week
voorbij of er komen Nederlandse belang
stellenden. „Het is indrukwekkend te zien
hoe mensen hier nog één keer afscheid ko
men nemen van ouders of grootouders."
De gastenboeken van Leuwigajah en Pan-
du, een ander ereveld in Bandung, vertel
len hetzelfde verhaal. 'Bedankt voor de
goede verzorging, mede namens mijn
broer Ronald', schrijft mevrouw Brummel-
huis uit Oldenzaal. 'Ereveld heel goed on
derhouden. Dank', concluderen Joyce en
Peter Dumoulin uit Sterksel. Zowel in Leu
wigajah als in Pandu gaat het zo pagina na
pagina door. Met afzenders uit Lichten
voorde, Leidschendam, Eindhoven, Ber
gen op Zoom, Breda en Heerlen. Lof en
dankbaarheid vullen de pagina's. Alle Indo
nesische erevelden bij elkaar leverden in
2009 liefst 6.400 complimenten op.
Ook in Nederland beheert de
OGS twee erevelden: de Greb-
beberg (841 slachtoffers en
Loenen (3788 slachtoffers).
In het Veluwse Loenen, bij Apeldoorn, lig
gen overledenen uit de Tweede Wereld
oorlog (burgers, verzetsstrijders en militai
ren) zij aan zij met militaire slachtoffers
van VN-operaties in Libanon, voormalig
Joegoslavië, Irak en Afghanistan. Het is een
bijzonder ereveld, waarbij de gedenkste
nen niet in strakke lijnen liggen, maar juist
meebuigen met de meanderende paden.
Onder andere de Afghanistan-slachtoffers
Smeehuijzen en Van Uhm vonden hier re
centelijk hun laatste rustplaats. Jaarlijks
vindt hier op 4~mei een herdenking plaats.
Wandelend over de Loenense paden met
OGS-president Robert Croll, in het dage
lijkse leven president van de rechtbank in
Zwolle, en OGS-directeur Gel Flieringa
valt hun passie op voor het werk van de
stichting. Of de bomen wel goed gesnoeid
zijn, of het grind niet te veel wegspoelt, of
de gedenkstenen wel schoon genoeg zijn.
Het geanimeerde keuvelen van beide man
nen getuigt van grote betrokkenheid. Toch
weten ze als geen ander dat deze zorg voor
stoffelijke zaken niet de kern van de zaak
vormt. Dat het slechts voorwaardelijk is.
Want erevelden zijn bovenal plekken van
gedeeld verdriet. Croll verwoordt het kern
achtig. „De Oorlogsgravenstichting heeft
goede hoveniers. En ook herbegraven is bij
ons in goede handen. Maar we willen bo
venal een geheugensteun zijn voor de
waarde van vrede en veiligheid." Waarna
Croll Albert Schweitzer citeert: 'het beste
pleidooi voor vrede is een oorlogsgraf.
Flieringa vult aan dat de OGS sinds enige
tijd een kentering constateert. Steeds vaker
worden de graven van de oorlogsslachtof
fers bezocht door kleinkinderen en achter
kleinkinderen. „We zien het op onze
OGS-reizen naar Indonesië, waar kleinkin
deren steeds vaker opa of oma vergezellen,
maar ook hier in Loenen."
Een bijzonder voorbeeld is het verhaal van
de Amsterdamse verzetsman Gerard Put
ter, die in 1942 door de Duitsers op de
Waalsdorpervlakte is geëxecuteerd. Jaren
lang wist zijn familie niet waar zijn laatste
rustplaats was. Het zorgde voor ballast,
waar de familie moeilijk raad mee wist.
Een achterkleinzoon nam vorig jaar het ini
tiatief om via de jongste DNA-technieken
alsnog zijn overgrootvader te identificeren.
Tot vreugde van de familie lukte dat. Be
gin dit jaar is op het graf van Gerard Putter
in Loenen zijn naam geplaatst. Een 68 jaar
oude familiewond kan eindelijk helen.
„Eindelijk rust", zei Putters dochter bij die
gelegenheid. Croll vindt het een troostrijk
verhaal. „Verdriet verwerken is superper
soonlijk. Maar als je verdriet monopoli
seert, het niet meer kunt delen, dan kan
het ondraaglijk worden. Dat is de kracht
van onze erevelden: een ereveld is een mo
nument voor allen. De overtreffende trap
van verdriet bestaat immers niet."
Q www.ogs.nl
reageren?
spectrum@wegener.nl
De Oorlogsgravenstichting (OGS) onder
houdt 50.000 graven: 13.000 in Nederland,
25.000 op Java, 12.000 in de rest van de
wereld, verdeeld over 50 landen.
Van de 50.000 graven is 22 procent van
militairen, 78 procent van burgers.
De OGS krijgt jaarlijks 2,6 miljoen euro
subsidie van de overheid.
De stichting heeft in Nederland 26 man
personeel en in Indonesië 130 mensen.
KOMNKRIJX
nfS 'NEDERLANDEN
