Niemand
wil van haar af
II
'Je hoeft niet alles te lezen, dat doen de ministers ook niet' dmSdag27 apni 2010
vandaag
uitgelicht
Bij haar aantreden
werden openlijk
vraagtekens gezet bij
haar geschiktheid
voor het ambt. Nu,
dertig jaar later, is ko
ningin Beatrix (72)
boven elke twijfel
verheven. Ze heeft
een vrijwel foutloos
parcours afgelegd.
30 x 30 april
Prins Claus tegen zijn echtgenote
door Hans Jacobs
De veiligheidsmaatre
gelen die in Zee
land zijn genomen
om de verjaardags
viering van konin
gin Beatrix vrijdag
in goede banen te leiden, doen wei
nig onder voor het politionele
machtsvertoon bij haar inhuldiging
dertig jaar geleden. Op 30 april 1980
ontaardde krakersverzet tegen de ge
vestigde orde in rellen van ongeken
de omvang. Als het goed is krijgen
amokmakers in Wemeldinge en
Middelburg geen enkele kans. Bivak
mutsen en zelfs klompen zijn langs
de wandelroute verboden.
In het collectief geheugen staan de
'kroningsrellen' nog diep geëtst. De
weerzin gold destijds minder de
persoon Beatrix als het systeem
waarvan zij als koningin bij uitstek
het symbool werd. Maar dat de
toenmalige kroonprinses weinig po
pulair was, speelde ook een rol. Er
werden openlijk vraagtekens gezet
bij haar geschiktheid voor het
ambt. De eigenzinnigheid van Bea
trix, door een oudere generatie nog
als schokkend ervaren bij haar keu
ze voor een Duitse partner veertien
jaar eerder, deed in sommige politie
ke kringen het ergste vrezen.
Bij het aantreden van Beatrix had
de monarchie ook een gedeukt en
stoffig imago. Koningin Juliana had
de boel laten versloffen, ze was in
haar laatste regeringsjaren ook niet
meer zo scherp. Prins Bernhard
bracht de Oranjes enorme schade
toe door steekpenningen aan te ne
men van de Amerikaanse vliegtuig
fabrikant Lockheed, al heette het
toen nog dat hij zich slechts 'ont
vankelijk' had getoond voor giften.
De ruiterlijke bekentenis kwam pas
in postuum verschenen interviews.
In dat klimaat moest de nieuwe vor
stin een koers uitzetten.
Dertig jaar later is Beatrix (72) bo
ven elke twijfel verheven. Ze heeft
een vrijwel foutloos parcours afge
legd, daar is zelfs het gros van de re
publikeinen het over eens. Dat is
een enorme prestatie, niet alleen de
valse start in aanmerking genomen.
Het is weinigen gegeven in het vol
le licht van de schijnwerpers zo
lang en goed overeind te blijven, ge
zag uit te stralen en alom respect te
oogsten. Aan het begin van de rit
mocht Beatrix dan niet gewenst
zijn, aan het einde van de rit wil ei
genlijk niemand van haar af De spe
culaties over spoedig aftreden zijn
verstomd. En dat heeft niet alleen
te maken met bezwaren tegen zoon
Willem-Alexander, waarbij de ge
schiedenis uit 1980 zich herhaalt.
Beatrix koos vanaf het begin be
wust voor een meer afstandelijke
benadering van haar werk dan Julia
na. Het ambt werd opgepoetst, ge
moderniseerd en het 'no-nonsense'
beleid van toenmalig minister-presi
dent Ruud Lubbers was ook in de
hofhouding en de werkwijze van
het staatshoofd terug te vinden.
Beatrix maakte maximaal gebruik
van haar grondwettelijke speelruim
te.
„Meer dan je van een koningin zou
verwachten", aldus de Amerikaanse
oud-president Bill Clinton in een in
terview met de NOS. Meer ook dan
haar collega-monarchen in de rest
van Europa.
Met het klimmen der jaren groeide
de waardering, al vroeg de familie
zich wel eens af of het niet een
tandje minder kon. „Je hoeft niet al
les te lezen, dat doen de ministers
ook niet", aldus echtgenoot Claus
in die jaren. Beatrix ging bij haar
werk wel eens op tenen staan, maar
alleen omdat die van een aantal mi
nisters langer waren dan normaal.
Het leidde rond haar zestigste ver
jaardag tot gemor over 'Beatrixis-
me'. De koningin werden haar
werklust en ver doorgevoerde per
fectionisme verweten.
Natuurlijke ontwikkelingen in de fa
milie - rouwen en trouwen, geboor
ten van kleinkinderen - verzachtten
het beeld dat de 'kille' Beatrix eind
jaren negentig had gekregen. Maar
populariteit is niet iets waar konin
gin Beatrix naar streeft.
Aan opiniepeilingen heeft ze een
broertje dood. Ze kunnen makke
lijk worden gemanipuleerd, zijn
vluchtig als gas en geven slechts dag-
koersen aan. Daar kan iemand die
dertig jaar of langer vooruit moet,
niets mee.
Helemaal negeren kan Beatrix de
uitkomsten niet, al was het maar
omdat politiek Den Haag zich er
meer dan pakweg dertig jaar gele
den wél door laat leiden. Mede daar
door is het natuurlijke beschermen
de schild rond de monarchie lang
zaam afgesleten.
Verschillende partijen willen de mo
narchie kortwieken. Discretie is
niet langer vanzelfsprekend, terug
houdendheid van Kamerleden en
anderen in de samenleving is ook
in discussies over het koningshuis
verdwenen. De felheid van de debat
ten over het declaratiegedrag van de
Oranjes, de hoogte van de koninklij
ke uitkering vorig jaar en de media
storm rond het vakantiehuis van
haar zoon Willem-Alexander in Mo
zambique, illustreerden dat nog
eens. Dat leidde in het paleis tot ver
twijfeling, alsof de Oranjes opeens
niets meer goed kunnen doen. Dit
maakt het voor Beatrix moeilijk een
goed moment te kiezen voor de
overdracht van het ambt. Maar
voor het eindoordeel over haar rege
ring zal het niet meer uitmaken.
Dat valt zonder meer positief uit.
Staatsbezoeken leveren Nederland geld op. De export naar een door koningin Beatrix bezocht land stijgt in de eerste tijd daarna met zo'n 8 tot 10 procent, om
in latere jaren weer af te zwakken. Daar staat een prijskaartje van zo'n 1,5 miljoen euro tegenover, gebruik van het regeringstoestel en de kosten van beveiliging niet
meegerekend. Het is een van de interessante weetjes uit de eerste aflevering vanavond van een drieluik Over Beatrix, waarin achtereenvolgens haar buitenland
se reizen, de Koninginnedagen en haar werkzaamheden in het algemeen aan bod komen. Aanleiding is het dertigjarig regeringsjubileum op 30 april, waaraan de
vorstin zelf zo min mogelijk aandacht wil besteden. Vrijdag is voor haar immers een gewone 'werkdag', met een vermoeiend en - vanwege het drama in Apeldoorn
vorig jaar - beladen bezoek aan Zeeland.
Dertig jaar koningin Beatrix: De Reizen, vanavond op Nederland 1, 22.30 uur; De Koninginnedagen, morgen op Nederland 1, 22.15 uur; Het Koningschap, donderdag op Ne
derland 1, 22.20 uur.
foto Vincent Mentzel/CPD/RVD
30 April 2000
Leiden
30 April 2003
Wijhe
30 April 2009
Apeldoorn
Wat doet Apeldoorn dit jaar op 30
april? Hoe maak ik mijn kraampje
winstgevend? Plus een overzicht
van dertig jaar Koninginnedag op:
www.pzc.nl/uitgelicht
